พบสัตว์นับสิบชนิด บน ‘แพขยะใหญ่แปซิฟิก’ เกิดระบบนิเวศทางทะเลใหม่

“แพขยะใหญ่แปซิฟิก” (Great Pacific Garbage Patch) แหล่งสะสมขยะพลาสติกขนาดมหึมากลางมหาสมุทรแปซิฟิกเหนือกลายเป็นแหล่งอยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตหลายสิบชนิด ก่อให้เกิดระบบนิเวศทางทะเลใหม่ 

แพขยะใหญ่แปซิฟิก เกิดจากกระแสน้ำที่กักเก็บพลาสติกไว้ โดยปัจจุบันประเมินว่าแพขยะนี้ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 1.6 ล้านตร.กม. และกักเก็บพลาสติกไว้หลายหมื่นตัน ซึ่งขยะส่วนใหญ่ประกอบด้วยอวนจับปลาเก่า เชือก อุปกรณ์ต่าง ๆ รวมถึงขวด ภาชนะ และขยะอื่น ๆ ล่าสุดนักวิจัยพบว่าสิ่งมีชีวิตในทะเลอาศัยอยู่บนเศษพลาสติก

ดร.ลินซีย์ ฮาราม นักวิทยาศาสตร์ผู้ศึกษาแพขยะดังกล่าว กล่าวว่า ทีมของเธอพบสิ่งมีชีวิตเกือบจำนวนมากอาศัยอยู่บนเศษพลาสติก ซึ่งรวมถึงสัตว์ชายฝั่งขนาดเล็กที่ปรกติจะอาศัยอยู่เฉพาะใกล้ชายฝั่งเท่านั้น

“เมื่อเราดึงเศษพลาสติกออกมาและเห็นสิ่งมีชีวิตจำนวนมากอาศัยอยู่ ทั้งสิ่งมีชีวิตชายฝั่งและสิ่งมีชีวิตในทะเลเปิดเหล่านี้อยู่ร่วมกัน มีปฏิสัมพันธ์กันบ่อยครั้งบนกองพลาสติก มันกำลังสร้างชุมชนใหม่ในมหาสมุทรเปิด” ดร.ฮารามกล่าว

เพื่อสำรวจคำถามนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้เข้าร่วมการล่องเรือวิจัยไปยังฝั่งตะวันออกของแพขยะ เก็บพลาสติกลอยน้ำ 105 ชิ้นขึ้นเรือ ซึ่งประกอบด้วยขวด ทุ่น ลัง ตาข่าย เชือก และถัง พร้อมด้วยกลุ่มวัตถุที่ปกคลุมไปด้วยสิ่งมีชีวิต  ทุกชิ้นได้รับการติดฉลาก ถ่ายภาพ และติดป้ายระบุตำแหน่งก่อนจะถูกจัดเก็บไว้เพื่อการศึกษาอย่างละเอียดในห้องทดลอง

เมื่อกลับถึงห้องทดลอง นักอนุกรมวิธานได้ตรวจสอบพลาสติกแต่ละชิ้นและค้นหาสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังพวกเขาพบสิ่งมีชีวิตหลากหลายชนิด มีตั้งแต่เพรียง ปู แอมพิพอด ไปจนถึงไบรโอซัว ไฮดรอยด์ และดอกไม้ทะเล

พวกเขาระบุสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังได้ทั้งหมด 46 ชนิด จากกลุ่มสัตว์หลัก 6 กลุ่ม ในจำนวนนี้ 37 ชนิดเป็นสัตว์ชายฝั่ง และ 9 ชนิดเป็นสัตว์ทะเลผิวน้ำ ซึ่งหมายความว่าประมาณ 80% ของความหลากหลายของซากสัตว์เหล่านี้มาจากสิ่งมีชีวิตชายฝั่ง

เมื่อทีมตรวจสอบพลาสติก พบว่าเกือบทุกชิ้นส่วนที่เก็บมาได้มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังมากถึง 98% แบ่งเป็นสิ่งมีชีวิตในทะเลลึกพบมากกว่า 94% และสิ่งมีชีวิตชายฝั่งพบมากกว่า 70% เล็กน้อย ดังนั้นจึงเท่ากับว่าสิ่งมีชีวิตที่ไม่ควรเจอกันกลับมาอาศัยอยู่ด้วยกันบน “เกาะ” กลางมหาสมุทร

โดยเฉลี่ยแล้ว พลาสติกแต่ละชิ้นมีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ประมาณ 4-5 ชนิด ตาข่ายและเชือกมักจะมีชุมชนหนาแน่นเป็นพิเศษ ซึ่งอาจเป็นเพราะเส้นใยจำนวนมากและมีพื้นที่ซ่อนตัวมากมาย

หนึ่งในคำถามที่สำคัญที่สุดคือ สิ่งมีชีวิตเหล่านี้แวะมาพักช่วยคราวบนแพขยะ หรือพวกมันสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ตลอดชีวิต ทีมค้นหาหลักฐานการสืบพันธุ์และการเจริญเติบโต และพบว่ามีตัวเมียที่กำลังฟักไข่ อุ้มไข่หรือตัวอ่อน ในกลุ่มสัตว์จำพวกกุ้งหลายกลุ่ม เช่น แอมฟิพอดและปู นอกจากนี้ยังมีตัวอ่อนขนาดเล็ก ตัวอ่อนขนาดกลาง และตัวเต็มวัยที่เติบโตเต็มที่ของดอกไม้ทะเลและแอมฟิพอดบางชนิด อาศัยอยู่ร่วมกันบนพื้นผิวพลาสติกเดียวกัน

นักวิทยาศาสตร์เรียกสิ่งนี้ว่า “ชุมชนมหาสมุทรใหม่” เนื่องจากสิ่งมีชีวิตที่ปรกติไม่เคยพบกันมาก่อน กลับอาศัยอยู่ร่วมกันในทะเลเปิด ซึ่งอาจก่อให้เกิดการแข่งขันครั้งใหม่เพื่อแย่งชิงอาหารและพื้นที่ และอาจเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศของมหาสมุทร

ผู้เชี่ยวชาญคนอื่น ๆ กล่าวว่าแพขยะนี้ยังปิดกั้นแสงแดดในน้ำ ทำให้แพลงก์ตอนและสาหร่ายที่เป็นจุดเริ่มต้นของห่วงโซ่อาหารในมหาสมุทรไม่สามารถเจริญเติบโตได้ หากสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กเหล่านี้ได้รับผลกระทบ ปลา เต่า วาฬ และแม้แต่ผู้คนที่ต้องพึ่งพาอาหารทะเลก็อาจได้รับผลกระทบตามไปด้วย

จากการศึกษาแพขยะใหญ่แปซิฟิกในปี 2018 นักวิจัยพบพลาสติกประมาณ 78,000 ตันในแพขยะ และพลาสติกโดยรวมประมาณ 1.8 ล้านล้านชิ้น

ดร.ฮาราม ซึ่งเป็นผู้นำการศึกษาเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตในทะเลบน GPGP ในปี 2019 กล่าวว่า “เป็นเรื่องน่าประหลาดใจที่พบว่าสิ่งมีชีวิตชายฝั่งมีอยู่ชุกชุมมาก พวกมันอยู่บนกองขยะที่เราพบถึง 70%”

 องค์กรสิ่งแวดล้อม Ocean Cleanup ระบุว่า เราสามารถกำจัดแพขยะใหญ่แปซิฟิกออกไปได้ แต่มีค่าใช้จ่ายสูงมาก โดยประเมินว่าค่าใช้จ่ายจะอยู่ที่ประมาณ 7,500 ล้านดอลลาร์ ซึ่งเชื่อว่าจะสามารถกำจัดพลาสติกส่วนใหญ่ออกไปได้ในทศวรรษหน้า

แบรดลีย์ โนแลน ที่ปรึกษาด้านขยะของสำนักงานเลขาธิการโครงการสิ่งแวดล้อมภูมิภาคแปซิฟิก (SPREP) เตือนว่า แพขยะแห่งนี้ยังคงเป็นปัญหาสำคัญที่ไม่มีวิธีแก้ไขง่าย ๆ พร้อมกล่าวเสริมว่า การทำความสะอาดเพียงอย่างเดียวไม่สามารถแก้ไขมลพิษจากพลาสติกที่ต้นตอได้

นักวิทยาศาสตร์เห็นพ้องต้องกันว่า แพขยะพลาสติกแห่งนี้แสดงให้เห็นว่ามลพิษจากพลาสติกได้แพร่กระจายไปไกลเกินกว่าแนวชายฝั่ง

แม้ว่าการทำความสะอาดและเทคโนโลยีใหม่ ๆ จะช่วยได้ แต่ผู้เชี่ยวชาญกล่าวว่า คำตอบที่แท้จริงคือการลดการใช้พลาสติก ปรับปรุงระบบกำจัดขยะ และเปลี่ยนแปลงวิธีการจัดการมหาสมุทรของเรา จนกว่าจะถึงตอนนั้น มหาสมุทรแปซิฟิกจะยังคงเป็นแหล่งกักเก็บขยะของโลก และสิ่งมีชีวิตในทะเลจะต้องปรับตัวให้เข้ากับปัญหาที่มนุษย์สร้างขึ้น

ขณะเดียวกัน มลพิษจากพลาสติกจึงไม่เพียงแต่เป็นสิ่งที่ไม่สวยงามหรือเป็นปัญหาขยะเท่านั้น แต่ยังเปลี่ยนแปลงแหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตในทะเล ทำให้สิ่งมีชีวิตชายฝั่งสามารถอยู่รอด สืบพันธุ์ และแพร่กระจายไปได้ในระยะทางไกล การค้นพบนี้อาจเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศทางทะเลและช่วงสายพันธุ์สัตว์ต่าง ๆ ทั่วโลก

ที่มา: Earth, IFL Science, International Business Times, PMN