BEDO เชิดชูหนอนแมลงวันลาย (BSF) ซุปเปอร์ฮีโร่ ช่วยไทยจากวิกฤติ ‘ขยะอาหาร’

เสวนาในหัวข้อ “ลดขยะอาหาร สร้างมูลค่า สนับสนุนเศรษฐกิจหมุนเวียน” ได้เกิดขึ้นภายในงาน Thailand Zero Food Waste Forum 2025 ภายใต้แนวคิด “รวมพลัง ลดทิ้ง สร้างค่า เปลี่ยนความท้าทายเป็นโอกาส” จัดโดย "กรุงเทพธุรกิจ" ร่วมกับ "ซีพี แอ็กซ์ตร้า (CP Axtra)" โดยมีวิทยากรผู้เชี่ยวชาญจากภาคส่วนต่างๆ ร่วมแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และประสบการณ์ นำโดย “ดร. ธนิต ชังถาวร” ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (BEDO) ซึ่งได้เผยกลยุทธ์สำคัญในการใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะ “หนอนแมลงวันลาย หรือ Black Soldier Fly (BSF)” เพื่อเปลี่ยนขยะอาหารให้เป็นโอกาสและสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

“ดร. ธนิต” กล่าวว่า ประเทศไทยมีความโชคดีที่เป็น "มหาอำนาจด้านความหลากหลายทางชีวภาพ" (Biodiversity Country) ซึ่งอยู่ในอันดับอันดับ 8 ของโลก ทำให้มีโจทย์มากมายในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติเพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจชีวภาพ

BEDO ได้ศึกษาแมลงเศรษฐกิจกว่า 200 ชนิดมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2552 จนพบ Black Soldier Fly (BSF) แม้ในช่วงแรกจะถูกเรียกว่า "แมลงวันลาย" ซึ่งทำให้หลายคนติดภาพลักษณ์ของแมลงวัน แต่ความจริงแล้ว BSF เป็นแมลงที่สะอาดมาก เนื่องจากตัวของมันเองมีสาร แอนตี้ไมโครเบียล (Antimicrobial) ที่ช่วยฆ่าเชื้อ

ทั้งนี้ BEDO ยกย่องให้มันเป็น “ซูเปอร์ฮีโร่” เพราะสามารถช่วยแก้ปัญหาขยะอาหาร โดย BSF เป็นแมลงโปรตีนสูง (Protein-rich insect) มีสารแอนตี้ไมโครเบียลในตัวเองที่ช่วยฆ่าเชื้อ เหมาะสำหรับอาหารสัตว์ เช่น ไก่ ปลา เป็ด และนก, ช่วยย่อยสลายขยะอินทรีย์ ทำให้ลดปริมาณขยะและได้ปุ๋ยบำรุงดิน

“BEDO ได้เริ่มศึกษาเรื่องแมลงเศรษฐกิจนี้ตั้งแต่ปี 2560 และพบว่าหนอน BSF เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีความสามารถในการย่อยสลายสารอินทรีย์สูงกว่า 90% และมีคุณค่าทางอาหารสูงมาก โดยสามารถเปลี่ยนขยะอินทรีย์หรือขยะอาหารให้เป็นโปรตีนได้สูงกว่า 50% และยังมี โอเมก้า 3, 6, 9 อีกด้วย”

ลดขยะ 2,000 ตัน และสร้างมูลค่า

“ดร. ธนิต” เล่าว่า BEDO ทำโครงการขยายองค์ความรู้ BSF เริ่มดำเนินการอย่างจริงจังตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 และได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน) หรือ สวก. ในปี พ.ศ. 2566 โดยตั้งเป้าขยายความรู้สู่เกษตรกรกว่า 500 คน แต่ในการทำงานจริง BEDO สามารถขยายผลได้ถึง 1,000 คน จากการร่วมมือกับ CP Axtra

“การร่วมมือกับ CP Axtra ถือเป็นเหมือน ธรรมะจัดสรร เพราะ BEDO ขาดแคลนอาหารที่เป็น Food Waste ในขณะที่ CP Axtra มีอาหารส่วนเกินเป็นจำนวนมาก”

ผลลัพธ์จากโครงการความร่วมมือ 2 ปี กับ CP Axtra แสดงให้เห็นความสำเร็จอย่างชัดเจน คือ

• ลดการกำจัดขยะได้ 2,000 ตัน
• ลดการปล่อย CO2 ได้มากกว่า 1,000 ตัน (คำนวณตามสูตรของ อบก.)

นอกจากนี้ การใช้หนอน BSF ในการเลี้ยงสัตว์ยังส่งผลเชิงบวกทางเศรษฐกิจและสุขภาพสัตว์ เช่น

• ทดแทนอาหารสัตว์ได้ถึง 50% หรือบางกรณีถึง 100% ช่วยให้เกษตรกรประหยัดค่าใช้จ่ายได้มาก
• ไข่ไก่โปรตีนสูง: ไข่จากไก่ที่เลี้ยงด้วย BSF มีโอเมก้าสูงมาก จนมีผู้มาขอซื้อในราคาสูงถึง 12 บาทต่อฟอง
• สุขภาพสัตว์ที่ดีขึ้น: เนื่องจากตัว BSF เองมีสารแอนตี้ไมโครเบียล จึงเปรียบเสมือนเป็น ยาในตัว ทำให้ไม่ต้องใช้ยาสำหรับสัตว์

นอกจากตัวหนอน BSF แล้ว ผลพลอยได้ก็มีมูลค่าสูง เช่น เปลือกดักแด้ (ป้อม) ซึ่งเกษตรกรในจังหวัดเพชรบูรณ์ได้นำไปทำน้ำหมักฉีดกุหลาบ ทำให้กุหลาบออกดอกสวยงามมาก

มุ่งสู่ Future Food ระดับโลก

“ดร. ธนิต” กล่าวถึงความท้าทายในอนาคตว่า BEDO ต้องศึกษา BSF ลงลึกยิ่งขึ้น โดยเฉพาะเรื่อง อาหารที่ใช้เลี้ยงหนอนในบริบทพื้นที่ต่างๆ เช่น การทดลองใช้ เปลือกทุเรียน ในจังหวัดจันทบุรี อย่างไรก็ตาม มีข้อควรระวังสำคัญคือ BSF เป็น "ผู้ดี" และอ่อนไหวต่อสารเคมี หากเจอสารเคมี เช่น ยาฆ่าแมลงบนเปลือกทุเรียน หรือแม้แต่น้ำยาล้างจานในเศษอาหารจากโรงอาหาร BSF จะตายทันที

“ปัจจุบัน องค์การอาหารและการเกษตรแห่งโลก (FAO) ได้ให้การรับรอง (Endorse) BSF ให้เป็น Future Food แล้ว โดยมีหลายประเทศ เช่น จีน และอิสราเอล ที่ให้ความสำคัญกับการเลี้ยง BSF อย่างมาก เป้าหมายต่อไปของ BEDO คือการขยับ BSF จากระดับฟาร์มไปสู่ระดับอุตสาหกรรม ให้ได้ เช่นเดียวกับประเทศจีนและอิสราเอล"