รัชทายาทเหลือน้อย! วิกฤติราชวงศ์ญี่ปุ่น

สำนักข่าวเอเอฟพีรายงานว่า ตามกฎราชวงศ์ญี่ปุ่นสืบทอดบัลลังก์เฉพาะผู้ชายเท่านั้น กรณีสมเด็จพระจักรพรรดินารุฮิโตะ พระชนมพรรษา 51 พรรษา ทรงมีพระราชธิดาเพียงพระองค์เดียวคือเจ้าหญิงไอโกะ ดังนั้นวันหนึ่งเจ้าชายฮิซาฮิโตะ ชันษา 15 ปี พระภาติยะจะได้ครองราชย์แทนพระราชธิดา แต่ถ้าเจ้าชายฮิซาฮิโตะไม่มีโอรสเท่ากับว่าราชวงศ์ที่มีประวัติสืบย้อนไปได้กว่า 2,600 ปี ขาดแคลนทายาทชายมาสืบทอดบัลลังก์

ขณะที่ผลสำรวจความคิดเห็นพบว่า สาธารณชนสนับสนุนให้ผู้หญิงครองราชย์ ซึ่งรัฐธรรมนูญฉบับหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กำหนดให้สถาบันกษัตริย์ไม่มีอำนาจทางการเมือง แต่ก็มีความสำคัญในเชิงสัญลักษณ์เป็นอย่างสูง

อย่างไรก็ตาม มีแรงกดดันจาก ส.ส.และผู้มีสิทธิเลือกตั้งสายอนุรักษนิยมให้ยึดมั่นในธรรมเนียมเดิมที่ยึดถือกันมายาวนาน พวกเขานับถือราชวงศ์ในฐานะตัวอย่างครอบครัวชายเป็นผู้นำอันสมบูรณ์แบบของญี่ปุ่น การให้ผู้หญิงครองราชย์ไม่น่าจะเกิดขึ้นได้ในเร็วๆ นี้

ทางการกำลังระดมสมองหาทางออกที่เป็นไปได้สำหรับวิกฤติครั้งนี้ สัปดาห์ก่อนคณะกรรมาธิการพิเศษยื่นข้อเสนอสองข้อให้รัฐบาล

ข้อแรก อนุญาตให้เชื้อพระวงศ์หญิงยังคงฐานันดรศักดิ์และปฏิบัติราชกรณียกิจได้ต่อไปแม้เสกสมรสไปแล้ว จากปัจจุบันที่ต้องออกจากฐานันดรศักดิ์ไปเลย อย่างที่อดีตเจ้าหญิงมาโกะ โคมุโระทำเมื่อเดือน ต.ค. หลังจากแต่งงานกับหวานใจสมัยมหาวิทยาลัย

ข้อเสนอที่ 2 อนุญาตให้ผู้ชายจาก 11 อดีตราชสกุลที่ถูกยกเลิกไปหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 กลับมาร่วมเป็นรัชทายาทสายตรงด้วยการรับเป็นบุตรบุญธรรม

รายงานของคณะกรรมาธิการแนะนำให้กฎว่าด้วยการสืบทอดเฉพาะผู้ชายใช้ต่อไปอย่างน้อยจนกว่าเจ้าชายฮิซาฮิโตะครองราชย์เป็นพระจักรพรรดิ

ด้านมาโกโตะ โอกาวา อาจารย์ด้านประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยชูโอในกรุงโตเกียวกล่าวว่า แนวคิดของคณะกรรมาธิการไม่ได้อยู่บนพื้นฐานระบบครอบครัวญี่ปุ่นในปัจจุบัน หรือแนวคิดเกี่ยวกับความเสมอภาคทางเพศ

“ผมคิดว่าสาธารณชนกำลังสงสัย มีอะไรผิดปกติถ้าเจ้าหญิงไอโกะสืบทอดราชบัลลังก์” โอกาวา ผู้วิจัยเรื่องระบบราชวงศ์อิมพิเรียลให้ความเห็น แม้นักอนุรักษนิยมกล่าวว่า ญี่ปุ่นไม่ควรตัดสายสกุลอิมพิเรียลที่ดำเนินมาอย่างต่อเนื่อง แต่โอกาวะแย้งว่า ตรรกะนี้มีปัญหาเพราะเจ้าหญิงไอโกะ ผู้ทรงมีพระชนมายุ 20 พรรษาในปีนี้ เป็นทั้งผู้สืบเชื้อสายโดยตรงจากสมเด็จพระจักรพรรดิและมีพระชนมายุมากกว่าเจ้าชายฮิซาฮิโตะ

มาตรฐานที่แน่นอน

ฮิเดยา คาวานิชิ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น มหาวิทยาลัยนาโกยา เตือนว่า ข้อเสนอของคณะกรรมาธิการไม่ได้แก้รากฐานของปัญหาเชื้อพระวงศ์หญิงที่เสกสมรสแล้วบางคนอาจไม่ต้องการใช้ชีวิตเข้มงวดในรั้วในวัง ขณะเดียวกันการรับเชื้อพระวงศ์ชายที่เติบโตมาแบบสามัญชนจะเป็นเรื่องยุ่งยาก

จริงๆ แล้วประเด็นนี้ถูกอภิปรายกันมานานหลายปี หลังจากเจ้าหญิงไอโกะประสูติ คณะกรรมาธิการชุดหนึ่งของรัฐบาลได้ข้อสรุปในปี 2548 ว่า การสืบทอดบัลลังก์ญี่ปุ่นควรตัดสินใจากอายุไม่ใช่เพศแต่ข้อหารือนี้แผ่วไปหลังการประสูติของเจ้าชายฮิซาฮิโตะในปี 2549 หมายความว่า การสืบทอดโดยเชื้อพระวงศ์ชายสามารถดำเนินต่อไปได้

รายงานจากคณะกรรมาธิการชุดล่าสุดกล่าวอีกว่า จำเป็นต้องหารือถึงความเป็นไปได้ในการเปลี่ยนกฎการสืบทอดบัลลังก์ในอนาคต แต่คราวนี้ไม่เหมือนกับเมื่อปี 2548 ตรงที่ไม่ใช้คำว่า “จักรพรรดิหญิง” นั่นหมายความว่าพระชายาของเชื้อพระวงศ์ชายอย่างเจ้าชายฮิซาฮิโตะ “จะมีแรงกดดันให้มีลูกชายเพื่อสืบทอดสายสกุลให้ดำรงอยู่ต่อไป” คาวานิชิกล่าว

สำหรับเชื้อพระวงศ์หญิงในญี่ปุ่นต้องผ่านเส้นทางอันยากยิ่งมานานแล้ว จักรพรรดินีมาซาโกะในสมเด็จพระจักรพรรดินารุฮิโตะ อดีตนักการทูตอนาคตไกลทรงต่อสู้กับอาการเครียดมานานหลายปีหลังทรงเข้ามาใช้ชีวิตในราชสำนัก บางคนกล่าวว่าเป็นเพราะแรงกดดันที่ต้องมีทายาทชาย

แม้แต่ราชวงศ์รุ่นรองๆ ก็ต้องมีมาตรฐานที่เข้มงวดด้วย เช่น มาโกะและสามี เคอิ โคมุโระ อายุ 30 ปีด้วยกันทั้งคู่ ถูกรังควานจากหนังสือพิมพ์แท็บลอยด์ลงข่าวซุบซิบว่าครอบครัวของเคอิมีปัญหาการเงิน เป็นเหตุให้อดีตเจ้าหญิงเจ็บป่วยด้วยโรคเครียดหลังเผชิญเหตุการณ์สะเทือนใจอย่างรุนแรง

จริงๆ แล้วจักรพรรดินีไม่ใช่แนวคิดแปลกแยกในญี่ปุุ่น ราชวงศ์อิมพิเรียลตรัสเองว่าสืบเชื้อสายมาจากอมาเตราสุ เทพีแห่งดวงอาทิตย์ในตำนาน ในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นเคยมีจักรพรรดินีมาแล้ว 8 พระองค์ แต่มักปกครองแค่ชั่วคราว พระองค์สุดท้ายคือโกซาคุรามาจิ ทรงครองราชย์เมื่อราว 250 ปีก่อน

ช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพญี่ปุ่นบุกทั่วเอเชียในนามของสมเด็จพระจักรพรรดิฮิโรฮิโตะ หลังจากนั้นสถานะเทพของราชวงศ์ก็ถูกยกเลิก นับตั้งแต่ปี 2490 การสืบบัลลังก์ถูกชี้นำโดยกฎหมายราชสำนักอิมพิเรียล และประเด็นที่เกี่ยวข้องยังคงเป็นประเด็นอ่อนไหวเพราะเกี่ยวข้องกับแนวคิดเรื่องอัตลักษณ์ของชาติ

คาวานิชิกล่าวว่า ถึงตอนนี้นักการเมืองที่อยู่ในตำแหน่งก็กลัวการเปลี่ยนระบบ แต่หลังจากงานแต่งงานของมาโกะดึงดูดความสนใจได้มหาศาล การอภิปรายก็อาจเดินหน้าได้

“ถ้าสาธารณชนสนใจในประเด็นนี้มากขึ้นและผลักดันให้เกิดการอภิปรายกัน” นักวิชาการกล่าวโดยสรุป