เปิดร่าง พ.ร.บ.จัดการกากอุตสาหกรรม 'ยึด-อายัดที่ดิน' ผู้ทำผิดขายทอดตลาด

กระทรวงอุตสาหกรรมผลักดันร่าง พ.ร.บ.การกากอุตสาหกรรม พ.ศ. .... โดยเปิดรับฟังความเห็นเมื่อวันที่ 3 มี.ค.-1 เม.ย.2568 และได้ประมวลและสรุปผลการรับฟังความเห็นก่อนที่จะเสนอร่างกฎหมายให้คณะรัฐมนตรี (ครม.) พิจารณา ซึ่งปัจจุบันมีปัญหาการสะสมของกากอุตสาหกรรม ขยะอิเล็กทรอนิกส์ เครื่องใช้ไฟฟ้าและซากรถยนต์จานวนมาก 

อีกทั้งแนวโน้มการใช้แบตเตอรี่เพิ่มมากขึ้นในรถยนต์พลังงานไฟฟ้า (EV) และอุปกรณ์แปลงพลังงานแสงอาทิตย์เป็นกระแสไฟฟ้าของภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจ เพื่อให้เกิดการจัดการกากอุตสาหกรรมดังกล่าวมีประสิทธิภาพ โดยมีกระบวนการจัดการรวบรวม คัดแยก ทำลายจำต้องได้รับการพัฒนาเพิ่มประสิทธิภาพให้ทันสมัย รองรับเทคโนโลยีการผลิตที่มีความซับซ้อน

รวมทั้งส่งเสริมผู้ประกอบการสู่อุตสาหกรรมเป้าหมายที่เป็นเศรษฐกิจยุคใหม่เพื่อสิ่งแวดล้อม โดยในการรับฟังความเห็นได้มีคำอธิบายประเด็นสำคัญของร่างกฎหมาย ประกอบด้วย

1.การประกอบกิจการที่ก่อกำเนิดต้องรับผิดชอบกากอุตสาหกรรม 

มีหน้าที่ควบคุมและรับผิดชอบให้ผู้รวบรวม ผู้ขนส่ง และผู้กำจัด ดำเนินการตาม พ.ร.บ.นี้เคร่งครัด โดยกรณีที่ผู้รวบรวม ผู้ขนส่งหรือผู้กำจัดไม่ดำเนินการ ผู้ประกอบกิจการสถานประกอบการอุตสาหกรรมมีหน้าที่นำกากอุตสาหกรรมดังกล่าวไปกำจัดจนเสร็จโดยใช้ค่าใช้จ่ายของตนเอง

ผู้รวบรวม ผู้ขนส่งหรือผู้กำจัดกากอุตสาหกรรมอันตรายต้องได้ใบอนุญาต และต้องปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ วิธีการ เงื่อนไขที่กำหนดในกฎกระทรวง โดยใบอนุญาตตามมีอายุไม่เกิน 3 ปีนับแต่วันที่ออกใบอนุญาตและต่ออายุ โอน เปลี่ยนชื่อ ได้

2.การจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์

ห้ามมิให้ผู้ใด ทิ้ง รวบรวม หรือกำจัดขยะอิเล็กทรอนิกส์ ในที่ดินของผู้อื่น ที่สาธารณประโยชน์ หรือที่รกร้างว่างเปล่า หรือทิ้งปนกับมูลฝอยประเภทอื่น หรือปล่อยปละละเลยให้มีขยะอิเล็กทรอนิกส์ในที่ดินของตนเองหรือที่ตนครอบครอง จนมีสภาพที่อาจก่อให้เกิดอันตรายหรืออาจรั่วไหลออกสู่สิ่งแวดล้อมหรือเข้าลักษณะต้องห้ามตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด 

ห้ามมิให้ผู้ใดถอดแยกชิ้นส่วนขยะอิเล็กทรอนิกส์ เว้นแต่กรณี การถอด และประกอบกลับเข้าตามเดิม การซ่อมแซมเพื่อนำกลับมาใช้ซ้ำ การดำเนินการเพื่อการศึกษา ทดลอง หรือวิจัย การถอดแยกของสถานกำจัดขยะอิเล็กทรอนิกส์

ผู้รวบรวมขยะอิเล็กทรอนิกส์ต้องได้รับใบอนุญาตสถานรวบรวมขยะอิเล็กทรอนิกส์จากอธิบดีหรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมาย รวมทั้งต้องได้รับใบอนุญาตประกอบกิจการของผู้กำจัดกากอุตสาหกรรมอันตราย และสถานกำจัดขยะอิเล็กทรอนิกส์อื่นใดที่ส่วนราชการอนุญาต

ห้ามมิให้เคลื่อนย้ายขยะอิเล็กทรอนิกส์ออกจากสถานรวบรวม เว้นแต่เป็นการเคลื่อนย้ายเพื่อนำไปกำจัดโดยผู้ได้รับใบอนุญาตประกอบกิจการขนส่งกากอุตสาหกรรมอันตราย 

3.การจัดการขยะซากรถยนต์

ห้ามมิให้ผู้ใดทิ้งซากรถยนต์ในที่สาธารณประโยชน์ ที่รกร้างว่างเปล่า ทางสัญจร ทางสาธารณะ ทางส่วนบุคคล ถนนส่วนบุคคลซึ่งเจ้าของยินยอมให้ประชาชนใช้เป็นทางสัญจรได้ สถานที่ราชการ หรือที่ดินของผู้อื่น โดยผู้กำจัดซากรถยนต์ต้องเป็นผู้ได้รับใบอนุญาตประกอบกิจการของผู้กำจัดกากอุตสาหกรรมอันตราย 

รวมทั้งผู้ก่อกำเนิดรถยนต์มีหน้าที่ต้องรับผิดชอบซากรถยนต์ที่ก่อให้เกิดขึ้น จนกว่าจะมีการกำจัดแล้วเสร็จ

 

4.ป้องกันการลักลอบทิ้งขยะอุตสาหกรรม

กรณีที่พบว่ากากอุตสาหกรรมอันตราย หรือขยะอิเล็กทรอนิกส์ ถูกลักลอบทิ้งอยู่ในสถานที่ใด และอาจกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ความปลอดภัยหรือสุขภาพอนามัยของประชาชน ให้อธิบดีหรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมายหรือเอกชนที่ได้รับมอบหมาย มีอำนาจเข้าไปจัดการกับกากอุตสาหกรรมดังกล่าวเพื่อให้เป็นไปตามพระราชบัญญัตินี้ 

การขนส่ง จุดแยกทิ้ง หรือสถานที่พักรวมมูลฝอยจากชุมชนที่ราชการส่วนท้องถิ่นกำหนดที่มีกากอุตสาหกรรมปะปนอยู่ ให้ถือเป็นการขนส่งหรือการรวบรวมกากอุตสาหกรรมตามพระราชบัญญัตินี้ และได้รับยกเว้นไม่ต้องมีการแจ้ง หรือไม่ต้องมีใบอนุญาต แต่ต้องแจ้งให้อธิบดีหรือผู้ซึ่งอธิบดีมอบหมายทราบ และให้เจ้าพนักงานท้องถิ่นหรือผู้ได้รับมอบหมายนำส่งไปกำจัด

ให้ผู้รวบรวม ผู้ขนส่ง หรือผู้กำจัด วางหลักประกันค่าเสียหายเบื้องต้นไว้ที่กองทุนทุกปี เพื่อประโยชน์ในการเยียวยาเบื้องต้นสำหรับความเสียหายต่อบุคคล ทรัพย์สินหรือสิ่งแวดล้อมอันเกิดจากการประกอบกิจการ 

ให้ผู้รวบรวม ผู้ขนส่ง หรือผู้กำจัด ทำประกันความเสียหายกับบริษัทประกันวินาศภัยที่ได้รับอนุญาตให้ประกอบธุรกิจประกันวินาศภัยตามกฎหมายว่าด้วยการประกันวินาศภัย เพื่อรับผิดชอบในความรับผิดสำหรับความเสียหายต่อบุคคล ทรัพย์สิน หรือสิ่งแวดล้อมอันเกิดจากการประกอบกิจการการรวบรวม การขนส่ง หรือการกำจัดกากอุตสาหกรรมของตนเอง 

5.บทลงโทษผู้ฝ่าฝืน

ให้อธิบดีมีอำนาจยึดหรืออายัดที่ดินอันเป็นที่ตั้งของสถานรวบรวมหรือสถานกำจัดกากอุตสาหกรรม และทรัพย์สินที่ใช้ในการกระทำความผิดซึ่งอยู่ภายในสถานรวบรวมหรือสถานกำจัดกากอุตสาหกรรมออกขายทอดตลาด เพื่อนำเงินมาใช้ในการป้องกัน แก้ไข ปรับปรุง หรือเยียวยา รวมทั้งมีการกำหนดให้ลงโทษ ผู้ก่อกำเนิด ผู้นำเข้า ผู้ขนส่ง ผู้กำจัดกากอุตสาหกรรมทั้งจำคุกและปรับ

นอกจากนี้ จัดตั้งกองทุนขึ้นกองทุนหนึ่งในกระทรวงอุตสาหกรรม เรียกว่า “กองทุนอุตสาหกรรมยั่งยืน” เป็นแหล่งเงินทุนพัฒนาภาคอุตสาหกรรมสู่เศรษฐกิจยุคใหม่ที่ยั่งยืน โดยที่มาของเงินกองทุน มาจาก เงินค่าปรับ ค่าธรรมเนียม ค่าบริการ เงินเพิ่ม เบี้ยปรับ หรือเงินอื่นใดที่จัดเก็บตาม พ.ร.บ.นี้ เงินที่ได้รับจากการวางหลักประกัน และทรัพย์สินที่รับโอนจากกองทุนพัฒนาเอสเอ็มอีตามแนวประชารัฐ 

นายณัฐพล รังสิตพล ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม กล่าวว่า กระทรวงอุตสาหกรรมจะเสนอ ครม.ภายในปี 2568 โดยกองทุนอุตสาหกรรมยั่งยืนคาดว่าจะมีวงเงินเริ่มต้น 30,000 ล้านบาท 

สำหรับโมเดลกองทุนดังกล่าวจะคล้ายกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงมีสำนักงาน มีผู้อำนวยการมืออาชีพเข้ามาบริหารโดยกองทุนจะมีบทบาทในการสนับสนุนอุตสาหกรรมที่มีศักยภาพ เช่น อาจมีการให้เงินอุดหนุน ขณะเดียวกัน หากอุตสาหกรรมใดผลิตสินค้าที่ก่อให้เกิดมลพิษ ก็จะถูกเรียกเก็บค่าธรรมเนียม เช่น กรณีการเผาอ้อยที่จะถูกหักเงิน