เพื่อนคนจีนบอกผมว่า: คนไทยรักพวกพ้องแต่ไม่รักชาติ!

“ผมไปอยู่เมืองไทยพักใหญ่ ผมชอบเมืองไทยมาก ผมสังเกตว่าคนไทยเป็นคนรักพวกพ้อง แต่ไม่รักชาติ ทำให้ผมเห็นว่าประเทศไทยจะพัฒนาไปได้ยาก...ไม่เหมือนคนจีน ไม่ว่าจะทะเลาะกันอย่างไร เวลาเกิดเรื่องกับประเทศอื่น คนจีนจะมีความสามัคคีกันทันที”

ผมฟังแล้วสะอึก พยายามจะหาข้อแก้ตัวให้คนไทย ก็บอกเขาไปว่าถ้าเกิดศึกสงคราม คนไทยก็คงจะมีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้กระมัง

เพื่อนคนจีนย้อนกลับว่า “ถ้าคนไทยรอให้เกิดสงคราม ก็คงจะสายไปแล้วครับ”

คุยกับเขาเสร็จ ผมก็นั่งคิดถึงสิ่งที่เขาพูด ทำให้ต้องทบทวนวิธีวิเคราะห์สังคมไทยในหลายมิติเช่นกัน

เพื่อนต่างชาติที่มาอยู่ในไทยมีมุมมองที่เราอาจจะมองไม่เห็น หรือมองข้าม หรือไม่อยากมอง แต่เขามาอยู่ในแวดวงเพื่อนคนไทยแล้วก็คงจะมีความคิดความอ่านที่แปลกแตกต่างไปจากที่เรามองตัวเอง

คนไทยรักพวกพ้อง เป็นเรื่องจริง

แต่ทำไมเขามองว่าคนไทยรักพวกพ้องมากกว่ารักชาติ?

เขาคงเห็นว่าคนไทยพร้อมจะออกมาเถียงแทนเพื่อน พร้อมที่จะทำอะไรให้กับพวกพ้องหากเป็นเพื่อนเป็นญาติหรือเรียนหนังสือมาด้วยกัน ไปเข้าหลักสูตร “รุ่นเดียวกัน” ช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกันเพราะเป็น “พวกเดียวกัน”

ภาษาไทยมีคำว่า “เพื่อน” กับ “เพื่อนฝูง” และ “พรรคพวก” ที่มีความหมายในทางที่ใกล้ชิดสนิทสนมกว่าการเป็น “คนรู้จัก” หรือ “เพื่อนร่วมงาน” ซึ่งก็คงจะมีเหมือนกันในสังคมชาติอื่น ๆ

รวมไปถึงสังคมจีน

แต่ทำไมเพื่อนคนจีนคนนี้จึงสรุปว่าคนไทย “รักพวกพ้องมากกว่ารักชาติ”?

ผมเดาเอาว่าเขาคงจะเห็นว่าคนไทยพร้อมจะรักพวกพ้องที่ใกล้ชิด แต่ถ้าหากเป็น “ส่วนรวม” หรือสังคมในภาพรวม ความรู้สึกที่จะเสียสละก็จะจืดจางลงไปมาก

มองในอีกแง่หนึ่งก็อาจต้องแยกวิเคราะห์ว่าคนไทยมอง “ผลประโยชน์เฉพาะกลุ่ม” สำคัญกว่า “ผลประโยชน์ส่วนรวม”

ทำให้คิดต่อไปถึงความหมายของ “ระบบอุปถัมภ์” ที่มีความสำคัญต่อสังคมไทยมากจนอาจจะเป็นสาเหตุแห่งความอ่อนแอของสังคมไทยจนนำไปสู่ปัญหาคอร์รัปชันที่กลายเป็นมะเร็งร้ายของสังคมไทย

หากใครบอกว่าคนไทยไม่รักชาติก็คงจะมีเสียงแย้งกันดุเดือดรุนแรง เพราะคนไทยจำนวนไม่น้อยย่อมจะยืนยันว่าความรักชาติเป็นคุณสมบัติสำคัญของคนไทย

แต่คำว่า “ความรักชาติ” มีความหมายอย่างไรสำหรับคนไทยวันนี้คือคำถามที่น่าวิเคราะห์ไตร่ตรอง

บางคนอาจจะคิดถึงคำว่า “รักชาติ” เมื่อมีศัตรูจากข้างนอกมารุกราน

บางคนอาจจะบอกว่าการที่คนไทย “รักพวกพ้อง” ไม่จำเป็นจะต้องขัดกับ “ความรักชาติ” เพราะสองอย่างนี้ไปพร้อมกันได้ ไม่ได้ขัดแย้งกัน

แต่เพื่อนคนจีนคนนั้นอาจจะสัมผัสด้วยประสบการณ์ของตัวเองในประเทศไทยว่าคนไทยรักเฉพาะคนที่เป็นพรรคพวกเท่านั้น หากเป็นเรื่องนอกเหนือแวดวงเพื่อนฝูงและญาติพี่น้องแล้ว ก็จะไม่ใส่ใจ มีความรู้สึกว่า “ธุระไม่ใช่”

ทำให้พลังแห่งความเป็น “ชาติไทย” หรือความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันไม่เกิดขึ้นอย่างที่ควรจะเป็น

ผมยกเรื่องนี้มาเขียนวันนี้ก็เพื่อจะชักชวนให้พินิจและใคร่ครวญข้อสังเกตประเด็นนี้เพื่อหาคำตอบว่าคนอื่นเขามองเราอย่างนี้ถูกต้องหรือไม่?

ถ้าไม่จริง เราควรจะต้องมีคำตอบแย้ง

แต่ถ้าเป็นจริง ก็เป็นเรื่องน่าเป็นห่วงไม่น้อย

จริงไหมครับ?