นับถอยหลัง 10 วัน สู่ COP30 บราซิล จับตา 6 วาระใหญ่ 30 เป้าหมายฟื้นโลกจากวิกฤติ

นับถอยหลังอีก 10 วัน จะถึง COP30 หรือการประชุมรัฐภาคีกรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ครั้งที่ 30 (Conference of the Parties to the United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC) ที่เมืองเบเล็ม (Belem) ประเทศบราซิล ระหว่างวันที่ 10-21 พฤศจิกายน 2025 ซึ่งปีนี้ตรงกับวาระครบรอบ 10 ปีของข้อตกลงปารีส และเป็นครั้งแรกที่จัดขึ้นในป่า "อเมซอน" ซึ่งเป็นป่าเขตร้อนที่ใหญ่ที่สุดในโลก

การเลือกพื้นที่จัดงานในเขตที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงสุดแห่งหนึ่งของโลก ยังสะท้อนถึงความพยายามเชื่อมโยง “การแก้ปัญหาสภาพภูมิอากาศ” เข้ากับ “การอนุรักษ์ธรรมชาติ” อย่างเป็นรูปธรรม เพราะในขณะที่การเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศส่งผลกระทบโดยตรงต่อธรรมชาติ การอนุรักษ์และฟื้นฟูระบบนิเวศกลับสามารถช่วยลดอุณหภูมิโลกและเสริมความสามารถในการปรับตัวของมนุษย์และสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน

ตำแหน่งประธานการประชุม COP มีการหมุนเวียนกันเป็นประจำทุกปี โดยในปีนี้ประเทศบราซิลจะทำหน้าที่เป็นเจ้าภาพและประธานการประชุม ทั้งนี้ นายอังเดร อารันญา กอร์เรอา ดู ลาโก (André Aranha Corrêa do Lago) นักการทูตและผู้เชี่ยวชาญด้านภูมิอากาศของบราซิล ได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งประธานการประชุม COP30

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

• ไทยจ่อประกาศยุทธศาสตร์ใหม่ บนเวที COP30 บราซิล ร่วมลดโลกร้อน
• ดร.พิรุณ ย้ำ 4 เดือน จ่อ พ.ร.บ.ลดโลกร้อน เข้า ครม. กุญแจดัน Net Zero เร็วขึ้น 15 ปี

จับตาการเจรจา จาก COP29 สู่ COP30

การประชุม COP30 ที่เมืองเบเลง ประเทศบราซิล เดือนพฤศจิกายน 2025 กำลังถูกจับตามองว่า จะเป็น “จุดชี้ชะตา” ของทิศทางโลกร้อน หลังจากผลลัพธ์จาก COP29 ยังทิ้งโจทย์ใหญ่ให้ต้องเร่งแก้ในปีนี้

• แผน NDCs ใหม่ ยังไม่ทะเยอทะยานพอ

แม้เส้นตายการยื่นแผนลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (NDCs) จะครบเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2025 แต่กว่า 95% ของรัฐบาลทั่วโลกยังไม่ยื่น รวมถึงประเทศเศรษฐกิจหลักอย่าง จีน และ สหภาพยุโรป (EU)

บราซิลในฐานะเจ้าภาพ COP30 จึงเร่งให้ประเทศต่างๆ ส่งภายใน กันยายน 2025 เพื่อรวมในรายงานประเมินก่อนประชุม รายงานล่าสุด (ตุลาคม 2024) ชี้ว่า หากดำเนินตาม NDCs ที่มีอยู่จะลดการปล่อยได้เพียง 5.9% ภายในปี 2030 จากระดับปี 2019 ขณะที่ IPCC ระบุว่าโลกต้องลดถึง 43% เพื่อรักษาเป้าหมาย 1.5°C ช่องว่างยังห่างไกลอย่างยิ่ง

• การเงินภูมิอากาศ ความท้าทายระดับล้านล้าน

ประเทศกำลังพัฒนายังต้องการเงินทุนเพื่อ ลดการปล่อย ปรับตัว และชดเชยความเสียหาย (Loss and Damage) ซึ่ง COP29 ได้ตกลงให้ประเทศพัฒนาแล้วระดมทุน 300,000 ล้านดอลลาร์ต่อปี ภายในปี 2035 และระดมจากทุกภาคส่วนรวม 1.3 ล้านล้านดอลลาร์ต่อปี

อาเซอร์ไบจานและบราซิลได้รับมอบหมายจัดทำแผน “Baku to Belém Roadmap” ซึ่งเผยแพร่ใน ตุลาคม 2025 เพื่อเป็นแนวทางขับเคลื่อนเป้าหมาย แม้ไม่ผูกพันทางกฎหมาย แต่ถือเป็นสัญญาณสร้างแรงกระตุ้นใหม่ให้วงการการเงินสีเขียวทั่วโลก

• การปรับตัวต่อภูมิอากาศ สู่การลงมือจริง

ข้อตกลงปารีส (Paris Agreement) ตั้งเป้า “Global Goal on Adaptation (GGA)” แต่ยังไม่ชัดเจนในทางปฏิบัติ

COP28 ได้วางกรอบแนวทางแล้ว และ COP30 จะต้องกำหนด ตัวชี้วัดความก้าวหน้า (Indicators) อย่างเป็นรูปธรรม นอกจากนี้ ยังมีข้อเสนอให้ตั้ง เป้าหมายการเงินด้านการปรับตัวใหม่ แทนของเดิมที่หมดอายุปีนี้ บราซิลในฐานะประธานการประชุมยังผลักดันให้ทุกประเทศจัดทำ แผนการปรับตัวระดับชาติ (National Adaptation Plans: NAP) เพื่อสร้างความยืดหยุ่นระยะยาว

• การเปลี่ยนผ่านจากฟอสซิล จุดเปลี่ยนของพลังงานโลก

COP28 เคยบรรลุข้อตกลงให้ทุกประเทศ “ลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่างเป็นธรรมและเป็นลำดับขั้น” เพื่อบรรลุ Net Zero ปี 2050 พร้อมตั้งเป้าเพิ่มพลังงานหมุนเวียน 3 เท่า และเพิ่มประสิทธิภาพพลังงาน 2 เท่า ภายในปี 2030

บราซิลต้องการให้ COP30 สานต่อด้วย “Roadmap การเลิกใช้ฟอสซิลอย่างยั่งยืนและเป็นธรรม” แต่ความแตกต่างด้านผลประโยชน์ของประเทศมหาอำนาจพลังงานยังเป็นอุปสรรคสำคัญ และผลลัพธ์อาจขึ้นอยู่กับว่าประเทศต่างๆ จะรวมมาตรการพลังงานสะอาดไว้ใน NDCs ใหม่เพียงใด

• ปัจจัยการเมืองโลก เงาทรัมป์สะเทือนโต๊ะเจรจา

ตั้งแต่เข้ารับตำแหน่งในเดือนมกราคม 2025 โดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา ได้เริ่มกระบวนการถอนสหรัฐฯ ออกจากข้อตกลงปารีส รวมถึงการลดกฎหมายสิ่งแวดล้อม ยกเลิก “Inflation Reduction Act” หนุนอุตสาหกรรมถ่านหิน และลดงบช่วยเหลือต่างประเทศ

การถอนตัวของประเทศผู้ปล่อยก๊าซรายใหญ่อันดับ 2 ของโลกทำให้ แรงกดดันต่อประเทศอื่นลดลง และอาจส่งผลให้แผน NDCs ทั่วโลกไม่ทะเยอทะยาน

นอกจากนี้ การลดงบช่วยเหลือจากสหรัฐฯ และยุโรปยังทำให้ประเทศกำลังพัฒนาเผชิญข้อจำกัดด้านการเงิน อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีประเทศใดถอนตัวตามสหรัฐฯ จากข้อตกลงปารีส

6 วาระ 30 เป้าหมาย COP30

เสาหลักทั้ง 6 (Thematic Axes) ของวาระการดำเนินการ สะท้อนถึงความพยายามในการบรรเทาผลกระทบ การปรับตัว การเงิน เทคโนโลยี และการเสริมสร้างศักยภาพ โดยครอบคลุม 30 เป้าหมายหลักที่ขับเคลื่อนร่วมกันโดยภาครัฐ ภาคธุรกิจ หน่วยงานท้องถิ่น และภาคประชาสังคม เพื่อยกระดับการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศที่ “เริ่มต้นและจบลงด้วยคน” ที่หมายรวมถึงผู้หญิง เยาวชน และกลุ่มเปราะบางอื่น ๆ

วาระที่ 1. การเปลี่ยนผ่านด้านพลังงาน อุตสาหกรรม และการขนส่ง

• เพิ่มพลังงานหมุนเวียนให้มากขึ้น 3 เท่า และเพิ่มประสิทธิภาพพลังงานให้มากขึ้น 2 เท่า
• เร่งพัฒนาเทคโนโลยีปล่อยคาร์บอนต่ำและศูนย์การปล่อยคาร์บอนในภาคอุตสาหกรรมที่ลดการปล่อยได้ยาก
• รับรองให้ทุกคนสามารถเข้าถึงพลังงานได้อย่างทั่วถึง
• เปลี่ยนผ่านออกจากเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่างเป็นธรรม เป็นลำดับขั้น และเท่าเทียม

วาระที่ 2. การจัดการปกป้องผืนป่า มหาสมุทร และความหลากหลายทางชีวภาพ

• การลงทุนเพื่อยุติและพลิกฟื้นการตัดไม้ทำลายป่าและการเสื่อมโทรมของป่าไม้
• การอนุรักษ์ คุ้มครอง และฟื้นฟูธรรมชาติและระบบนิเวศ ด้วยแนวทางที่ตอบโจทย์สภาพภูมิอากาศ
• ความหลากหลายทางชีวภาพ และการต่อต้านการแปรสภาพเป็นทะเลทราย
• การอนุรักษ์และฟื้นฟูมหาสมุทรและระบบนิเวศชายฝั่ง

วาระที่ 3. การปรับระบบเกษตรกรรมและอาหารสู่ความยั่งยืน

• การฟื้นฟูที่ดินและการเกษตรอย่างยั่งยืน
• การสร้างระบบอาหารที่ยืดหยุ่น ปรับตัวได้ และยั่งยืนมากขึ้น
• การเข้าถึงอาหารและโภชนาการที่เพียงพออย่างเท่าเทียมสำหรับทุกคน

วาระที่ 4. การสร้างความยืดหยุ่นให้กับเมือง โครงสร้างพื้นฐาน และทรัพยากรน้ำ

• การกำกับดูแลหลายระดับ (Multilevel governance)
• การก่อสร้างและอาคารที่ยั่งยืนและทนทาน
• การพัฒนาเมือง โครงสร้างพื้นฐาน และระบบขนส่งที่ยืดหยุ่น
• การบริหารจัดการน้ำ
• การจัดการของเสียอย่างยั่งยืน

วาระที่ 5. การส่งเสริมการพัฒนามนุษย์และสังคม

• การส่งเสริมระบบสุขภาพที่ยืดหยุ่นต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
• การลดผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่อการขจัดความหิวโหยและความยากจน
• การศึกษา การพัฒนาศักยภาพ และการสร้างงานเพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
• การคุ้มครองวัฒนธรรม มรดกทางวัฒนธรรม และการขับเคลื่อนการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศ

วาระที่ 6. ประเด็นบูรณาการข้ามสาขา (Cross-Cutting Issues)

ปลดล็อกกลไกสนับสนุนและตัวเร่ง ได้แก่ ด้านการเงิน เทคโนโลยี และการพัฒนาขีดความสามารถ การเงินเพื่อสภาพภูมิอากาศและการพัฒนาที่ยั่งยืน การบูรณาการสภาพภูมิอากาศเข้ากับการลงทุนและการประกันภัย

• การเงินเพื่อการปรับตัว (Finance for adaptation)
• การจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐที่บูรณาการมิติด้านสภาพภูมิอากาศ
• การประสานมาตรฐานของตลาดคาร์บอนและการบัญชีคาร์บอน
• ความเชื่อมโยงระหว่างการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการค้า
• การลดการปล่อยก๊าซที่ไม่ใช่คาร์บอนไดออกไซด์ (non-CO₂ gases)
• การเสริมสร้างธรรมาภิบาล ขีดความสามารถของรัฐ และสถาบันสำหรับการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศ การวางแผน และการเตรียมพร้อม
• ปัญญาประดิษฐ์ (AI) โครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลสาธารณะ และเทคโนโลยีดิจิทัล
• นวัตกรรม ผู้ประกอบการด้านสภาพภูมิอากาศ และธุรกิจขนาดเล็กและจิ๋ว
• เศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) และเทคโนโลยีชีวภาพ
• ความถูกต้องของข้อมูลในประเด็นการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ