ทักษะสำหรับศตวรรษที่21 - ไปถึงได้อย่างไร?

กันมากขึ้น มีหลายสื่อหลายสำนักที่พยายามจะระบุหรือคาดการณ์ว่า อะไรคือทักษะที่สำคัญในการทำงาน และประสบความสำเร็จสำหรับศตวรรษที่ 21 ทั้ง World Economic Forum (WEF) รวมทั้งหน่วยงานด้านการศึกษาและหน่วยงานด้านนโยบายหลายๆ แห่ง ถึงแม้แต่ละหน่วยงานจะมีการกำหนดทักษะสำหรับศตวรรณที่ 21 ที่แตกต่างกันออกไป แต่ก็จะมีทักษะอยู่บางประการที่ทุกสำนักได้มีความเห็นตรงกัน

ทักษะสำหรับศตวรรษที่ 21 ที่ทุกสำนักเห็นตรงกันประกอบด้วย Critical Thinking หรือการคิดเชิงวิพากษ์ Problem Solving หรือการแก้ไขปัญหา Creativity หรือความคิดสร้างสรรค์และ Collaboration หรือการทำงานร่วมกัน

จะเห็นได้ว่าทักษะทั้งสี่ประการข้างต้น (บางสำนักจัด Critical thinking กับ Problem solving ไว้ด้วยกัน) จะเป็นทักษะสำคัญที่สำหรับการทำงานต่อไปยิ่งเรากำลังเข้าสู่ยุคหุ่นยนต์ที่ Artificial Intelligence และ Machine Learning เข้ามามีบทบาทมากขึ้นทักษะทั้งสี่ประการข้างต้นจะยิ่งกลายเป็นทักษะที่สำคัญสำหรับมนุษย์ในอันที่จะทำให้แตกต่างจากหุ่นยนต์

ทีนี้ลองหันมาดูระบบการศึกษาในปัจจุบันกันบ้างครับมีผู้รู้พยายามแบ่งการศึกษาออกเป็นยุคหรือรุ่นต่างๆถ้าเป็นรุ่น 1.0 (eduction 1.0) ก็เป็นรุ่นที่บรรยายและท่องจำถ้าเป็นรุ่น 2.0 ก็คือการอาศัยอินเตอร์เน็ทมาเป็นกลไกในการแสวงหาความรู้ถ้ารุ่น 3.0 คือการนำเทคโนโลยีเข้ามาผสมผสานกับการเรียนรู้มากขึ้นก่อให้เกิดการเรียนรู้ในรูปแบบใหม่ๆและส่วนรุ่น 4.0 นั้นเพิ่งจะโผล่ขึ้นมาหลังจากมี Industrial 4.0 & Thailand 4.0 เมื่อลองค้นหานิยามส่วนใหญ่จะเป็นการศึกษาที่เน้นในการสร้างสรรค์นวัตกรรมเป็นหลัก

ที่น่าสนใจคือ ท่านผู้อ่านลองดูนะครับว่า ระบบการศึกษาที่ท่านคุ้นเคยกันในปัจจุบันไม่ว่าผ่านทางตัวท่านเองบุตรหลาน หรือที่ท่านได้มีโอกาสเข้าไปเกี่ยวข้องเป็นการศึกษาในรุ่นอะไร? และคำถามต่อมาก็คือถ้าเราจะพัฒนาคนรุ่นต่อไปของประเทศของสังคมให้มีทักษะในด้าน Critical thinking, Problem solving, Creativity, และ Collaboration การศึกษาของประเทศควรจะอยู่ในรุ่นใด

ผมลองคิดในรูปของ matrix หรือตาราง 2x2 ง่ายๆ นะครับแกนนอนเป็นเนื้อหาส่วนแกนตั้งเป็นรูปแบบและวิธีการสอนถ้ากล่องล่างซ้ายก็คือสอนด้วยเนื้อหาเดิมๆ และวิธีการสอนแบบเดิมๆ กล่องบนซ้ายก็เป็นการสอนด้วยเนื้อหาเดิมแต่สอนด้วยรูปแบบและวิธีการใหม่ๆส่วนกล่องล่างขวาคือสอนเนื้อหาใหม่ๆ ด้วยวิธีการเดิมๆ และกล่องบนขวาคือสอนทั้งเนื้อหาใหม่ๆและด้วยวิธีการใหม่ๆ

พอคิดในรูปแบบของตาราง 2x2 แบบนี้ก็น่าจะทำให้เห็นภาพได้ง่ายขึ้นนั้นคือต่อให้ผู้สอนปรับปรุงเนื้อหาให้ใหม่และทันสมัยเพียงใดแต่ถ้าวิธีการสอนยังคงเป็นแบบเดิมก็ไม่อาจจะที่ทำให้ผู้เรียนได้พัฒนาทักษะสำหรับศตรวรรษที่ 21 ขึ้นมาได้ แต่ขณะเดียวกัน ถึงแม้เนื้อหาจะพื้นฐานและเก่าเพียงใด แต่ถ้าสอนด้วยรูปแบบและวิธีการใหม่ๆ ที่กระตุ้นเรื่องการคิดเชิงวิพากษ์การแก้ไขปัญหาการคิดสร้างสรรค์ และการทำงานร่วมกัน ก็จะทำให้ผู้เรียนได้พัฒนาทักษะที่จำเป็นสำหรับศตวรรษที่ 21 ได้

ที่สำคัญเราต้องอย่าลืมนะครับว่า ตัวเนื้อหานั้นไม่ว่าจะเก่าหรือใหม่เพียงใด คนยุคใหม่สามารถที่จะแสวงหาความรู้นั้นด้วยตัวเองผ่านสื่อต่างๆ ได้อย่างง่ายดายอยู่แล้ว ดังนั้น ถ้าเราหันมาให้ความสำคัญกับวิธีการกระบวนการ และรูปแบบการเรียนการสอนมากขึ้น ก็อาจจะช่วยในการพัฒนาทักษะที่ต้องการขึ้นมาได้ นอกจากนี้ กิจกรรมที่เกิดขึ้นนอกห้องเรียนก็จะเป็นอีกหนึ่งแรง ที่จะเสริมให้คนรุ่นใหม่มีทักษะที่ต้องการสำหรับศตวรรษที่ 21

สุดท้ายเราอาจจะต้องเริ่มระบบการศึกษาของเราให้ก้าวเข้าสู่ยุคIndustry 5.0 กันบ้างแล้วนะครับซึ่งเท่าที่ค้นๆดูเหมือนกับว่ายุค 5.0 จะหันกลับมาสู่ความเป็นมนุษย์หรือ Human Touch กันมากขึ้นครับ