อยู่กับความไม่แน่นอนที่สุ่มเสี่ยงและซับซ้อน

และยังเป็นเรื่องซับซ้อนจนเรื่องรอบตัวกลายเป็นเรื่องที่กำกวม ไม่มีความชัดเจนว่าอะไรเป็นอะไรกันแน่ ใครถูกใครผิดชักจะแยกแยะได้ยากขึ้นทุกวัน อาการที่ว่ามานี้ดั้งเดิมเคยเกิดขึ้นแต่กับบ้านเมืองที่มีสงคราม แต่ทุกวันนี้อาการที่ฝรั่งเรียกเป็นคำย่อว่า VUCA นี้เกิดขึ้นได้ทั่วไป

ถ้าติดตามข่าวต่างประเทศอยู่เป็นประจำจะพบว่ามีผู้คนในหลายบ้านเมืองที่หาเรื่องให้บ้านเมืองของตนเองเข้าสู่สภาพ VUCA คือช่วยกันทำให้วิกฤติความขัดแย้งที่เกิดขึ้นขยายจากเรื่องเล็กที่คนไม่กี่คนไม่ชอบหน้ากัน จนกระทั่งกลายเป็นความเกลียดชังระหว่างกลุ่มคนที่เป็นเหมือนกองเชียร์ต่างฝ่าย แม้แต่กรรมการก็กลายเป็นส่วนหนึ่งของความเกลียดชังไปอีกด้วยซ้ำ กลายเป็นสภาพที่มีความสุ่มเสี่ยงที่จะมีความรุนแรง ที่บอกไม่ได้ว่าจะเกิดขึ้นหรือไม่เกิด หากเกิดขึ้นแล้วก็ไม่แน่นอนว่าจะรุนแรงกันแค่ไหน นานแค่ไหน จบได้เมื่อใด จบโดยวิธีใด เมื่อใดที่ช่วยกันทำให้เกิดอาการ VUCA ขึ้นมาแล้ว ไม่ง่ายที่จะลดทอนความสุ่มเสี่ยงที่เต็มไปด้วยความไม่แน่นอนและสลับซับซ้อนให้หายไปได้ในเวลาอันสั้น จะชอบหรือไม่ชอบก็แล้วแต่ เราต้องเตรียมตัวที่จะอยู่กับความไม่แน่นอนที่เต็มไปด้วยความเสี่ยง กำกวม และซับซ้อน ใครที่เตรียมตัวไว้ดีย่อมได้รับผลกระทบน้อยกว่า

ถ้าต้องอยู่กับความไม่แน่นอนที่คงอยู่ยาวนาน และนับวันจะสุ่มเสี่ยงมากขึ้นเรื่อยๆ โอกาสที่จะมองการงานใดอย่างยาวไกล คงแทบไม่มี อยู่กับความไม่แน่นอนต้องรู้จักมองใกล้ๆ เพราะมองไปไกลก็มีแต่ฝุ่นตลบไปหมดจากความไม่แน่นอน กำกวมและซับซ้อน จะวางแผนการงานใดในสภาพเสมือนฝุ่นตลบคงเป็นแค่การคาดเดามากกว่าจะเป็นการวิเคราะห์จากข้อมูลที่เป็นจริง ขับรถผ่านถนนที่เต็มไปด้วยหมอกควัน แม้เรามองไกลๆ ไม่เห็น แต่เราก็ยังเดินหน้าต่อไปได้เพราะเรายอมรับความเสี่ยงจากการมองใกล้ๆ แล้วขยับไปเรื่อยๆ ดังนั้น หากจะเดินหน้าท่ามกลางความไม่แน่นอนก็ต้องถามตัวเองให้ได้คำตอบชัดๆ กันว่าเราต้องการอะไรในระยะสั้นๆ นี้ ถามตัวเองให้ชัดๆ ว่าถ้ามองเห็นได้ไกลเพียงแค่นี้ เราอยากทำอะไรให้ประสบความสำเร็จบ้าง อยู่กับความไม่แน่นอนที่สุ่มเสี่ยงนั้น สิบเบี้ยใกล้มือต้องเก็บไว้ก่อน โดยที่เก็บหลังจากตอบได้แล้วว่าจะเอาเบี้ยใกล้มือนั้นไปทำอะไร อย่าหวังจะเก็บตำลึงทองโดยมองข้ามสิบเบี้ยใกล้มือ ตำลึงทองมาไม่ง่ายนักในสภาพที่วุ่นวาย ไม่แน่นอนไปหมด มองใกล้เพียงเท่าที่จะเห็นความสำเร็จเกิดขึ้นได้ มองแค่อะไรที่เป็นประโยชน์ที่อาจเกิดขึ้นในวันพรุ่งนี้ เดือนนี้พอแล้ว

ท่ามกลางความไม่แน่นอนนั้นจะมีบางอย่างที่เดินหน้าได้ และมีบางอย่างที่เดินหน้าไม่ได้ ดังนั้น ต้องทำใจยอมรับความจริงนี้ หลายเรื่องที่สะสมกันมาจนกลายเป็น VUCA จะไม่มีคำตอบว่าจะแก้ไขให้ลุล่วงไปได้อย่างไร แค่ถามตัวเองว่าเรื่องนั้นเราจะเอาอย่างไรกันแน่ก็ตอบไม่ได้แล้ว โจทย์ชัดๆ มีเพียงบางเรื่องเท่านั้น ในขณะที่บางเรื่องแม้แต่โจทย์ก็ไม่ทราบว่าจะกำหนดประเด็นอะไร ดังนั้น หนทางหนึ่งที่ทำได้คือเดินหน้าเฉพาะเรื่องที่รู้ชัดๆ แล้วว่าโจทย์จริงๆ คืออะไร พร้อมกับปล่อยวางเรื่องที่โจทย์ยังไม่กระจ่างไปก่อน เราทำได้เพียงบางอย่างท่ามกลางความไม่แน่นอน

อย่าคาดหวังทรัพยากรใดเพิ่มเติมในระหว่างความไม่แน่นอน มีอะไรอยู่แค่ไหน ก็ต้องใช้แค่เท่าที่มีอยู่นั้นให้สามารถสร้างความสำเร็จในบางเรื่อง โดยที่ไม่ต้องหวังความสมบูรณ์แบบ ใช้ของที่มีอยู่สร้างความสำเร็จเล็กๆ น้อยๆ ขึ้นมาสักเรื่องสองเรื่อง ดีกว่าที่จะรอคอยทรัพยากรเพิ่มเติมเพื่อหวังจะสร้างความสำเร็จที่เป็นเรื่องใหญ่ๆ ตามมา ซึ่งบ่อยครั้งที่จะไม่มีทรัพยากรมาเติมเต็มให้อย่างที่หวังและงานใหญ่นั้นก็ไม่ประสบความสำเร็จเสียที นอกจากนั้นเราอาจจะพบความจริงว่าเราได้ใช้ทรัพยากรที่เกินเลยที่จำเป็นต้องใช้จริงๆ ในการทำงานใดงานหนึ่งในขณะที่เราไม่ได้อยู่ท่ามกลางความไม่แน่นอน

วิธีหนึ่งที่จะช่วยเพิ่มความมั่นใจว่าเราจะเดินหน้าการงานบางอย่างให้ประสบความสำเร็จได้ โดยใช้ทรัพยากรเท่าที่เรามีอยู่ คือหาแนวร่วมจากผู้คนที่ร่วมชะตากรรมจากสารพัดเรื่องที่มากับความไม่แน่นอนและความสลับซับซ้อนนั้น ยิ่งเผชิญกับความไม่แน่นอนมากเท่าใด ก็ยิ่งต้องขยันหาแนวร่วมที่อาจจะมาแบ่งปันทรัพยากรที่จำเป็นในการทำการงานให้ประสบความสำเร็จ ใช้ของเขาบ้าง ใช้ของเราบ้างจนกว่าจะได้ความสำเร็จในการงานที่เราเล็งไว้ แม้มีอุปสรรคจากนานาความไม่แน่นอน มีอุปสรรคจากความสลับซับซ้อน มีอุปสรรคจากความไม่ชัดเจนว่าอะไรเป็นอะไร เรายิ่งมีแนวร่วมของผู้ที่ได้รับผลกระทบจากความไม่แน่นอนนั้นเพิ่มมากขึ้นเท่าใด โอกาสที่เราจะได้งานจากคนนั้นคนนี้มาต่อกันเป็นห่วงโซ่ที่นำไปสู่ความสำเร็จของงานที่ใหญ่กว่าที่เราจะทำให้เกิดขึ้นได้ตามลำพังก็มากขึ้นตามไปด้วย มองให้รอบตัวจะพบว่ามีคนร่วมชะตากรรมอยู่ไม่น้อย แต่เราต้องรู้จักที่อยู่ร่วมกับแนวร่วมนี้ โดยอย่างน้อยที่สุดคือต้องรู้จักที่จะแบ่งปันในสิ่งที่เรามีอยู่กับแนวร่วมนั้น

ความไม่แน่นอนที่ยาวนานไม่ได้สร้างแต่ปัญหาและอุปสรรคให้เราเพียงอย่างเดียว แต่ยังเป็นความท้าทายและแรงผลักดันให้เราได้แสวงหาหนทางใหม่ในการทำงานเดิมอีกด้วย ขอเพียงแค่อย่ายอมจำนนกันความไม่แน่นอนที่ยาวนานนั้น