แรกเริ่มสยามกับงานมหกรรมโลก 'World Expo'

ภาพถ่ายสถานที่จัดงานมหกรรมโลก ณ ช็อง เดอ มาร์ส กรุงปารีส 

งานมหกรรมโลกครั้งแรกจัดขึ้นที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เมื่อปี พ.ศ. 2394 สยามในขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราโชบายสร้างความสัมพันธ์กับประเทศตะวันตก เพื่อนำประเทศไปสู่ความก้าวหน้าให้ทัดเทียมอารยประเทศ มีการทำสนธิสัญญากับประเทศต่างๆ โดยเฉพาะสนธิสัญญาเบาว์ริงกับสหราชอาณาจักร เมื่อปี พ.ศ. 2398 ที่อนุญาตให้ชาวต่างชาติเข้ามาค้าขายในสยามได้อย่างเสรี

สยามและอังกฤษจึงมีความสัมพันธ์อันดีต่อกัน ทำให้ในปี พ.ศ. 2405 ที่อังกฤษได้เป็นเจ้าภาพจัดงานมหกรรมโลก พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จัดสิ่งของต่างๆ ไปร่วมจัดแสดง ประกอบด้วย พระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเครื่องบรมขัตติยราชภูษิตาภรณ์ ชุดพานทอง ชุดโตกไม้  และเครื่องกระเบื้องต่างๆ

ต่อมาปี พ.ศ. 2410 ประเทศฝรั่งเศสเป็นเจ้าภาพจัดมหกรรมโลก (Paris Exposition Universelle  1867) ตรงกับสมัยพระเจ้านโปเลียนที่ 3 ซึ่งมีพระราชไมตรีกับราชอาณาจักรสยามเป็นอย่างดี ได้มีหนังสือเชิญให้เข้าร่วมมหกรรมโลกที่กรุงปารีส ณ สวนสาธารณะ ช็อง เดอ มาร์ส (Champ de Mars) ระหว่างวันที่ 1 เมษายน ถึงวันที่ 3 พฤษจิกายน พ.ศ. 2410 มีประเทศต่างๆเข้าร่วม 41 ประเทศ และอาณานิคมอื่นๆอีก 33 แห่ง

ภาพถ่ายศาลาไทย สร้างขึ้นครั้งแรกโดยใช้ช่างฝรั่งเศส 

ภายใต้การควบคุมของพระสยามธุรานุรักษ์ หรือ มองซิเออร์ เดอ เกรออง

ภาพถ่ายช้างแกะสลัก หน้าห้องแสดงของสยาม

ผลงานศิลปินฝรั่งเศส (Moyse Léon & J. (Georges) Lévy)

ภาพลายเส้นจากหนังสือพิมพ์ Le monde illustré

สำหรับประเทศไทย นับเป็นครั้งแรกที่ได้มาจัดแสดงนิทรรศการขนาดใหญ่และมีการสร้างศาลาไทย (Pavilion) ตามรูปแบบของสถาปัตยกรรมไทยออกแบบอย่างงดงาม  มีรูปปั้นช้างผลงานของศิลปิน Édouard Riou  เป็นสัญลักษณ์ปรากฏอยู่ด้านหน้า แนวคิดตลอดจนสิ่งของต่างๆที่นำไปออกร้านจัดแสดงครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯให้พระสยามธุรานุรักษ์ หรือ มองซิเออร์ เดอ เกรออง (François Victor Amédée Gréhan) กงสุลไทยประจำกรุงปารีสคนแรก เป็นผู้แทนพระองค์ดำเนินการทั้งหมด

ในหนังสือ Le royaume de Siam ของพระสยามธุรานุรักษ์ จัดพิมพ์เพื่อแนะนำราชอาณาจักรสยามให้กับชาวยุโรป นอกจากจะให้ข้อมูลเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ศาสนา การปกครอง และการค้าของสยามแล้ว ยังระบุถึงสิ่งของที่ส่งมาแสดงในงานมหกรรมโลก ให้ที่เรียกว่า Salon Royal อยู่ใกล้กับห้องแสดงของประเทศจีนและญี่ปุ่น ประกอบด้วยพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สิ่งขอองพระราชทานอีกหลายรายการ ได้แก่ เครื่องราชูปโภคต่างๆ เชี่ยนหมากทองคำ เครื่องมุกที่เป็นงานประณีตศิลป์ของไทย  แจกันลงยา  ผ้าไหม  งาช้าง โบราณวัตถุและศิลปวัตถุหลายรายการ และพระพุทธรูปปางต่าง ๆ งานหัตถกรรมอีกเป็นจำนวนมาก  

งานมหกรรมโลกครั้งนี้ประเทศไทยได้รับรางวัลเหรียญทองเชิดชูเกียรติจากการประกวดสินค้าพื้นเมือง และรางวัลเกียรติยศจากการแสดงเรือพระที่นั่งจำลอง  ทำให้ประเทศไทยเป็นที่รู้จักในเวทีระดับนานาชาติ สร้างความประทับใจและเป็นที่กล่าวขวัญในหมู่ชาวยุโรปเป็นอย่างมาก 

ในสมัยต่อมาประเทศไทยยังคงเข้าร่วมงานมหกรรมโลก หรือ เวิลด์ เอ็กโป อย่างต่อเนื่อง รวมทั้ง World Expo 2025 ที่โอซาก้า ประเทศญี่ปุ่น ทุกครั้งที่ไปจัดแสดงก็สร้างชื่อเสียงให้ประเทศเป็นที่รู้จักยิ่งขึ้น มีความพยายามเสนอตัวในการเป็นเจ้าภาพจัดงานหลายครั้งแต่ยังไม่ประสบความสำเร็จได้รับเลือก

ภาพลายเส้น จากหนังสือ Le royaume de Siam โดย Amédée Gréhan

ที่มาภาพ :  Wikipedia, หนังสือ Le royaume de Siam โดย Amédée  Gréhan, หนังสือพิมพ์ Le monde illustré, Moyse Léon & J. (Georges) Lévy