เป้าหมายทางยุทธศาสตร์กัมพูชา ‘คืนดีอเมริกา’

เพราะยังไงก็แก้ไขไม่ได้ แต่เป็นความต้องการในการดึงสหรัฐเข้ามาคานอิทธิพลจีน เนื่องจากมองอนาคตอย่างยั่งยืนของประเทศแล้วว่าต้องรื้อฟื้นความสัมพันธ์กับสหรัฐ และยุโรปคืนมา ก่อนที่กัมพูชาจะไม่สามารถกลับตัวได้อีกต่อไป อย่างไรก็ตาม ฝันนี้ของฮุนเซนยังอีกยาวไกล และการเข้ามาของสหรัฐ ไม่น่าทำให้ไทยเสียประโยชน์ แต่กลับจะทำให้กัมพูชาวุ่นวายภายในยิ่งขึ้น

มีมายาคติถึงเหตุผลการเปิดศึกของกัมพูชาหลายประการ แต่สามารถหักล้างได้ด้วยข้อเท็จจริง เช่น หากกัมพูชาจะได้ดินแดนที่อ้างสิทธิ์คืนมาบ้างก็คงไม่มากสักเท่าไหร่ คะแนนนิยมในตัวผู้นำก็ไม่น่ามีความสำคัญเพราะ “ระบอบฮุนเซน” สั่งทุกภาคส่วนของประเทศได้อยู่แล้ว ทฤษฎีเรื่องเสียผลประโยชน์บ่อนชายแดนหากรัฐบาลไทยสร้างเอนเทอร์เทนเมนต์คอมเพลกซ์สำเร็จ นั้นก็ไม่น่าเป็นไปได้เพราะการต่อต้านจากหลายฝ่ายในสภาทำให้เป็นการยากที่ไทยจะมีบ่อนกาสิโนถูกกฎหมาย 

ส่วนเรื่องการอ้างว่าฮุนเซนเสียผลประโยชน์จากการเข้มงวดกับแก๊งคอลเซนเตอร์ของรัฐบาล ยิ่งเป็นไปได้ยาก เพราะจีนไม่ได้ช่วยปราบปรามจีนเทาในกัมพูชา ซึ่งต่างจากในเมียนมา เนื่องจากคนจีนไม่ได้รับผลกระทบจากปัญหาด้านนี้มากเท่าด้านชเวก๊กโก๋ ส่วนความขัดแย้งส่วนตัวระหว่างทักษิณกับฮุนเซนนั้นเป็นเพียงความคิดแบบละคร ฮุนเซนเตรียมการมาก่อนระยะหนึ่งแล้วทั้งการเตรียมรบกับไทยและการดึงตะวันตกเข้ามา

เพราะการกระชับอำนาจของฮุนเซนในห้วงเวลาที่โลกเปิดกว้างขึ้นในรอบสิบปีหลังมานี้ ทำให้ฮุนเซนเสียสัมพันธ์กับชาติตะวันตกและจำต้องเปิดโอกาสให้จีนเข้ามามีอิทธิพลในกัมพูชามากขึ้น  การที่ฮุนเซนกวาดล้างศัตรูทางการเมืองอย่างรุนแรงทำให้ตนและเครือข่ายถูกบอยคอตต์จากอเมริกาและยุโรป มีการระงับทรัพย์สินและการเดินทาง

เมื่อปราศจากความช่วยเหลือที่เพียงพอจากชาติตะวันตก กัมพูชาก็ค่อยๆ ถอยไปสู่อุ้งมือจีนที่เข้ามาแทนที่ด้วยเงินทุนและความช่วยเหลือต่างๆ แลกกับสิทธิพิเศษมากมายจากกัมพูชา จีนได้ประโยชน์จากกัมพูชามหาศาล ที่มีประโยชน์ที่สุดไม่ใช่ฐานทัพเรือเจ้าปัญหา แต่เป็นเสียงของกัมพูชาในอาเซียนที่คอยขัดขวางเอกภาพของอาเซียนในประเด็นทะเลจีนใต้

คบกับจีนมีข้อดีในแง่ของเม็ดเงินและโอกาสของการพัฒนา เช่น การพัฒนากองทัพ การก่อสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกทั้งทางทหารและพลเรือน แต่ไม่ได้คุ้มค่าสำหรับกัมพูชาเลย  ประโยชน์โภคผลส่วนใหญ่ไม่ได้ตกอยู่ในมือคนท้องถิ่น ทรัพยากรที่ตกอยู่ในมือจีนแปรเป็นรายได้ให้แก่คนเขมรน้อยมาก ต้องออกมาหากินในไทยมากกว่าเดิมเพราะความยากจน

จีนเทาที่มาอยู่เต็มเมืองสร้างปัญหาสังคมจนเมืองใหม่ของกัมพูชาพัฒนาไม่ได้ กัมพูชากลายเป็นแกะดำของอาเซียนเพราะถูกระแวงว่าเป็นม้าใช้ของจีน ประเทศได้แต่ต้องพึ่งพิงจีนลึกลงเรื่อยๆ ติดหนี้จีนรุงรัง อนาคตของเขมรหยุดนิ่งและนี่จึงจะเป็นผลเสียในระยะยาวของระบอบฮุนเซน

ฮุนเซนจึงต้องเร่งคืนดีกับสหรัฐ โดยอาศัยฮุนมาเน็ตผู้ลูกที่มีแบ็คกราวด์กับอเมริกา สอดคล้องกับรัฐบาลวอชิงตันที่มองว่าม้าตัวนี้คือความหวังเดียวของสหรัฐในประเทศนี้  สหรัฐ ค่อย ๆ ตอบรับความร่วมมือกับกัมพูชาผ่านทางการติดต่อทางทหารก่อน เช่น ข้อตกลงด้านต่าง ๆ กับ USPACOM แต่ยังไม่บรรลุความสำเร็จมากนัก เพราะจีนยังมีอิทธิพลต่อกัมพูชาสูงและชาติตะวันตกไม่เคยเชื่อใจฮุนเซน 

การผ่าทางตันจึงเกิดขึ้นด้วยการประโคมโหมความขัดแย้งกับไทย ฮุนมาเน็ตเดินสายชี้แจงนานาชาติและขอความร่วมมือในการแก้ไขปัญหา (อย่างสันติตามที่ลิ้นอ้าง) เมื่อการปะทะเกิดขึ้น เขายิ่งอ้างสันติภาพและรีบตอบรับการหยุดยิง เชื้อเชิญอเมริกาให้เข้าประเทศมาช่วยเหลือกัมพูชา ประกาศข้อเสนอเปิดกว้างหลายด้านให้แก่สหรัฐรวมทั้งการยอโนเบลให้กับทรัมป์ กัมพูชาหวังถึงขั้นจะมาเป็นขวัญใจสหรัฐ รายใหม่แทนที่ไทยในภูมิภาค ข้อตกลงและความช่วยเหลือจะหลั่งไหลเข้ามา กัมพูชาจะรุ่งเรืองได้จริงก็งานนี้ล่ะหรือ

แต่ทั้งหมดนั้นยังเป็นแค่ความฝัน สหรัฐต้องการสกัดกั้นอิทธิพลจีนโดยการเข้ามาแทนที่ในกัมพูชาก็จริง แต่ใช่ว่าจะทำทุกอย่างได้รวดเร็ว เพราะไม่เพียงแต่กัมพูชาจะถอนตัวจากความสัมพันธ์จีนไม่ได้ในทันที ในสหรัฐเองก็มีกระบวนการกีดขวางความร่วมมือกับของอเมริกากับชาติที่มิได้เป็นประชาธิปไตยอย่างแท้จริงอยู่  

การลงทุนใดๆ ในประเทศด้อยพัฒนาแห่งนี้ต้องระมัดระวังสูง กองทัพสหรัฐไม่น่าที่จะกล้าขายหรือถ่ายทอดเทคโนโลยีทางทหารแก่กัมพูชา การตั้งฐานทัพเป็นไปไม่ได้ ความร่วมมือต่าง ๆ ที่หวังกันเป็นแค่เชิงการทูต ในทางกลับกัน จีนจะระแวงกัมพูชามากขึ้น ส่งผลต่อการลงทุนเพื่อการพัฒนา 

ฉากทัศน์ต่อไปแม้ว่าจะไม่ใช่การถอนการลงทุน แต่จีนอาจเร่งโหมการเอาเปรียบด้านต่างๆ ต่อกัมพูชามากขึ้น ด้วยหวั่นเกรงในความไม่แน่นอนของสถานการณ์ที่ผู้นำกัมพูชากำลังปันใจให้วอชิงตัน การกระทำเช่นนั้นจะยิ่งส่งผลเสียต่อเศรษฐกิจและสังคมในกัมพูชาอย่างมาก

ไทยต้องให้ความสำคัญต่อการเปลี่ยนแปลงทางภูมิรัฐศาสตร์ที่กำลังจะเกิดขึ้นทางภาคตะวันออกของประเทศ  เตรียมกำลังให้พร้อมพรักเพราะในอนาคตคงได้รบกับเขมรอีกหลายยก แต่ไม่จำเป็นต้องหวั่นหวาด  เพราะด้วยข้อจำกัดมากมาย กัมพูชายังไม่ดึงดูดใจอเมริกาจนถึงขั้นยอมสละไทย  การเข้ามาของอเมริกาในกัมพูชาอาจส่งผลดีด้วยซ้ำในแง่ของสงครามที่เกิดยากขึ้น  จงหวังว่ากัมพูชาจะเปลี่ยนเป็นประเทศที่สงบเสงี่ยมกว่านี้หากเลือกเดินบนเส้นทางประชาธิปไตย