‘ป้ายรถเมล์สีเขียว’ ปลูกพืชบนหลังคา ช่วยลดความร้อนในเมือง เพิ่มจำนวนผึ้งไม่ให้สูญพันธุ์

“ป้ายรถเมล์” เป็นโครงสร้างพื้นฐานที่มีอยู่ทั่วโลก ประชาชนสามารถใช้งานได้จริง นอกจากฟังก์ชันพื้นฐานอย่างการนั่งรอรถ ใช้เป็นที่บังแดดบังฝนแล้ว ป้ายรถเมล์บางแห่งก็มีฟังก์ชันเพิ่มเติมแตกต่างกันไป หนึ่งในนั้นคือเป็นพื้นที่สีเขียวของเมือง

ป้ายรถเมล์สีเขียว เป็นการปลูกพืชไว้บนหลังคาป้ายรถเมล์ เพื่อใช้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของแมลงผสมเกสรพื้นเมือง โดยไอเดียนี้เกิดขึ้นครั้งแรกในเนเธอร์แลนด์ ซึ่งมีป้ายรถเมล์เกือบ 1,000 แห่ง และกำลังแพร่หลายไปทั่วยุโรป รวมถึงญี่ปุ่น สิงคโปร์ แคนาดา และสหรัฐ

ปี 2025 เมืองบอสตันเป็นเมืองที่มีหลังคาสีเขียวมากที่สุดในสหรัฐ หลังจากที่ติดตั้งป้ายรถเมล์สีเขียว 30 แห่งบนเส้นทางหมายเลข 28 ซึ่งเป็นเส้นทางที่มีผู้โดยสารรถประจำทางมากที่สุดแห่งหนึ่งในเมือง และยังครอบคลุมพื้นที่ในย่านที่ได้รับผลกระทบจากความร้อนจัดอย่างไม่สมส่วนอีกด้วย

ส่วนในเมืองบลาเดนส์เบิร์ก และเอ็ดมอนสตัน ในรัฐแมริแลนด์ ก็เตรียมติดตั้งป้ายรถเมล์สีเขียวเช่นกัน นอกจากนี้ยังมีข้อเสนอให้ติดตั้งในอาร์ลิงตัน รัฐเวอร์จิเนีย และนิวยอร์กอีกด้วย

สวนลอยฟ้า หรือการปลูกต้นไม้บนอาคาร อาจจะสร้างพื้นที่สีเขียวให้แก่เมืองและส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าหลังคาป้ายรถเมล์ แต่การปลูกต้นไม้บนหลังคารถเมล์โดยสามารถสร้างอิทธิพลต่อการรับรู้ของผู้คนเกี่ยวกับธรรมชาติขณะเดินทางในเมือง

นอกจากนี้ การเพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมืองด้วยป้ายรถเมล์สีเขียวยังสามารถทำได้ง่าย และเพิ่มขนาดได้ต่อเนื่อง เมืองบอสตันประมาณการว่า หากที่พักรถบัส 8,000 แห่งมีหลังคาเขียวทั้งหมด จะมีพื้นที่สีเขียวประมาณ 43 ไร่ ซึ่งเท่ากับขนาดสนามฟุตบอลเกือบ 13 สนาม
 

ต้นไม้ที่ปลูกบนหลังคาของป้ายรถเมล์ในบอสตัน

ส่วนประกอบของป้ายรถเมล์สีเขียว

โดยทั่วไปแล้ว ป้ายรถเมล์สีเขียวประกอบด้วยองค์ประกอบหลัก 5 ประการ

ชั้นล่างสุดคือ โครงสร้างป้ายรถเมล์ที่ต้องแข็งแรง สามารถรองรับน้ำหนักได้มาก ไม่ใช่แค่ดินและพืชพรรณเท่านั้น แต่ยังรวมถึงน้ำหลังฝนตกหนักด้วย ดังนั้นจึงไม่ควรติดตั้งหลังคาสีเขียวบนหลังคาป้ายรถเมล์ที่มีอายุประมาณ 15-16 ปี ควรติดตั้งบนหลังคาใหม่จะปลอดภัยกว่า

ถัดมาเป็นกำแพงกันรากไม้ ซึ่งอาจทำมาจากวัสดุผ้า พลาสติก หรือยางที่กันน้ำได้ เพื่อป้องกันไม่ให้พืชเจริญเติบโตออกนอกพื้นที่

ชั้นที่ 3 เป็นส่วนของการระบายน้ำและการกักเก็บ ต้องมีการวางกลไกการระบายน้ำ ซึ่งออกแบบมาเพื่อรวบรวมและกักเก็บน้ำฝนสำหรับการใช้ประโยชน์ของพืช และค่อย ๆ ปล่อยน้ำฝนส่วนเกินออกโดยไม่ท่วมท่อระบายน้ำของเมือง

ชั้นที่ 4 คือดินสำหรับเพาะปลูก ควรมีน้ำหนักเบาและมีแร่ธาตุมากกว่าดินสำหรับปลูกต้นไม้ในบ้านทั่วไป เพื่อเพิ่มการกักเก็บน้ำฝน โดยความลึกของชั้นดินนี้จะกำหนดจำนวนพันธุ์พืชพื้นเมืองที่สามารถเจริญเติบโตได้ รวมถึงน้ำหนักและต้นทุนของหลังคาเขียว 

ชั้นบนสุด คือพืชพื้นเมืองนานาชนิด ที่ช่วยดึงดูดผีเสื้อ ผึ้ง นก และกระรอก ส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพในท้องถิ่นได้ โดยพืชที่นิยมปลูกมากที่สุดคือ เซดัม พืชไม้อวบน้ำที่มีน้ำหนักเบาและมีดอกสวยงาม สามารถขึ้นได้แม้แต่สภาพอากาศที่รุนแรง เติบโตได้ด้วยดินและน้ำเพียงเล็กน้อย

ป้ายรถเมล์สีเขียวสามารถช่วยป้องกันภาวะโลกร้อนจากเกาะความร้อนในเมือง อีกทั้งหลังคาที่มีชีวิตนี้สามารถให้ร่มเงาได้มากกว่าหลังคากระจก และไม่ดูดซับและปล่อยความร้อนเหมือนหลังคาสีดำ แต่สามารถกักเก็บน้ำได้นานพอที่จะระเหยและทำให้เย็นลง

ฌอง-ลุค มาร์แตล ศาสตราจารย์ประจำสถาบันเทคโนโลยีขั้นสูง (École de technologie supérieure) ในเมืองมอนทรีออล ได้วัดอุณหภูมิภายในป้ายรถเมล์แบบดั้งเดิมและป้ายรถเมล์ที่มีหลังคาสีเขียว พบว่ามีความแตกต่างกันมากถึง 50 องศาฟาเรนไฮต์ในช่วงเวลาที่มีการใช้งานสูงสุด และป้ายรถเมล์สีเขียวสามารถลดอุณหภูมิอากาศโดยรอบได้มากถึง 20 องศาฟาเรนไฮต์

โซอี เดวิส ผู้จัดการอาวุโสโครงการฟื้นฟูสภาพภูมิอากาศในทีม Climate Ready Boston กล่าวถึงโครงการหลังคาสีเขียวในบอสตันว่า หลังคาที่มีชีวิตแต่ละหลังสามารถดูดซับน้ำฝนได้มากถึง 1,500 แกลลอน ซึ่งช่วยลดปริมาณน้ำไหลบ่าได้อย่างมากเพื่อป้องกันน้ำท่วม

ป้ายรถเมล์สีเขียวในอังกฤษ

 

หลังคาสีเขียวช่วยรักษาผึ้ง

สำหรับเมืองอูเทรคต์ ประเทศเนเธอร์แลนด์ เป้าหมายของการสร้างศาลาพักรถโดยสารสีเขียว คือ การแก้ไขปัญหาประชากรผึ้งที่ลดลงอย่างรวดเร็วมาหลายทศวรรษ ด้วยการสร้างพื้นที่ที่เป็นมิตรต่อผึ้ง และช่วยให้แมลงผสมเกสรมีอาหารเพียงพอ

โครงการนี้ดำเนินการโดย RBL Outdoor และ Clear Channel ผู้จัดหาและบริหารจัดการป้ายรถเมล์ มุ่งหวังที่จะสร้างสภาพแวดล้อมการอยู่อาศัยที่ดีต่อสุขภาพสำหรับทุกคน หลังคาเขียวช่วยดักจับฝุ่นละอองขนาดเล็ก กักเก็บน้ำฝน และให้ความเย็น นอกจากนี้ยังช่วยส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพในเมือง ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อแมลงอย่างเช่นผึ้ง

ปัจจุบันได้ติดตั้งหลังคาสีเขียว 316 แห่ง ซึ่งนอกจากจะมีพืชพรรณนานาชนิดแล้ว ยังมีแผงโซลาร์เซลล์ มีไฟ LED ที่นั่งไม้ไผ่ในทุกป้ายรถเมล์ ฐานของป้ายรถเมล์ทำจากคอนกรีตรีไซเคิล การบำรุงรักษาจะดำเนินการด้วยรถยนต์ไฟฟ้า พร้อมติดตั้งเสาโฆษณาสีเขียวที่เป็นมิตรต่อผึ้งอีกด้วย โดยมีกฎห้ามใช้หลังคาสีเขียวโดยไม่ได้รับอนุญาต 

โครงการนี้เป็นส่วนหนึ่งของเป้าหมายของเมืองอูเทรคต์ที่ต้องการเป็นเมืองที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมอย่างสมบูรณ์ภายในปี 2050 เทศบาลเมืองไม่เสียค่าใช้จ่ายใด ๆ สำหรับโครงการนี้ ผู้ประกอบการจะติดตั้งและบำรุงรักษาป้ายรถเมล์โดยใช้รายได้จากการโฆษณา

การแก้ปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศไม่จำเป็นต้องยิ่งใหญ่เพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลง แต่สามารถเริ่มต้นได้จากสถานที่เล็ก ๆ ที่เราผ่านไปทุกวันอย่างป้ายรถเมล์ แม้จะเป็นโครงการเล็ก ๆ แต่โครงการหลังคาสีเขียวก็สามารถสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อเมือง ชุมชน และสิ่งแวดล้อมได้เช่นกัน

ที่มา: BBC, Good Good Good, The Guardian, The Washington Post

ป้ายรถเมล์สีเขียวในเมืองอูเทรคต์