เปิดข้อมูล 10 ปี รายจ่าย 'กำลังคนภาครัฐ’ งบฯบุคลากรโต 42% เบี้ยบำนาญเพิ่ม 150%

ปัจจุบันการบริหารงานภาครัฐของทุกประเทศมุ่งไปที่การมีราชการที่มีขนาดเล็ก มีประสิทธิภาพ และทันสมัย มุ่งเน้นการใช้งบประมาณที่คุ้มค่า สามารถตอบสนองต่อความต้องการของประชาชน และภาคธุรกิจได้อย่างรวดเร็ว

ในส่วนของประเทศไทยได้มีการกำหนดแผนดังกล่าวไว้ในยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ในยุทธศาสตร์ที่ 6 ด้านการปรับสมดุลและพัฒนาระบบการบริหารจัดการภาครัฐ โดยมีเป้าหมายการพัฒนาที่สำคัญในการทำให้ราชการมีความคล่องตัว มีความทันสมัย มีกำลังคนที่ไม่มากจนเกินไปแต่สามารถตอบสนองต่อภารกิจที่มีความท้าทายมากขึ้นได้ในอนาคต  

รายงานข่าวจากทำเนียบรัฐบาลเปิดเผยว่าเมื่อเร็วๆนี้ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) ได้รับทราบรายงานเรื่องสรุปภาพรวมการบริหารกำลังคนของส่วนราชการในฝ่ายพลเรือน และแนวโน้มค่าใช้จ่ายของบุคคลภาครัฐ ตามที่คณะกรรมการกำหนดเป้าหมายและนโยบายกำลังคนภาครัฐ (คปร.) สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน  (ก.พ.) เสนอ

โดยมีสาระสำคัญคือ ปัจจุบันประเทศไทยมีประชากร 66.17 ล้านคน อยู่ในวัยแรงงาน 38.63 ล้านคน  โดยมีการจ้างงานที่เป็นกำลังคนภาครัฐจำนวน 2.91 ล้านคน ประกอบด้วยข้าราชการ 1.68 ล้านคน ประกอบด้วยข้าราชการ ลูกจ้างประจำ ลูกจ้างชั่วคราว พนักงานมหาวิทยาลัย พนักงานกระทรวงสาธารณสุข พนักงานรัฐวิสาหกิจ และพนักงานองค์การมหาชน จำนวน 1.23 ล้านคน

 

ทั้งนี้เมื่อพิจารณาแนวโน้มงบประมาณค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐในระยะ 10 ปี มีอัตราที่เพิ่มสูงขึ้นมากทุกปี โดยค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐ 10 ปีที่ผ่านมาเพิ่มขึ้น 42.6% เฉลี่ยเพิ่มขึ้น 4.03% ต่อปี

ขณะที่งบประมาณรายจ่ายของประเทศในภาพรวมเพิ่มขึ้นรวม 40.21% หรือเฉลี่ยเพิ่มขึ้น  3.86%ต่อปี ในขณะที่งบบุคลากร (เงินเดือน ค่าจ้างประจำ ค่าจ้างชั่วคราว และค่าตอบแทนพนักงานราชการ มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นเพียงเล็กน้อยเฉลี่ย 1.73% ต่อปี

อย่างไรก็ตามส่วนที่เพิ่มขึ้นมากคือ ในส่วนของเงินเบี้ยหวัด (บำเหน็จ/บำนาญ) ใน 10 ปีที่ผ่านมาเพิ่มขึ้น 149.6% เฉลี่ยเพิ่มขึ้นถึง 10.82% ต่อปี และจากการประมาณการเบื้องต้นของ คปร. พบว่างบประมาณเงินเบี้ยหวัด บำเหน็จบำนาญ มีแนวโน้มจะสูงกว่างบบุคลากรภายในระยะเวลาไม่เกิน 10 ปี

ข้อมูลในส่วนของงบประมาณกำลังคนภาครัฐที่ คปร.รายงาน ครม.พบว่าในปีงบประมาณ 2564 ที่ผ่านมา จากงบประมาณที่มีการเบิกจ่าย 3.01 ล้านล้านบาท เป็นค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐจำนวน 1.09 ล้านล้านบาท คิดเป็น 36.4% ของงบประมาณรายจ่ายประจำปี จำแนกตามงบรายจ่าย ได้แก่

1.งบบุคลากร จำนวน 6.32 แสนล้านบาท โดยมีงบรายจ่ายประจำปีสูงสุด 3 อันดับแรก ได้แก่ เงินเดือน จำนวน 5.67 แสนล้านบาท รองลงมาเป็นค่าตอบแทนพนักงานราชการ จำนวน 3.9 หมื่นล้านบาท และค่าจ้างประจำ จำนวน 2.38 หมื่นล้านบาท

2.งบกลาง จำนวน 4.64 แสนล้านบาท โดยมีงบรายจ่ายสูงสุด 3 อันดับแรก ได้แก่ เงินเบี้ยหวัดบำเหน็จบำนาญ จำนวน 3.08 แสนล้านบาท ค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลข้าราชการ ลูกจ้าง และพนักงานของรัฐ จำนวน 7.97 หมื่นล้านบาท และเงินสำรอง เงินสมทบ และเงินชดเชยของข้าราชการ จำนวน 2.98 หมื่นล้านบาท

3.ค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐ (งบบุคลากร) ปีงบประมาณ พ.ศ.2564 จำแนกตามระดับกระทรวงและระดับกรม ดังนี้

หน่วยงานระดับกระทรวง ที่มีการเบิกจ่ายค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐสูงสุด 5 อันดับแรกของงบบุคลากร คือ

1.กระทรวงศึกษาธิการ จำนวน 2.2 แสนล้านบาท  2.กระทรวงสาธารณสุข จำนวน 1.16 แสนล้านบาท

3.กระทรวงกลาโหม จำนวน 9.11 หมื่นล้านบาท คิดเป็น 14.5%  4.กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 2.4 หมื่นล้านบาท และ 5.กระทรวงมหาดไทย 2 หมื่นล้านบาท

 หน่วยงานระดับกรม (รวมหน่วยงานสังกัดกระทรวง และไม่สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี) ที่มีค่าใช้จ่ายบุคลากรภาครัฐสูงสุด 5 อันดับแรกคือ

1.สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน จำนวน 2.02 แสนล้านบาท 2.สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข 9.9 หมื่นล้านบาท

3.สำนักงานตำรวจแห่งชาติ 8.2 หมื่นล้านบาท 4.กองทัพบก 5.1 หมื่นล้านบาท และ 5.กองทัพเรือ 1.83  หมื่นล้านบาท

ในส่วนของกำลังคนภาครัฐพบว่าในระยะ 10 ปีที่ผ่านมา กำลังคนภาครัฐลดลงเล็กน้อย โดยลดลง 1.68 โดยประเภทกำลังคนทีมีแนวโน้มลดลงมากที่สุด คือ ลูกจ้างประจำ ซึ่งลดลงอย่างต่อเนื่อง จนถึงปัจจุบันยุบเลิกไปแล้ว 49.66% เฉลี่ย 4.78% ต่อปี ปัจจุบันคงเหลือประมาณ 1.17 แสนอัตรา ซึ่งเป็นการดำเนินการตามมาตรการของ คปร. ที่กำหนดให้ยุบเลิกอัตราลูกจ้างประจำเพื่อเปลี่ยนสถานภาพเป็นพนักงานราชการ หรือใช้การจ้างเหมาบริการทดแทน

สำหรับตำแหน่งที่มีลักษณะงานที่สามารถดำเนินการได้ รองลงมาคือ ลูกจ้างชั่วคราวลดลง 41.71% หรือเฉลี่ย 4.71%  ต่อปี คงเหลือประมาณ 1.63 แสนอัตรา

ส่วนกำลังคนที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ได้แก่ พนักงานจ้าง เพิ่มขึ้นร้อยละ 108.88% หรือเพิ่มขึ้น  10.89% ต่อปี มีจำนวนพนักงานจ้างราชการปัจจุบัน 1.34 แสนคน พนักงานราชการในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาเพิ่มขึ้น 37.82% หรือเฉลี่ย 3.78% ต่อปี ปัจจุบันมีจำนวน 4.1 หมื่นคน และข้าราชการ เพิ่มขึ้น 5.35 % หรือเฉลี่ย 0.54% ต่อปี มีจำนวนประมาณ 6.9 หมื่นคน

ในช่วงเวลาเดียวกัน ข้าราชการสังกัดฝ่ายบริหาร (ส่วนกลางและส่วนภูมิภาค) ซึ่งอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ คปร. มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นเล็กน้อย คิดเป็น 0.12% โดยข้าราชการที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น คือ ข้าราชการพลเรือนสามัญ เพิ่มขึ้น 16.18%  หรือเฉลี่ย 1.62% ต่อปี

ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลมาจากการจัดสรรอัตราข้าราชการตั้งใหม่เพื่อบรรจุบุคลากรในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข (พนักงานราชการ พนักงานกระทรวงสาธารณสุข หรือลูกจ้างชั่วคราว) ที่ปฏิบัติงานด่านหน้าในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 จำนวน 3.8 หมื่นอัตราในปีงบประมาณ 2563 และการจัดสรรอัตราข้าราชการให้กับส่วนราชการตั้งใหม่

ได้แก่ สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ สำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ ส่วนราชการที่ส่งข้าราชการไปปฏิบัติงานที่ศูนย์อำนวยการรักษาผลประโยชน์ของชาติทางทะเล และกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ และสังคม รวม 502 อัตรา

ส่วนข้าราชการพลเรือนในสถาบัน อุดมศึกษา มีแนวโน้มลดลง 65.75% หรือเฉลี่ย 6.57% ต่อปี ซึ่งเป็นผลมาจากการยุบเลิกอัตราข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา เพื่อเปลี่ยนสถานะเป็นพนักงานมหาวิทยาลัย ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา มีแนวโน้มลดลง6.79% และข้าราชการตำรวจมีแนวโน้มลดลงเล็กน้อย 0.21%

ข้าราชการในราชการบริหารส่วนท้องถิ่นและข้าราชการองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ซึ่งทั้งสองกลุ่มไม่ได้อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ คปร. มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในอัตราที่สูงกว่ากรณีข้าราชการส่วนกลางและส่วนภูมิภาค โดยข้าราชการส่วนท้องถิ่นเพิ่มขึ้น 30.06 % (จำนวน 5.5 หมื่นคน) และข้าราชการนอกฝ่ายบริหารเพิ่มขึ้น 52.36%  หรือเฉลี่ย 5.24% ต่อปี (จำนวน 1.2 หมื่นคน)