พิธีบำเพ็ญพระราชกุศล 7, 15, 50, 100 วัน ถวาย "สมเด็จพระพันปีหลวง" ตามคติโบราณ

น้อมรำลึกและทำความเข้าใจความหมายอันลึกซึ้งของ 'สัตตมวาร-สตมวาร' ในงานพระราชพิธีพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ซึ่งเป็นขนบราชประเพณีที่สืบสานศรัทธาในพุทธศาสนา เพื่อน้อมอุทิศถวายพระราชกุศลแด่ดวงพระวิญญาณ ให้สถิต ณ สรวงสวรรคาลัยอย่างสมพระเกียรติสูงสุด

รัฐบาลได้มีมติเห็นชอบในการจัดพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลและถวายความอาลัย แด่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยกำหนดให้มีการบำเพ็ญพระราชกุศลในวาระสำคัญต่างๆ อย่างต่อเนื่อง ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ซึ่งยึดตาม "ธรรมเนียมการบำเพ็ญกุศลแด่ผู้ล่วงลับในคติพุทธศาสนาและราชประเพณีไทย" ที่สืบต่อกันมาอย่างเคร่งครัด

โดยพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลในวาระสำคัญ 4 วาระหลัก 7, 15, 50, และ 100 วัน ได้แก่

7 วัน: สัตตมวาร (สัด-ตะ-มะ-วาน) - วันพฤหัสบดีที่ 30 ตุลาคม 2568

15 วัน: ปัณรสมวาร (ปัน-นะ-ระ-สะ-มะ-วาน) - วันศุกร์ที่ 7 พฤศจิกายน 2568

50 วัน: ปัญญาสมวาร (ปัน-ยา-สะ-มะ-วาน) - วันศุกร์ที่ 12 ธันวาคม 2568

100 วัน: สตมวาร (สะ-ตะ-มะ-วาน) - วันเสาร์ที่ 31 มกราคม 2569

ไขความหมาย "การทำบุญครบวาระ" ทั้ง 4 วาระ คืออะไร?

พระพรหมวชิรปัญญาจารย์ (ทองดี สุรเตโช) ได้อธิบายไว้ว่า คำว่า สัตตมวาร, ปัณรสมวาร, ปัญญาสมวาร, และ สตมวาร เป็นคำในภาษาบาลี-สันสกฤต หมายถึง "การทำบุญครบวาระ" เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับ

โดยในมุมคติความเชื่อทางพระพุทธศาสนา เชื่อกันว่า เมื่อบุคคลถึงแก่กรรมไปแล้ว ดวงวิญญาณของผู้ล่วงลับจะยังคงอยู่ในภพภูมิชั่วคราว ก่อนจะไปเกิดในภพภูมิใหม่ตามกรรมที่ได้ทำไว้ ดังนั้น วิญญาณจึงสามารถรับอานิสงส์จากการบำเพ็ญกุศล ที่ญาติผู้มีชีวิตได้ตั้งใจอุทิศให้ได้

การจัดพิธีบำเพ็ญกุศลในวาระต่างๆ เหล่านี้ จึงมีนัยสำคัญในการส่งเสริมบุญกุศล แก่ดวงวิญญาณให้ไปสู่สุคติภูมิ และเป็นการแสดงออกถึง ความกตัญญูกตเวที ของผู้ที่ยังอยู่ต่อผู้มีคุณูปการ

จากหนังสือ “ธรรมเนียมปฏิบัติเกี่ยวกับการจัดงานพระบรมศพ” โดยกรมศิลปากร ได้อธิบายเรื่องพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสตมวาร ไว้ว่า การจัดพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสตมวาร (100 วัน) ถือเป็นวาระสำคัญที่สุดวาระหนึ่ง ในการบำเพ็ญพระราชกุศลถวายพระบรมศพ การทำบุญอุทิศถวายพระราชกุศลในช่วงนี้ โดยเฉพาะในวันครบรอบ 100 วัน ดังกล่าว จึงเปรียบเสมือนการส่งบุญเพื่อหนุนนำให้ ดวงพระวิญญาณได้ไปสู่สุคติภูมิหรือ “สวรรคาลัย”

อ่านเพิ่ม: 
พระโกศทองใหญ่: พระเกียรติยศสูงสุด “สมเด็จพระพันปีหลวง”
สะพักมหาจักรี บน "ฉลองพระองค์" ในพระฉายาลักษณ์สมเด็จพระพันปีหลวง
ขวัญกำลังใจแนวหน้า น้อมรำลึกพระมหากรุณาธิคุณ "สมเด็จพระพันปีหลวง"

พระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศล สืบสานรากฐานราชประเพณีอันลึกซึ้ง

“พระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลสตมวาร” ของราชวงศ์ไทยนั้น ยึดถือสืบต่อกันมาด้วยความเคร่งครัดตามโบราณราชประเพณีอันมีรากฐานจาก คติสมมติเทพ ผสมผสานกับหลักพระพุทธศาสนาอย่างวิจิตร

ในเชิงความหมายต่อราชวงศ์นั้น ถือเป็นการแสดงออกถึงความจงรักภักดี ความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ และการเทิดทูนพระเกียรติยศสูงสุดแด่พระบรมวงศ์ผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย

ขณะที่ ในทางคติธรรมเนียม ถือว่าราชประเพณีนี้สื่อถึงการส่งเสด็จดวงพระวิญญาณสู่ "เขาพระสุเมรุ" ซึ่งเป็นสัญลักษณ์แห่งแดนทิพย์ในคติไตรภูมิ อีกทั้งในแง่คุณค่าทางใจ ก็ถือเป็นการเยียวยาจิตใจให้ผู้ที่ยังอยู่ข้างหลัง

ธรรมเนียมการบำเพ็ญกุศลในวาระ 7, 15, 50, และ 100 วัน มิได้เป็นเพียงขนบธรรมเนียมทางศาสนาที่สืบต่อกันมาเท่านั้น แต่ยังเป็นวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์อันดีงามระหว่างคนเป็นกับคนตาย พร้อมกันนั้น ยังเป็นช่วงเวลาแห่งการ เยียวยาจิตใจ ของผู้ที่ยังอยู่ ให้ค่อยๆ ยอมรับและทำใจต่อการสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่นี้ได้

การบำเพ็ญพระราชกุศลถวายแด่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง จะดำเนินไปอย่างต่อเนื่องจนกว่าจะถึงพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ เพื่อให้พสกนิกรชาวไทยได้ร่วมกันน้อมรำลึกและถวายความอาลัยอย่างสมพระเกียรติและสมบูรณ์ตามราชประเพณีทุกประการ

 

 

อ้างอิง: กรมการศาสนา, กรมประชาสัมพันธ์