"SELFIE" #ตัวตนบนภาพถ่าย

ประกอบพิธีกรรมตามวิถีเผ่าพันธุ์คนยุคดิจิทัล อาทิ พิธีกรรมผ่านเฟซบุ๊ค เริ่มด้วยการเช็คอิน (Checkin) สถานที่อยู่ปัจจุบัน แท็ก (Tag) เพื่อนร่วมก๊วนที่ไปด้วย และแชร์ (Share) ความประทับใจ สิ่งที่อยากอวด ให้กลุ่มเพื่อนสังคมออนไลน์ได้รับรู้ บ้างก็ประกาศผ่านอินสตราแกรม เป็นต้น แต่ที่สำคัญไม่ว่ากิจกรรมนั้นจะไปเดี่ยว ไปคู่ หรือไปเป็นกลุ่มก๊วนภาพแนวนึงที่มักปรากฏเสมอๆ คือภาพถ่ายตนเองในมุมมองสารพัดท่าทางพันแอ็ค (ชั่น) ที่มีพื้นหลังเป็นสถานที่ที่ไปกำกับไว้

การถ่ายภาพตนเอง หรือ “เซลฟี่ (Selfie)” คือ การถ่ายภาพตนเองด้วยสมาร์ทโฟน หรืออุปกรณ์ถ่ายภาพ แล้วโพสต์ภาพของตนเองผ่านโซเชียลมีเดีย เซลฟี่ (Selfie) เป็นประเภทหนึ่งของการถ่ายภาพบุคคล (Self-Portrait Photography) และเซลฟี่ (Selfie) ก็คงไม่ใช่คำแปลกหูแปลกตาอีกต่อไป เป็นหนึ่งในเทรนคำศัพท์ยอดฮิตที่ถูกกล่าวถึงบ่อยในช่วงเวลานี้ แม้จิตแพทย์จะออกมาเตือนถึงพฤติกรรมเซลฟี่ว่าอาจจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตในอนาคตโดยเฉพาะเรื่องความเชื่อมั่น ความมั่นใจในตนเอง แต่หากมองในแง่การสื่อสารผ่านภาพถ่าย เซฟฟี่ (Selfie) ก็เปลี่ยนแปลงอำนาจการสื่อสาร การสร้างอัตตา ประกาศตัวตนให้สังคมดิจิทัลรับรู้ที่ต่างไปจากโลกอนาล็อกใบเดิมของถ่ายภาพที่พิมพ์ลงบนกระดาษหรือสิ่งพิมพ์

ภาพถ่ายเป็นวิธีการสื่อสารด้วยการนำเสนอแทน (Representation) ตัวตน วัตถุสิ่งของ หรือสถานที่ อดีตการถ่ายภาพ มุมมองภาพ การจัดองค์ประกอบภาพ เป็นมุมมองผ่านช่างภาพ ผู้ที่มีทักษะการถ่ายภาพ อาทิ การถ่ายภาพด้วยกล้องสตูดิโอ กล้อง DSLR (Digital Sigle Lens Reflex) แม้พัฒนาการเทคโนโลยีการถ่ายภาพจะเปิดกว้างมากขึ้นสำหรับมือใหม่หัดถ่ายด้วยกล้องคอมแพคน้ำหนักเบาที่ใครๆ ก็ถ่ายได้ เพียงเปิดปิดกล้องได้ รู้วิธีกดปุ่มบันทึกภาพ มีช่องมองภาพ พร้อมจอแสดงผลภาพที่หมุนพับได้ แต่ถ้าสังเกตดู โดยมากจะพบว่าคนที่ถูกถ่ายมักไหว้วานคนที่ไว้ใจ ใครก็ตามที่เชื่อว่ามีทักษะมากกว่าเป็นคนถ่ายภาพให้ เว้นแต่ความจำเป็นในบางสถานการณ์ที่ไม่มีใครต้องอาศัยใครก็ได้ที่พบ ดังนั้น ภาพที่ออกมามีทั้งถูกใจ หากคนที่ไหว้วานถ่ายให้ถ่ายภาพออกมาดี และจำใจรับหากภาพถ่ายออกมาเอียงกระเท่เร่ ภาพเบลอที่ตนแต่ชัดที่คนอื่น สีสันไม่โดนใจ ไม่เหมือนที่คิดไว้ในมโนภาพของตน อาจจะมีบางท่านโตแย้งว่า ก็ใช้กล้องวางบนขาตั้งกล้อง แล้วตั้งเวลาถ่าย เป็นวิธีการที่ใช้ได้แต่ไม่สะดวก หากจะเดินเหินไปในทุกๆ ที่ที่อยากจะถ่ายพร้อมขาตั้งกล้อง

เมื่อโลกของการสื่อสารผนวกเข้าหากันกับโลกการถ่ายภาพ กล้องถ่ายภาพจึงกลายเป็นคุณสมบัติพื้นฐานอันหนึ่งของโทรศัพท์ยุคในปัจจุบัน โทรศัพท์แบบสมาร์ทโฟน จากอดีตที่มีกล้องหลังเพียงอย่างเดียวไปสู่การมีทั้งกล้องหน้ากล้องหลังจากความละเอียดต่ำไปสู่ความละเอียดสูงระดับหลายล้านพิกเซล จากแอพ (แอพพลิเคชั่น) ที่มากับสมาร์ทโฟน ไปสู่สารพัดแอพที่หาโหลดได้ฟรี หรือซื้อผ่าน App Store หากเป็นสาวกไอโฟน และ Google Play หากเป็นผู้ใช้เผ่าพันธุ์แอนดรอย แอพพลิเคชั่นถ่ายภาพที่มีคุณสมบัติไม่ต่างการกล้องถ่ายภาพเดิมๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่อง การโฟกัส วัดแสง บันทึกภาพ บางแอพพลิเคชั่นให้คุณสมบัติที่มากกว่า ด้วยโหมดการถ่ายภาพแบบต่อเนื่อง การคุมระยะชัดของภาพ เป็นต้น

โลกใบเดิมของการถ่ายภาพที่เปลี่ยนไป กล้องหน้าของสมาร์ทโฟนให้ความสะดวกในการถ่ายเซลฟี่ (Selfie) ประกอบกับคุณสมบัติของแอพพลิเคชั่นที่กล่าวมาแทบไม่ต่างจากคุณสมบัติการทำงานพื้นฐานของกล้องถ่ายภาพแบบเดิมๆ อำนาจ อิสรภาพการถ่ายภาพถูกถ่ายโอนไปอยู่ในมือเจ้าของภาพอย่างเบ็ดเสร็จ เจ้าของภาพที่เป็นทั้งผู้ถ่ายภาพ (ผู้กำหนดความหมายให้กับภาพ) และผู้ถูกถ่ายเป็นคนคนเดียวกัน ความหมายของภาพดิจิทัลแบบเซลฟี่ จึงเป็นความหมายของภาพที่ถูกการนำเสนอแทนผ่าน มุมมองภาพ การจัดวางองค์ประกอบภาพ การแต่งกาย สีหน้าท่าทาง ของเจ้าของภาพที่เป็นคนเลือก ก่อนที่จะกดบันทึกภาพในเสี้ยววินาที หากยังไม่ถูกใจ ก็ผ่านการตกแต่งภาพ ปรับความคมชัดภาพ สารพัดโทนสี หลากสไตล์ ภาพที่ตกแต่งออกมาจะเสมือนจริง หรือ เหนือจริง ^^ ก็สุดแท้แต่จุดมุ่งหมาย รสนิยม สุนทรียะเชิงภาพของผู้เป็นเจ้าของภาพ ก่อนป่าวประกาศด้วยการโพสต์ผ่านสื่อโซเชียลมีเดีย ภาพถ่ายดิจิทัลคงไม่มีคำถามแบบอดีตกาลที่ว่า ภาพถ่ายแทนตัวตนของเจ้าของภาพได้หรือไม่ ? มีการปรับแต่งภาพหรือเปล่า ? ภาพถ่ายแบบเซลฟี่ (Selfie) จึงเป็นภาพถ่ายที่ผู้ถ่ายในฐานะเจ้าของภาพประกอบสร้างอัตตา ตัวตนในแบบที่อยากจะให้เป็น

เมื่อเทคโนโลยีการสื่อสารเป็นตัวกำหนด (Communication Technology Determinism) วิถีและวัฒนธรรมของการสื่อสารผ่านภาพถ่ายที่เปลี่ยนไป เซลฟี่ (Selfie) อาจจะเป็นแนวทางการถ่ายภาพที่จะคงอยู่ในสารระบบการถ่ายภาพไปนานแค่ไหนไม่สำคัญไปกว่า จะ Self (ตัวตน) อย่างไร ให้ Self Signification (การสื่อความหมายในตน) แต่พองาม ไม่เซลฟ์แบบพร่ำเพรื่อ จากความชื่นชมกลับกลายเป็นความน่ารำคาญบนโลกออนไลน์ก็เพียงพอ