จาก น้ำมัน (อุจจาระของปีศาจ) ถึงแร่หายาก | บ้านเขาเมืองเรา

เมื่อชาวโลกใช้รถยนต์เพื่อการขนส่งแบบต่างๆ อย่างกว้างขวางรวมทั้งการเดินทางของตนเอง

นอกจากการได้พลังงานแล้ว การเผาผลาญสารเหล่านั้นซึ่งรวมกันเรียกว่า “ฟอสซิล” เกิดผลพวงอย่างไรไม่เป็นที่ประจักษ์แก่ชาวโลกจนเวลาผ่านไปใกล้ 200 ปี เมื่อเศรษฐกิจขยายตัวเพิ่มขึ้น ความต้องการฟอสซิลก็เพิ่มขึ้นเป็นเงาตามตัว

เนื่องจากสารเหล่านี้มีอยู่ในบางประเทศเท่านั้น เมื่อความต้องการทำให้ราคาของมันเพิ่มขึ้น ชาวโลกก็ต้องยอมจ่ายเพราะมันมีลักษณะคล้ายยาเสพติดแล้ว ประเทศที่โชคดีมีฟอสซิลจำนวนมากส่งขายให้ชาวโลก จึงฉวยโอกาสรวมตัวกันตั้งราคาเพื่อแสวงหารายได้เพิ่มขึ้นนำโดยเวเนซุเอลาและประเทศอาหรับ

การรวมตัวกันนั้นไม่มีผลร้ายหรือดีเป็นที่ประจักษ์อย่างแจ้งชัด จนกระทั่งเกิดสงครามระหว่างอิสราเอลกับประเทศอาหรับเมื่อปี 2516 ในช่วงนั้น ราคาน้ำมันถูกดันขึ้นไปราว 4 เท่า สร้างปัญหาสาหัสให้แก่ผู้ซื้อ แต่สร้างความร่ำรวยมหาศาลให้แก่ผู้ขาย

การมีรายได้มหาศาลนำไปสู่การใช้จ่ายแบบสุรุ่ยสุร่ายในหลายประเทศโดยเฉพาะใน “เวเนซุเอลา” จึงทำให้รัฐมนตรีผู้มีหน้าที่ดูแลน้ำมันของเวเนซุเอลาออกมาเตือนผู้ขายให้ตระหนักถึงผลร้ายที่จะตามมา

โดยเปรียบน้ำมันว่าเป็น “อุจจาระของปีศาจ” ต่อมาเวเนซุเอลาพัฒนาต่อไม่ได้ทั้งที่การขายน้ำมันสร้างรายได้มหาศาล และตกอยู่ในภาวะล้มลุกคลุกคลานมานานหลายทศวรรษ จนถูกจัดเป็นรัฐล้มเหลว ผู้ขายน้ำมันหลายประเทศประสบปัญหาเดียวกันจนน้ำมันถูกตราว่ามีคำสาปแฝงอยู่

ชาวโลกตระหนักถึงคำสาปนั้นเพียงในด้านการทำให้ผู้มีรายได้จากการขายน้ำมันประสบปัญหาสาหัสมาหลายสิบปี ก่อนที่จะรู้ว่ามันสร้างปัญหาในวงกว้างกว่านั้น นั่นคือ การเผาผลาญฟอสซิลเอาพลังงานเป็นปัจจัยทำให้ภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญส่งผลให้เกิดปัญหาสารพัดจากภาวะโลกร้อน

การตอบสนองของมนุษย์เป็นไปตามคาด นั่นคือ ปัญหานำไปสู่การค้นหาเทคโนโลยีใหม่ที่ลดการใช้พลังงานผลิตจากการเผาผลาญฟอสซิล

หนึ่งในทางออกสำคัญได้แก่ การใช้พลังงานจากแบตเตอรี่ แต่เทคโนโลยีใหม่ต้องใช้แร่ธาตุหลายอย่างรวมทั้งแร่ธาตุที่โลกมีอยู่อย่างจำกัดมากซึ่งมักเรียกรวมกันว่า แร่ธาตุหายาก

การใช้แร่ธาตุชนิดใหม่นำไปสู่การทำเหมืองแร่ในพื้นที่ต่างๆ ซึ่งสร้างปัญหาสาหัส ในช่วงนี้มีรายงานของสำนักข่าวบีบีซีเกี่ยวกับการทำเหมืองแร่ในหลายพื้นที่รวมทั้งในประเทศชิลีและประเทศจีน

ชิลีมีแร่ลิเทียมมากที่สุดในโลก ในช่วงนี้มีรายงานเกี่ยวกับการทำเหมืองลิเทียมขนาดใหญ่ในพื้นที่ซึ่งมีลักษณะชุ่มน้ำ กระบวนการคัดแยกแร่นั้นต้องใช้น้ำปริมาณมาก

ผู้ทำเหมืองแร่สูบน้ำจากพื้นที่ดังกล่าวจนพื้นที่นั้นแห้งผากทิ้งส่าเกลือปริมาณมากไว้บนผิวดิน ทั้งพืชและสัตว์ประสบปัญหาสาหัสส่งผลกระทบต่อชีวิตผู้คนในย่านนั้นอย่างมีนัยสำคัญตามมา

แร่ธาตุหายากส่วนใหญ่มีอยู่ในจีน ผู้สื่อข่าวของสำนักข่าวดังกล่าวเพิ่งรายงานเกี่ยวกับการไปชมการทำเหมืองแร่ในจีนตอนเหนือว่าทำลายพื้นดินและน้ำในย่านนั้นอย่างแพร่หลายทำให้สภาพสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนไปอย่างมีนัยสำคัญ ผลกระทบของมันร้ายแรงมาก

การแก้ปัญหาอย่างหนึ่งทำให้เกิดปัญหาอีกอย่างหนึ่งนี้ ทางธรรมมักอธิบายว่าเป็นเพราะมนุษย์เรายังมีปัญญาไม่พอ จึงไม่สามารถคาดเดาได้ว่าปัญหาจะตามมาอีกแต่อาจเป็นในรูปแบบที่ต่างกัน

ส่วนวิชาเศรษฐศาสตร์อธิบายว่าโลกใบนี้ไม่มีของเปล่า ทุกอย่างมีราคาที่ต้องจ่ายแม้ในบางกรณีจะไม่เป็นที่ประจักษ์อย่างแจ้งชัดนักก็ตาม

เรื่องการค้นหาวิธีผลิตพลังงานที่ไม่ต้องเผาผลาญฟอสซิลแต่ยังเกิดปัญหาตามมานี้ มีลักษณะของการตั้งโจทย์ผิดรวมอยู่ด้วย ทั้งนี้เพราะเราไม่คิดจะลดด้านความต้องการพลังงาน ซึ่งมีต้นตออยู่ที่ความต้องการบริโภคของมนุษย์เรา

การลดการบริโภคนี้จะไม่มีผลกระทบต่อพื้นฐานของการดำเนินชีวิตของมนุษย์แต่อย่างใด ทั้งนี้เพราะมันเป็นการลดเฉพาะการบริโภคส่วนที่เกินความจำเป็นดังที่เราเห็นอยู่ทั่วไปทั้งในเมืองไทยและในต่างประเทศ.