ทำไมรักแรกจึงยากที่จะลืม? วิทยาศาสตร์มีคำตอบให้หัวใจ

“ดากานดา ฉันรักแกว่ะ” ประโยคธรรมดาที่กลายเป็นคำสารภาพรักในตำนาน จากภาพยนตร์ “เพื่อนสนิท” ที่กลับมาทำให้หัวใจเต้นเร็วอีกครั้งในวาระครบรอบ 20 ปี

ภาพยนตร์เรื่องนี้ ได้รับแรงบันดาลใจมาจากนวนิยายเรื่อง “กล่องไปรษณีย์สีแดง” โดย อภิชาติ เพชรลีลา ซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกในปีพ.ศ. 2543

เนื่องในโอกาสครบรอบ 20 ปีของภาพยนตร์เรื่องเพื่อนสนิท กรุงเทพธุรกิจ จะพาผู้อ่านมาทำความเข้าใจถึงเบื้องลึกทางจิตวิทยาและชีววิทยาของ “รักแรก” ว่าทำไมความรู้สึกนี้ จึงฝังลึกในใจเราได้ถึงขนาดนั้น

รักแรกไม่ใช่แค่ความรู้สึก

ในปี 2005 ดร.เฮเลน ฟิชเชอร์ (Dr. Helen Fisher) นักมานุษยวิทยาชีวภาพแห่ง Rutgers University สหรัฐอเมริกา ได้ใช้ fMRI ตรวจสอบสมองของคนที่กำลังมีความรัก และพบว่า ความรักไม่ใช่แค่ความรู้สึก แต่เป็น “ระบบกระตุ้น” ที่ทำงานคล้ายกับการเสพติด

เมื่อเราตกหลุมรัก สมองจะหลั่งสารเคมีชุดใหญ่ที่เปลี่ยนเราโดยสิ้นเชิง เช่น :

• Dopamine: สารแห่งความสุขที่ทำให้เรารู้สึก “ฟิน” ทุกครั้งที่อยู่ใกล้คนรัก
• Oxytocin: ฮอร์โมนแห่งความผูกพัน ที่หลั่งออกมายามกอด หอม หรือแม้แต่พูดคุยอย่างใกล้ชิด
• Norepinephrine: ทำให้เราหัวใจเต้นแรง มือเย็น ปากสั่น และรู้สึกเหมือนโลกหมุนรอบเขาคนนั้นอยู่คนเดียว
• Serotonin ลดลง: คล้ายผู้ป่วย OCD (ย้ำคิดย้ำทำ) ทำให้เราเพ้อฝัน และคิดถึงเขาอยู่ตลอดเวลา

 

ทำไมรักแรกถึง "ฝังลึก" ยิ่งกว่าอะไร

Flashbulb Memory: ความทรงจำชัดแจ๋วเหมือนเพิ่งเกิดขึ้นเมื่อวาน

เจฟเฟอร์สัน ซิงเกอร์ (Jefferson Singer) ศาสตราจารย์ด้านจิตวิทยาจากมูลนิธิฟอล์ก สหรัฐอเมริกา พบว่า คนส่วนใหญ่จะมี “memory bump” หรืออาการ “ความจำสะดุด” ในช่วงวัย 15 - 26 ปี ซึ่งตรงกับช่วงที่สมองจดจำเรื่องราวได้ดีที่สุด

รักแรกมักเกิดในช่วงนี้ จึงทำให้ ฝังลึก และยากที่จะลืม เพราะมันเป็นทั้งการเรียนรู้ใหม่ และความรู้สึกใหม่ๆในเวลาเดียวกัน

รักแรกคือส่วนหนึ่งของตัวตน

รักแรกมักเกิดขึ้นในช่วงวัยรุ่น ซึ่งเป็นช่วงที่เรายังไร้เดียงสา พร้อมให้หมดใจ รักแรกจึงเหมือนกระจกสะท้อนตัวเราในตอนนั้น และเมื่อความรักจบลง เราไม่ได้แค่เสียใครบางคนไป แต่เราเสีย “เวอร์ชั่น” ของตัวเองในช่วงเวลานั้นไปด้วย

รักแรกคือแม่พิมพ์ของรักครั้งต่อไป

ซูซาน แอนเดอร์สัน (Susan Andersen) เป็นนักจิตบำบัดที่เปิดคลินิกส่วนตัวในนิวยอร์ก อธิบายว่า เรามักจะเผลอมองหารักที่ "เหมือนเดิม" โดยไม่รู้ตัว เพราะมันคือรูปแบบแรกที่เรารู้จักคำว่ารัก

แผลรักแรก หายช้า แต่ไม่ได้ไร้ประโยชน์

แม้การเลิกรากับรักแรกจะเจ็บเหมือนหัวใจถูกฉีกเป็นสองซีก แต่การศึกษาจาก Journal of Positive Psychology ปี 2017 พบว่า 71% ของคนสามารถเริ่มเยียวยาตัวเองได้ภายใน 3 เดือน

โดยคำว่า “เยียวยา” หมายถึง การเริ่มกลับมารู้จักตัวเองใหม่ และมองโลกในแง่ดีขึ้นอีกครั้ง

แต่ในความเป็นจริงแล้ว ความทรงจำ ร่องรอย และ "กลิ่นของเขา" อาจยังติดอยู่ในใจเราอีกนาน และมันก็ไม่ผิดเลย ถ้าเราจะยังรู้สึกอะไรบางอย่างทุกครั้งที่ได้ยินเพลงเดิมๆ ได้กลิ่นน้ำหอมเดิมๆ หรือบังเอิญเห็นรูปเขาบนโซเชียลอีกครั้ง

รักแรกเปลี่ยนเราอย่างไรบ้าง?

พลังของรักแรกนั้น ลึกซึ้งจนถึงขั้นที่ วิทยาศาสตร์ชี้ว่า มันสามารถเปลี่ยนคุณไปตลอดกาลในหลาย ๆ ด้าน

7 ผลกระทบทางจิตวิทยาที่รักแรกมีต่อชีวิต

ซึ่งเรียบเรียงจากแนวคิด และงานวิจัยของนักจิตวิทยาหลายท่าน

1. ทำให้เรารู้จัก “นิยามของความรัก” เป็นครั้งแรก ความรู้สึกครั้งนั้นจะกลายเป็นแม่แบบของความรักในอนาคต
2. รักแรก ช่วยสร้างอัตลักษณ์ของเรา คนที่เรารักในช่วงวัยรุ่น มักมีผลต่อการมองตัวเองว่า เราเป็นคนที่น่ารัก สมควรได้รับความรักหรือไม่
3. สอนให้เรารู้จัก "เห็นตัวเองในผู้อื่น" เรียนรู้การใส่ใจ การทะเลาะ และการให้อภัย
4. สอนให้เรารู้จักการสูญเสีย ซึ่งเป็นบทเรียนสำคัญของความรักทุกช่วงวัย
5. อาจกลายเป็นจุดเริ่มต้นของนิสัยรักซ้ำซ้อน หรือการเสพติดอารมณ์ความรัก
6. ทำให้เราเปรียบเทียบ กับความรักใหม่ๆ ที่เข้ามา โดยไม่รู้ตัว
7. บางครั้ง รักแรก ก็จะอยู่กับเราไปตลอดชีวิต ไม่ใช่ในฐานะ “คนที่ยังรัก” แต่เป็น “คนที่ครั้งหนึ่งเคยเปลี่ยนเรา”

ยังมีงานวิจัยอีกมาก ที่รอการค้นหาคำตอบถึงผลกระทบที่แท้จริงของความรักต่อสมองมนุษย์

จากสิ่งที่เรารู้จนถึงตอนนี้ คือ ความรักไม่ได้ส่งผลแค่ในช่วงเวลาที่เรากำลังรู้สึกเท่านั้น แต่ส่งอิทธิพลต่อร่างกาย และจิตใจของเราไปตลอดชีวิต และบางครั้ง ความมหัศจรรย์ของมันก็ยากเกินจะอธิบายด้วยวิทยาศาสตร์

อย่างที่ อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ เคยกล่าวไว้ว่า

“คุณจะอธิบายปรากฏการณ์ทางชีววิทยาอันสำคัญอย่าง รักแรก ด้วยแค่เคมีและฟิสิกส์ได้อย่างไร?”

แล้วคุณล่ะ... ยังจำรักแรกได้อยู่ไหม?

 

 

 

อ้างอิง themomentum , bigthink , yourtango , psychologs