คุ้มค่ารอคอย 20 ปี อียิปต์เปิดพิพิธภัณฑ์ยิ่งใหญ่

พิพิธภัณฑ์แห่งใหม่ยิ่งใหญ่อลังการสร้างขึ้นใกล้กับปิระมิดกีซา ใช้สำหรับเก็บโบราณวัตถุล้ำค่าที่สุดแห่งหนึ่งของโลก

สำนักข่าวรอยเตอร์รายงานว่า กว่าจะมาถึงวันนี้ได้พิพิธภัณฑ์ใหญ่แห่งอียิปต์ต้องใช้เวลาก่อสร้างถึง 20 ปี ระหว่างทางต้องเจอการลุกฮือของประชาชนหรืออาหรับสปริง, โควิด-19 ระบาด และสงครามในประเทศเพื่อนบ้าน

“เราทุกคนล้วนเคยฝันถึงโครงการนี้ สงสัยว่าจะเป็นจริงได้หรือไม่” นายกรัฐมนตรีโมสตาฟา มัดบูลี กล่าวในการแถลงข่าวโดยเรียกพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ว่า “ของขวัญจากอียิปต์แด่โลก จากประเทศที่มีประวัติศาสตร์ย้อนไปได้กว่า 7,000 ปี”

(นายกรัฐมนตรีโมสตาฟา มัดบูลี)

พิธีใหญ่ช่วงค่ำวันเสาร์เรียกผู้ชมมากมาย รวมทั้งประธานาธิบดีอับเดล ฟัตตาห์ อัลซีซี ผู้ร่วมงานรวมตัวกันที่จอยักษ์ด้านนอกฉายภาพสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ของอียิปต์ แดนเซอร์ในชุดฟาโรห์โบกลูกโลกวิบวับและคฑาเรืองแสง

•  ประวัติศาสตร์บทใหม่ของอียิปต์

การแสดงเปิดงานยังมีวงดนตรีป็อบของอียิปต์และวงออเคสตราต่างชาติในชุดสีขาว บรรเลงเพลงภายใต้ท้องฟ้าสว่างไสววูบวาบไปด้วยแสงเลเซอร์ พลุ และดวงไฟส่องแสงเป็นภาพวาดอียิปต์โบราณ

ประธานาธิบดีซีซีกล่าวว่า การเปิดพิพิธภัณฑ์คือการที่อียิปต์ “กำลังเขียนเรื่องราวบทใหม่แห่งปัจจุบันและอนาคตของชาติโบราณ”

แขกผู้มีเกียรติในวันนั้น อาทิ ประธานาธิบดีแฟรงค์ วอลเตอร์ สทีนไมเออร์ของเยอรมนี, นายกรัฐมนตรีดิก ชูฟของเนเธอร์แลนด์, ประธานาธิบดีวิกเตอร์ ออร์บานของฮังการี, ประธานาธิบดีมาห์มุด อับบาสของปาเลสไตน์, ประธานาธิบดีเฟลิกซ์ ทชิเซเคดี ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก รวมถึงมกุฎราชกุมารแห่งโอมานและบาห์เรน

สิ่งที่พิพิธภัณฑ์เชิญชวนให้มาดูมากที่สุดคือสมบัติล้ำค่ามหาศาลจากสุสานตุตันคามุน ถูกค้นพบในปี 1922 เช่น หน้ากากทองคำของยุวกษัตริย์ บัลลังก์ หีบศพ และข้าวของอื่นๆ อีกหลายพันชิ้น

รูปปั้นขนาดยักษ์ของรามเสสที่ 2 ที่เคยตั้งอยู่ในจัตุรัสใจกลางกรุงไคโรมานานหลายทศวรรษ บัดนี้อยู่ที่ทางเข้าโถงใหญ่

น่าสังเกตว่าดีไซน์อันทันสมัยคล้ายปิระมิดของพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ช่างแตกต่างอย่างมากกับนิทรรศการฝุ่นเขรอะล้าสมัยในพิพิธภัณฑ์เก่าแก่กว่าร้อยปีใกล้จัตุรัสตาห์รีใจกลางกรุงไคโร

•  พิพิธภัณฑ์เก่าถูกปล้น

ช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาพิพิธภัณฑ์เก่าสิ้นสง่าราศรี วัตถุที่นำมาจัดแสดงถูกปล้นหลายครั้งช่วงการลุกฮือของประชาชนอียิปต์ในปี 2011

ในปี 2014 เคราหน้ากากพระศพตุตันคามุนหักขณะคนงานกำลังเปลี่ยนไฟตู้โชว์ พิพิธภัณฑ์ซ่อมแซมโดยใช้กาวติดไว้ลวกๆ ปีถัดมาจึงได้รับการซ่อมแซมอย่างเหมาะสมแล้วนำกลับมาแสดงเหมือนเดิม

ทางการหวังว่าพิพิธภัณฑ์ใหม่จะช่วยเปลี่ยนแปลงการรับรู้ผิดๆ ว่า อียิปต์ไม่ดูแลวัตถุโบราณอันมีค่าของตนเอง และเพิ่มน้ำหนักในการทวงคืนวัตถุโบราณของอียิปต์ที่อยู่ในต่างประเทศได้ด้วย

บทบรรณาธิการพิเศษเนื่องในโอกาสเปิดพิพิธภัณฑ์ของนิตยสารรัฐบาล “อัลอาห์รามวีคลี” ตั้งคำถามชวนคิดถึงความสำคัญของพิพิธภัณฑ์แห่งนี้

“นี่คือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของชาติหรือตู้โชว์ของโลก? นี่คือการแสดงอธิปไตยทางวัฒนธรรมหรือเครื่องมือแห่งซอฟต์พาวเวอร์?” พร้อมกันนั้นบทบรรณาธิการเรียกพิพิธภัณฑ์ใหม่ว่าเป็น “ปรัชญาพอๆกับเป็นอาคาร”

“พิพิธภัณฑ์ใหญ่แห่งอียิปต์ไม่ใช่ลูฟวร์หรือพิพิธภัณฑ์อังกฤษจำลอง มันคือคำตอบของอียิปต์ พิพิธภัณฑ์เหล่านั้นเกิดจากจักรวรรดิ พิพิธภัณฑ์แห่งนี้กำเนิดจากของแท้”

•  ยิ่งใหญ่ด้วยสินเชื่อญี่ปุ่น

พิพิธภัณฑ์ใหม่ใช้ทุนสร้างกว่า 1,000 ล้านดอลลาร์ ส่วนใหญ่มาจากสินเชื่อเพื่อการพัฒนาของญี่ปุ่น ออกแบบโดย Heneghan Peng Architects ครอบคลุมพื้นที่ราว 303.6 ไร่พอๆ กับนครรัฐวาติกัน หลายแกลเลอรีเปิดตั้งแต่ปลายปีที่แล้ว แต่นิทรรศการมากมายยังไม่เปิดให้สาธารณชนเข้าชม อีกหนึ่งความสำคัญของพิพิธภัณฑ์คือนี่เป็นหนึ่งในเมกะโปรเจคล่าสุดที่เปิดตัวหรือแล้วเสร็จนับตั้งแต่ปี 2014 ทางการอียิปต์จึงคาดหวังว่าอย่างมากว่าจะเป็นตัวช่วยฟื้นฟูการท่องเที่ยว แหล่งเงินตราต่างประเทศสำคัญสำหรับอียิปต์ที่ซบเซามานานหลายปีผลพวงจากความขัดแย้งในภูมิภาคและความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจ

•  หวังพิพิธภัณฑ์ใหม่ฟื้นฟูท่องเที่ยว

ทางการเชื่อว่า หลังเปิดตัวอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 1 พ.ย.พิพิธภัณฑ์ใหญ่แห่งอียิปต์ จะดึงนักท่องเที่ยวได้มากถึงปีละ 7 ล้านคน ช่วยเพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยวโดยรวมมาอยู่ที่ราว 30 ล้านคนภายในปี 2030

พิพิธภัณฑ์ขนาด 500,000 ตารางเมตร มองเห็นปิระมิดกีซา เป็นสถานที่เก็บวัตถุโบราณหลายหมื่นชิ้น รวมถึงคอลเลคชันสมบัติยุวกษัตริย์ตุตันคามุน หลายชิ้นถูกนำมาจัดแสดงเป็นครั้งแรก

ภายในประกอบด้วยห้องแสดงนิทรรศการแบบอิมเมอร์สีฟ อุปกรณ์ฉายภาพเสมือนจริง (วีอาร์) ต่างกันลิบลับกับพิพิธภัณฑ์เก่าล้าสมัยใจกลางเมือง

อียิปต์ซึ่งจำเป็นต้องได้รับเงินช่วยเหลือซ้ำแล้วซ้ำเล่าเพื่อรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ จะใช้เงินตราต่างประเทศที่ได้จากการท่องเที่ยวนำมาชำระค่าสินค้านำเข้าที่สำคัญ เช่น เชื้อเพลิงและข้าวสาลี

ปีที่แล้วอียิปต์มีนักท่องเที่ยวมาเยือน 15.7 ล้านคนใช้จ่ายทุบสถิติ 1.5 หมื่นล้านดอลลาร์ ย้อนกลับไปเมื่อปี 2015/2016 รายได้จากการท่องเที่ยวทรุดลงสู่ระดับต่ำสุดเป็นประวัติการณ์ 3.8 พันล้านดอลลาร์ ผลพวงยืดเยื้อจากความวุ่นวายทางการเมืองหลังประชาชนอียิปต์ลุกฮือในปี 2011

แต่จะโทษการเมืองอย่างเดียวก็ไม่ถูกนัก ยังมีปัจจัยอีกหลายอย่างเข้ามาเกี่ยวข้อง เช่น ไร้การวางแผนที่ดี และข้อจำกัดด้านความปลอดภัย ล้วนเป็นตัวฉุดรั้งศักยภาพของการท่องเที่ยว

จะว่าไปแล้วอียิปต์ยังตามหลังตุรกี คู่แข่งในภูมิภาคที่ปีก่อนมีชาวต่างชาติมาเยือนถึงกว่า 50 ล้านคน สร้างรายได้กว่า 6 หมื่นล้านดอลลาร์

กาดา อับเดลโมอาตี ผู้ช่วยศาสตราจารย์สถาบันการท่องเที่ยวและโรงแรมขั้นสูงในอเล็กซานเดรีย กล่าวว่า เป้าหมายนักท่องเที่ยวนั้นสมจริง และอีกหนึ่งข้อดีของการมีพิพิธภัณฑ์ใหม่คือ 

“พิพิธภัณฑ์เก็บคอลเลคชันขนาดใหญ่ที่ก่อนหน้านี้ได้แต่เก็บเอาไว้เพราะไม่มีพื้นที่จัดแสดง” นักวิชาการกล่าว 

การท่องเที่ยวอียิปต์โด่งดังเรื่องรีสอร์ทริมทะเลแดง เมื่อเปิดพิพิธภัณฑ์ใหม่รัฐบาลจึงหวังเพิ่มสัดส่วนนักท่องเที่ยวด้านวัฒนธรรม

นักวิเคราะห์กล่าวว่า นักท่องเที่ยวกลุ่มนี้มักพักนานกว่าและใช้จ่ายมากกว่ากลุ่มที่เน้นมาเที่ยวชายหาด

ตัวเลขทางการไม่ได้บอกจำนวนนักท่องเที่ยวที่มาด้วยเหตุผลด้านวัฒนธรรม แต่ผลการศึกษาในปี 2021 ถึงผลกระทบของพิพิธภัณฑ์ใหญ่แห่งอียิปต์ประเมินว่า นักท่องเที่ยวที่จะมาชมพิพิธภัณฑ์ไม่ถึงหนึ่งในสี่ของทั้งหมด

อับเดลโมอาตีเผยตัวเลขนักท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมมีเพียง 10-15% เท่านั้นจากนักเดินทางต่างชาติทั้งหมด

ปัญหานี้มีทางออก เรมอน นากิบ ประธานเจ้าหน้าที่พาณิชย์ Orient Hospitality Group กล่าวว่า บริษัทของเขากำลังใส่พิพิธภัณฑ์ใหม่เข้าไปใน “โปรแกรมทัวร์ผสม” ออกแบบมาเพื่อดึงดูนักท่องเที่ยวให้ได้สัมผัสประสบการณ์ทั้งสองแบบ

นักท่องเที่ยวอาจ “มาแล้วไปเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์ จากนั้นไปนอนที่ทะเลแดงสามคืน เช่น ที่Ain Sukhna ห่างจากไคโรแค่หนึ่งชั่วโมง” นากิบยกตัวอย่างโปรแกรมทัวร์

•  ปรับปรุงโครงสร้างพื้นฐาน 

รายได้จากการท่องเที่ยวทวีความสำคัญมากขึ้นในช่วงสองปีที่ผ่านมา เนื่องจากเรือสินค้าอีกหนึ่งแหล่งเงินตราต่างประเทศสำคัญของอียิปต์ เริ่มห่างหายจากเส้นทางคลองสุเอซ

แต่การท่องเที่ยวเองก็พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่า เสี่ยงมากกับความรุนแรงทางการเมืองในทศวรรษ 1990 และ 2000, การระบาดของโควิด-19 และการที่รัสเซียรุกรานยูเครนในปี 2022 นักท่องเที่ยวจากสองประเทศนี้คิดเป็นเกือบหนึ่งในสามของนักท่องเที่ยวต่างชาติที่มาเยือนอียิปต์ในปี 2021 เมื่อเกิดสงครามในกาซาการท่องเที่ยวก็ได้รับผลกระทบไปด้วย

รากุย อัสซาด อาจารย์ด้านนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศ มหาวิทยาลัยมินนิโซตา กล่าวกับรอยเตอร์ว่า เพื่อให้การเปิดพิพิธภัณฑ์ทำเงินได้เต็มที่ “จะต้องมีโครงสร้างพื้นฐานด้านการท่องเที่ยวคุณภาพสูงมากมาช่วยเสริม ไม่ว่าจะเป็นโรงแรม การขนส่ง และอื่นๆ”

นั่นหมายถึงการแก้ไขปัญหา อาทิ การขนส่งในกรุงไคโร มหานครประชากร 23 ล้านคน ปรับปรุงถนนทำทางยกระดับเข้าสู่พิพิธภัณฑ์ใหม่ พร้อมกันนั้นกำลังมีการก่อสร้างสนามบินแห่งใหม่ห่างจากพิพิธภัณฑ์ราว 25 กิโลเมตร เพื่อหลีกเลี่ยงการจราจรติดขัด

ทางเข้าปิระมิดกีซาถูกย้ายไปไว้ด้านหลังเพื่อลดความแออัด และป้องกันนักท่องเที่ยวไม่ให้ถูกกวนใจจากบรรดาพ่อค้าแม่ค้ารุกขายของที่ระลึก

ไม่เพียงเท่านั้นเดือนก่อนเชอริฟ ฟาตี รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการท่องเที่ยวกล่าวว่า อียิปต์เพิ่มห้องพักโรงแรมอีก 5,000 ห้อง จากของเดิม 235,000 ห้อง และหวังเปิดเพิ่มอีก 9,000 ห้องก่อนสิ้นปี

จากความพยายามทั้งหมดทั้งมวลสะท้อนถึงการสร้างสิ่งใหม่ๆ ผนวกเข้ากับทุนทางอารยธรรมเดิมที่อียิปต์มีมาตั้งแต่โบราณกาล คาดว่าอีกไม่นานความสำเร็จจะผลิดอกออกผลให้ชื่นชม