เจาะปมไทย ‘ขาดแรงงาน’ แต่ ‘ต่างด้าว’ แฝงลอบทำอาชีพห้าม  

ประเทศไทยขาดแคลนแรงงาน ยังต้องการแรงงานจากภายนอกประเทศจำนวนมาก เปิดให้เข้ามาโดยการขึ้นทะเบียนถูกกฎหมาย  แต่ขณะเดียวกันกลับพบว่าต่างด้าวจำนวนไม่น้อย แฝงลักลอบเข้ามาทำงานแย่งอาชีพคนไทยที่กำหนดห้ามต่างด้าวทำ

ตัวเลขแรงงานต่างด้าวในไทย

ข้อมูลจากกระทรวงแรงงาน ปัจจุบันประเทศไทยมีแรงงานต่างด้าว  ตามมติ ครม. 24 ก.ย.2567 และมติ ครม. 4 ก.พ. 2568 รวม 2.30 ล้านคน ได้รับใบอนุญาตแล้ว 46,709 คน กัมพูชา 40,942 คน ลาว 5,582 คน เวียดนาม 185 คน อยู่ระหว่างดำเนินการ 1.98 ล้านคน กัมพูชา 154,607 คน เมียนมา 1.83 ล้านคน

• แรงงานที่ได้รับอนุญาตตามมติ 24 ก.ย.67 (จดทะเบียนสถานะไม่ถูกกฎหมาย) 1.04 ล้านคน แยกเป็น กัมพูชา 110,771 คน เมียนมา 900,034 คน ลาว 29,075 คน เวียดนาม 6,844 คน
• แรงงานที่ได้รับอนุญาตทำงานแบบไป-กลับ หรือตามฤดูกาล กัมพูชา 24,220 คน เมียนมา 6,063 คน
• แรงงานที่ได้รับอนุญาตให้เข้ามาทำงานตาม MoU กัมพูชา 184,810 คน เมียนมา 258,625 คน ลาว 251,278 คน

อาชีพห้ามแรงงานต่างด้าวทำ

ทั้งนี้  บัญชีท้ายประกาศกระทรวงแรงงาน เรื่อง กำหนดงานที่ห้ามคนต่างด้าวทำ แยกเป็น 4 บัญชี โดยบัญชี 2 เป็นการอนุญาตให้เข้ามาทำงานได้ตามการเอ็มโอยู

บัญชี 1  งานที่ห้ามคนต่างด้าวทำโดยเด็ดขาด มี 27 งาน ได้แก่

1.งานแกะสลักไม้ 2.งานขับขี่ยานยนต์หรืองานขับขี่ยานพาหนะที่ไม่ใช้เครื่องจักรหรือเครื่องกลในประเทศ ยกเว้น งานขับขี่เครื่องบินระหว่างประเทศ หรืองานขับรถยก (Forklift)  3.งานขายทอดตลาด 4.งานเจียระไนหรือขัดเพชรหรือพลอย 5.งานตัดผม งานดัดผม หรืองานเสริมสวย
6. งานทอผ้าด้วยมือ 7.งานทอเสื่อ หรืองานทำเครื่องใช้ด้วยกก หวาย ปอ ฟาง ไม้ไผ่ เยื่อไม้ไผ่ พืชหญ้า ขนไก่ ก้านทางมะพร้าว เส้นใย ลวด หรือวัสดุอื่น 8. งานทำกระดาษสาด้วยมือ 9.งานทำเครื่องเขิน 10. งานทำเครื่องดนตรีไทย

11.งานทำเครื่องถม 12.งานทำเครื่องทอง เครื่องเงิน หรือเครื่องนาก 13.งานทำเครื่องลงหิน 14. งานทำตุ๊กตาไทย 15. งานทำบาตร 16. งานทำผลิตภัณฑ์จากผ้าไหมด้วยมือ 17.งานทำพระพุทธรูป 18.งานทำร่มกระดาษหรือผ้า  19.งานนายหน้า หรืองานตัวแทน ยกเว้นงานนายหน้าหรืองานตัวแทนในธุรกิจการค้าหรือการลงทุน ระหว่างประเทศ 20.งานนวดไทย

21.งานมวนบุหรี่ด้วยมือ 22.งานมัคคุเทศก์หรืองานจัดน าเที่ยว 23.งานเร่ขายสินค้า 24. งานเรียงตัวพิมพ์อักษรไทยด้วยมือ 25.งานสาวหรือบิดเกลียวไหมด้วยมือ 26. งานเสมียนพนักงานหรือเลขานุการ

27.งานให้บริการทางกฎหมายหรืออรรถคดี ยกเว้นงานดังต่อไปนี้ (ก) งานปฏิบัติหน้าที่อนุญาโตตุลาการ (ข) งานให้ความช่วยเหลือหรือทำการแทนในการดำเนินกระบวนพิจารณาชั้นอนุญาโตตุลาการ ในกรณีที่กฎหมายซึ่งใช้บังคับแก่ข้อพิพาทที่พิจารณาโดยอนุญาโตตุลาการนั้นมิใช่กฎหมายไทย

บัญชี 3 งานที่ห้ามคนต่างด้าวทำโดยมีเงื่อนไขให้คนต่างด้าวทำงานฝีมือหรือกึ่งฝีมือนั้นได้ก็แต่เฉพาะงานที่มีนายจ้าง มี 8 งาน

1.งานกสิกรรม งานเลี้ยงสัตว์ งานป่าไม้ หรืองานประมง  2.งานช่างก่ออิฐ งานช่างไม้ หรืองานช่างก่อสร้างอาคาร 3.งานทำที่นอนหรือผ้าห่มนวม 4.งานทำมีด  5.งานทำรองเท้า  6.งานทำหมวก 7.งานประดิษฐ์เครื่องแต่งกาย 8.งานปั้นหรือทำเครื่องปั้นดินเผา

บัญชี 4 งานที่ห้ามคนต่างด้าวทำโดยมีเงื่อนไขให้คนต่างด้าวทำงานนั้นได้ ก็แต่เฉพาะงานที่มีนายจ้าง และได้รับอนุญาตให้เข้ามาในราชอาณาจักรตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมือง ภายใต้บันทึกความตกลงหรือบันทึกความเข้าใจที่รัฐบาลไทยทำไว้กับรัฐบาลต่างประเทศ มี 2 งาน คือ  1.งานกรรมกร 2. งานขายของหน้าร้าน

อาชีพที่ต่างด้าวแย่งคนไทยมากสุด

ที่ผ่านมา กระทรวงแรงงาน ได้รับข้อร้องเรียนของประชาชนจำนวนมากเกี่ยวกับการจ้างงานผิดกฎหมายและแรงงานต่างชาติแย่งอาชีพคนไทย จึงประกาศแนวทาง "ไม่ยอมให้การจ้างงานผิดกฏหมายเป็นเรื่องปกติ" ทุกหน่วยงานของกระทรวงแรงงาน บูรณาการคุ้มครองโอกาสแรงงานไทยและจัดระเบียบแรงงานต่างชาติอย่างจริงจัง

 เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบจึงต้องทำงานเชิงรุก และต้องอาศัยประชาชนร่วมเป็นหูเป็นตาแจ้งเบาะแส โดยกระทรวงแรงงานจะเป็นหน่วยงานหลักในการปราบปรามผู้ที่กระทำความผิดร่วมกับเจ้าหน้าที่ตำรวจและหน่วยงานภาครัฐอื่น ๆ เพื่อไม่ให้แรงงานไทยได้รับผลกระทบ

ผลการตรวจสอบและดำเนินคดีคนต่างด้าวแย่งอาชีพคนไทยทั่วประเทศ "เจอ จับ ปรับ ส่งกลับประเทศ" ที่มีกรมการจัดหางานเป็นด่านหน้าลงพื้นที่ร่วมกับเจ้าหน้าที่ของรัฐอีกหลายหน่วย ตั้งแต่วันที่ 1 ต.ค.67 - 13 มิ.ย.68 พบว่า ประเภทงานและอาชีพที่ห้ามคนต่างด้าวทำ

• บัญชีที่ 1 (ห้ามโดยเด็ดขาด) มีการตรวจสอบแรงงานต่างชาติ 4,437 คน ดำเนินคดี 417 คน เป็นงานเร่ขายสินค้ามากที่สุด รองลงมาคือ งานตัดผมหรือเสริมสวย งานนวดไทย งานเสมียนพนักงานหรือเลขานุการ งานขับขี่ยานยนต์หรือยานพาหนะ
• บัญชีที่ 3 (ห้ามโดยมีเงื่อนไข) ตรวจสอบแรงงานต่างชาติ 4,720 คน ดำเนินคดี 53 คน เป็นงานช่างก่ออิฐ  ช่างไม้ ช่างก่อสร้างอาคารมากที่สุด รองลงมาคือ  งานกสิกรรม เลี้ยงสัตว์ ป่าไม้ ประมง
• บัญชีที่ 4 (ห้ามโดยมีเงื่อนไข) ตรวจสอบแรงงานต่างชาติ 22,414 คน ดำเนินคดี 696 คน เป็นงานขายของหน้าร้านมากที่สุด รองลงมาคือ งานกรรมกร

ภาพรวม ปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 (ตั้งแต่ 1 ตุลาคม 2567 ถึง 20 มิถุนายน 2568) มีการตรวจสอบนายจ้าง สถานประกอบการแล้วจำนวน 58,859 แห่ง ดำเนินคดี 1,724 แห่ง

และตรวจสอบแรงงานต่างชาติรวมทั้งสิ้น 751,976 คน โดยดำเนินคดีแล้ว 3,499 คน ซึ่งในจำนวนนี้เป็นแรงงานต่างชาติที่แย่งอาชีพคนไทยจำนวน 1,199 คน

ยอมจ่ายค่านายหน้า ทำงานต้องห้าม

ปัญหาสำคัญที่ทำให้มีแรงงานต่างด้าวเข้ามาทำงานต้องห้ามที่สงวนไว้เฉพาะคนไทย เนื่องจาก นายจ้างไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย หรือจ้างงานอย่างไม่ถูกต้อง เพราะไม่อยากยุ่งยาก และเจ้าหน้าที่บางส่วนรู้เห็นเป็นใจไม่บังคับใช้กฎหมาย

ศาสตราภิชาน แล ดิลกวิทยรัตน์ ในฐานะผู้เชี่ยวชาญด้านเศรษฐศาสตร์แรงงาน ให้มุมมองว่า ตลาดแรงงานที่ไทยต้องการจริงๆ ยังไม่พอด้วยซ้ำไป กรณีแรงงานที่รับมาทำงานที่ไทยแบบถูกต้องนั้น ไม่เรียกว่าแย่งงานคนไทย แต่กรณีที่แรงงานต่างด้าวแย่งอาชีพคนไทย เป็นการลักลอบทำงานต้องห้ามนั้น เป็นเรื่องที่ตำรวจ หน่วยงานปกครองต้องดูแล เพราะเขาทำผิดกฎหมาย หากยังมีเกลื่อนไปหมดคนรักษากฎหมายจะมีคำตอบอย่างไรกับเรื่องนี้

กรณีแรงงานต่างด้าวลักลอบเข้ามาทำอาชีพต้องห้ามอย่างผิดกฎหมาย ส่วนหนึ่งมาจากปัญหาการขึ้นทะเบียนแรงงานต่างด้าวในประเทศไทย เพราะการต่อทะเบียนที่ยุ่งยาก ทำให้เกิดคอร์รัปชั่น ต้องมีการจ่ายเงินใต้โต๊ะ จึงควรต้องทำการจดทะเบียนให้ราคาถูกที่สุด และเป็นแบบจุดเดียวเบ็ดเสร็จ (One Stop Service)

“ขณะนี้ยังอุ้ยอ้าย จึงยังพบมีการจ่ายเงินใต้โต๊ะ เกิดคอร์รัปชั่น คนเลยคิดว่า ถ้าอย่างนั้นจ่ายเงินท้องที่ดีกว่า จะไปจดทะเบียนให้ยุ่งยากทำไม สิ้นเปลือง ก็จ่ายให้นายหน้า นายหน้าจัดการให้เรียบร้อยหมด พอเขาจัดการเรียบร้อยหมดหมายความว่าผิดกฎหมายก็ยังอยู่ได้ เพราะถึงยังไงก็จ่ายแล้ว” ศาสตราภิชาน แล กล่าว

อนึ่ง หากประชาชนพบเห็นการจ้างแรงงานต่างชาติผิดกฎหมาย/แย่งงานคนไทย สามารถแจ้งเบาะแสได้ที่ กองทะเบียนจัดหางานกลางและคุ้มครองคนหางาน โทร. 02 354 1729 หรือที่สำนักงานจัดหางานกรุงเทพมหานครพื้นที่ 1-10 และสำนักงานจัดหางานจังหวัดทุกจังหวัด หรือสายด่วนกระทรวงแรงงาน โทร. 1506 กด 2 หรือสายด่วนกรมการจัดหางาน 1694