หนึ่งปีรัฐบาลอันวาร์ เศรษฐกิจมาเลเซียยังไม่ฟื้น

Key Points:

• อันวาร์ อิบราฮิม เป็นนายกรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 24 พ.ย.2565 ท่ามกลางความหวังของประเทศว่าถึงจุดสิ้นสุดการเมืองไร้เสถียรภาพ
• ช่วงแรกตลาดหุ้นตอบรับดี ค่าเงินริงกิตแข็งแกร่ง ส่งผลต่อคะแนนนิยมในตัวอันวาร์ 
• แต่หนึ่งปีผ่านไปวาระการปฏิรูปตามที่เคยหาเสียงไว้ยังไม่เป็นรูปธรรมพอ อีกทั้งเศรษฐกิจมาเลเซียยังเจอแรงต้าน 

เว็บไซต์นิกเคอิเอเชียรายงานว่า การประชุมผู้นำความร่วมมือเศรษฐกิจเอเชียแปซิฟิก (เอเปค) ที่ซานฟรานซิสโก สหรัฐ เมื่อสัปดาห์ก่อนนายกฯอันวาร์พยายามโปรโมตประเทศตนเองว่าเป็นศูนย์กลางการผลิตแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และเป็นผู้ส่งออกสินค้าโภคภัณฑ์รายใหญ่

“มาเลเซียและอาเซียนเป็นสถานที่สดใสและมั่นคงที่สุดที่จะลงทุน และผมรอพบคุณทุกคนในมาเลเซีย ผมคิดว่าเราสนับสนุนเศรษฐกิจของประเทศในช่วง 2-3 ปีข้างหน้าได้ถูกทางแล้ว” อันวาร์กล่าวในเวทีผู้นำซีอีโอเอเปค

แต่เมื่อรัฐบาลของเขากำลังครบรอบหนึ่งปีในวันนี้ นักสังเกตการณ์การเมืองกล่าวว่า ความท้าทายที่ประเดประดังอาจเป็นอุปสรรคขัดขวางไม่ให้การปฏิรูปเศรษฐกิจและการคลังของอันวาร์ประสบผลสำเร็จ เพราะสิ่งเหล่านี้จำเป็นต้องได้บรรยากาศที่หนุนนำมากขึ้นสำหรับการเติบโตของมาเลเซียในอนาคต

ตอนพบกับตัวแทนบริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่อย่างกูเกิล ไมโครซอฟท์ และติ๊กต็อกระหว่างเยือนสหรัฐ อันวาร์รับปากว่ามาเลเซียจะเร่งกระบวนการอนุมัติให้กับนักลงทุนทุกคน ทั้งยังโพสต์เฟซบุ๊คย้ำเจตนารมณ์

“หวังเป็นอย่างยิ่งว่า การพบปะกับบริษัทใหญ่เหล่านี้จะสร้างประโยชน์ให้กับประเทศและประชาชนโดยรวม เป็นความประสงค์ของพระเจ้า” 

อย่างไรก็ตาม เศรษฐกิจมาเลเซียกำลังเผชิญแรงต้าน ผลผลิตมวลรวมประจำเดือน ก.ค.-ก.ย. เผยแพร่เมื่อวันที่ 17 พ.ย.ชี้ว่า การส่งออกลดลง 12% จากช่วงเดียวกันของปี 2565 ส่งผลต่อการเติบโตโดยรวม  ราคาอาหารแพงขึ้น เงินริงกิตอ่อนค่า เดือนก่อนสู่ระดับต่ำสุดในรอบ 25 ปี ล้วนส่งผลกระทบต่อหลายธุรกิจและภาคครัวเรือน

อันวาร์ ผู้เป็นสัญลักษณ์ฝ่ายค้านมายาวนานปีนี้อายุ 76 ปีแล้ว เขาเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 10 ของมาเลเซียเมื่อวันที่ 24 พ.ย. 2565 หลังจากแนวร่วมปากาตัน ฮาราปัน (พีเอช) ชนะเลือกตั้งทั่วไปในเดือนเดียวกัน ตั้งรัฐบาลผสมที่เขาเรียกว่า “รัฐบาลเอกภาพ” เจ้าตัวให้คำมั่นเรื่องการปฏิรูปเศรษฐกิจและปฏิรูปเชิงสถาบัน

ที่ผ่านมาการเมืองมาเลเซียไร้เสถียรภาพนานหลายปี อันวาร์เป็นนายกฯ คนที่ 5 ในช่วงเวลาไม่ถึงห้าปี ก่อนหน้านั้นคือนาจิบ ราซัค (2552-2561) มหาธีร์ โมฮัมหมัด (2561-2563) มูห์ยิดดิน ยัสซิน (2563-2564) และอิสมาอิล ซาบรี ยาค็อบ (2564-2565) ด้วยเหตุนี้ชัยชนะของอันวาร์จึงสร้างความหวังว่าประเทศจะก้าวหน้าและมีเสถียรภาพเสียทีในช่วงการฟื้นตัวจากโควิด

“ตอนแรกผมเห็นนายกรัฐมนตรีที่มาเลเซียสามารถภาคภูมิใจได้เมื่อเขาไปต่างประเทศ เขาสร้างชื่อให้กับประเทศ” คิชาน บูซานี ผู้มีสิทธิเลือกตั้งวัย 26 ปี จากปีนังให้ความเห็น

ความรู้สึกสดชื่นบังเกิดขึ้นเมื่ออันวาร์รับตำแหน่ง ตลาดหุ้นขึ้นช่วงสองสามเดือนแรก เงินริงกิตแข็งค่าไปอยู่ที่ 4.24 ริงกิตต่อดอลลาร์เมื่อเดือน ก.พ. ผลสำรวจความนิยมของเมอร์เดกาเซ็นเตอร์ ชี้ว่า เดือนนั้นอันวาร์มีคะแนนนิยมสูงถึง 68%

กระนั้น ปีแรกของอันวาร์เป็นปีแห่งการสร้างสมดุล นายกฯ ต้องรับมือกับปัญหาเศรษฐกิจ ความตึงเครียดทางการเมือง ผลกระทบต่อเนื่องจากโควิด พร้อมๆ กับต้องทำวาระปฏิรูปอันแสนยากให้เป็นจริง

รัฐบาลเปิดตัวแผนแม่บทอุตสาหกรรมใหม่ 2573 เป้าหมายเพิ่มจีดีพีของภาคการผลิตปีละ 6.5% ไปจนถึงปี 2573 และเปิดตัวแผนแม่บทเปลี่ยนผ่านพลังงานแห่งชาติ ที่จะปรับโครงสร้างเศรษฐกิจ บรรลุการเติบโตอย่างยั่งยืน และสร้างหลักประกันกระจายความมั่งคั่งอย่างเป็นธรรม

สถิติบ่งบอกถึงพัฒนาการทางบวกบางอย่างในปีแรก ครึ่งแรกของปี 2566 รัฐบาลได้รับการลงทุนโดยตรง (เอฟดีไอ) 1.32 แสนล้านริงกิต (2.8 หมื่นล้านดอลลาร์) ทะลุ 60% ของเป้าหมายปีนี้ที่ตั้งไว้ 2.2 แสนล้านริงกิต ข้อมูลจากกลุ่มคลังสมองมาเลเซีย “เอ็มไอดีเอฟ รีเสิร์ช” ชี้ว่า อัตราว่างงานหลังโควิดยังต่ำ เดือน ก.ย.อยู่ที่ 3.4% อัตราว่างงานของคนหนุ่มสาวลดลงมาอยู่ที่ 10.6%

แต่รัฐบาลอันวาร์ไม่ได้เตรียมการเอาไว้สำหรับเศรษฐกิจโลกขาลง เดือน ต.ค.ธนาคารโลกปรับลดการเติบโตของเศรษฐกิจมาเลเซียในปีนี้มาอยู่ที่ 3.9% จากคาดการณ์เดิม 4.3% เทียบกับ 8.7% ในปี 2565 และปีก่อนโควิด-19 ระบาดเคยขยายตัว 4%-5% โดยอ้างว่าความต้องการภายนอกซบเซาลงอย่างมาก

เงินริงกิตก็ย่ำแย่ที่สุดในภูมิภาคในปีนี้ ร่วงลงกว่า 5% เมื่อเทียบกับเงินดอลลาร์ สู่ระดับต่ำสุดในรอบ 25 ปี ที่ 4.792 ริงกิตต่อดอลลาร์ เมื่อวันที่ 23 ต.ค. ช่วงครึ่งแรกของปีนี้เงินทุนไหลออกจากตลาดหุ้นมาเลเซียแล้วราว 4.19 พันล้านริงกิต

รายงานธนาคารโลกฉบับเดือน ต.ค. ระบุ “ในฐานะประเทศส่งออกน้ำมัน ความเสี่ยงต่อการเปลี่ยนแปลงราคาน้ำมันอย่างผันผวนและรวดเร็ว ผนวกกับเงินทุนไหลออกปริมาณมาก เป็นปัจจัยสำคัญอธิบายได้ว่าทำไมเงินริงกิตมาเลเซียจึงได้รับผลกระทบมากเมื่อเทียบกับสกุลเงินเอเชียอื่นๆ”

อีกทั้งอัตราดอกเบี้ยที่แตกต่างจากสหรัฐ และเศรษฐกิจในประเทศคู่ค้าหลักอย่างจีนชะลอตัว ล้วนเป็นปัจจัยทำให้ริงกิตอ่อนค่าด้วย

เจ้าของธุรกิจหลายแห่งและพ่อค้าแม่ค้ารายย่อยในกรุงกัวลาลัมเปอร์กล่าวกับนิกเคอิเอเชียว่า เงินริงกิตอ่อนค่าส่งผลกระทบต่ออุปทานสินค้าอาหารและอื่นๆ ทำให้ต้นทุนสูงขึ้นมากเนื่องจากพวกเขาต้องพึ่งพาสินค้านำเข้า เครื่องมือและบริการ นอกเหนือไปจากเงินเฟ้อโลกที่ส่งผลต่อมาเลเซียอยู่แล้ว

หว่อง หมี่ฟาง เจ้าของแผงขายผัก วัย 70 ปี ในเปตาลิงจายา ทางตะวันตกของกรุงกัวลาลัมเปอร์กล่าวว่า ต้นทุนข้าวและสินค้าอื่นๆ ที่สูงขึ้นส่งผลต่อธุรกิจของเธอ บีบให้เธอต้องขึ้นราคา ราคาขายปลีกข้าวนำเข้าเพิ่มขึ้น 36% ในเดือน ก.ย. สะท้อนถึงราคาโลกที่พุ่งสูงขึ้น

“ธุรกิจมีแต่ความไม่แน่นอน แผงผักอย่างฉันอยู่ยากมากขึ้น ฉันรู้ว่ารัฐบาลกำลังพยายาม (แก้ไขปัญหาเงินเฟ้ออาหาร) แต่ราคาสินค้าที่สูงขึ้นตลอดปีที่ผ่านมาส่งผลกับเราหลายคน โดยเฉพาะธุรกิจขนาดเล็กอย่างเรา ฉันไม่แน่ใจว่าจะอยู่ได้อีกนานแค่ไหน” แม่ค้ารายย่อยโอดครวญ

เลือกตั้งท้องถิ่นสะท้อนรัฐบาลอ่อนแอ

ขณะที่ปัญหาเศรษฐกิจเหล่านี้เป็นเหตุให้ชาวมาเลเซียไม่พอใจ อันวาร์ก็รู้สึกถึงแรงกดดันด้านการเมืองด้วยเช่นกัน

ปัจจุบันเขาได้เสียงสนับสนุนสองในสามจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 222 คน เป็นฝ่ายรัฐบาลผสม 147 คน ฝ่ายค้าน 4 คน ที่เมื่อเร็วๆ นี้เพิ่งประกาศสนับสนุนรัฐบาลอันวาร์

แต่การเลือกตั้งท้องถิ่นใน 6 รัฐจาก 13 รัฐของมาเลเซียเมื่อเดือน ส.ค. ผลออกมาสะเทือนนายกฯ แนวร่วมรัฐบาลผสมสูญเสียที่นั่ง 30% ในสภาแห่งรัฐ พรรค Perikatan Nasional (พีเอ็น) ซึ่งเป็นพรรคฝ่ายค้านเอียงขวาแนวอิสลามนิยมได้ที่นั่งมากขึ้นในพื้นที่ฐานเสียงของรัฐบาล

บริดเจ็ต เวลช์ผู้ร่วมวิจัยกิตติมศักดิ์ที่สถาบันวิจัยเอเชียแห่งมหาวิทยาลัยนอตติงแฮม ประเทศมาเลเซีย อธิบายว่า ผลการเลือกตั้งระดับรัฐตอกย้ำความอ่อนแอของอันวาร์ในหมู่โหวตเตอร์ชาวมาเลย์ ทำให้รัฐบาลของเขาเสี่ยงสูญเสียฐานเสียงที่ีไม่ใช่ชาวมุสลิมที่ลงคะแนนให้นักการเมืองสายกลาง ผู้มีความอดทนอดกลั้น

“มีไม่กี่คนที่ยอมรับเขาในฐานะนักปฏิรูป และคนที่เห็นความมุ่งมั่นปฏิรูปในปีแรกของเขามีน้อยยิ่งกว่า” เวลช์กล่าวและว่า เสถียรภาพทางการเมืองในปัจจุบันได้มาโดยต้องยอมเอาการปฏิรูปและทำลายความไว้เนื้อเชื่อใจเข้าไปแลก ในเดือน ก.ย.ทางการมาเลเซียยกเลิกข้อกล่าวหาทุจริตต่อรองนายกรัฐมนตรีอาหมัด ซาฮิด ฮามิดี ผู้นำพันธมิตรสำคัญของรัฐบาลผสม ก่อให้เกิดคำถามถึงคำมั่นปราบทุจริตของอันวาร์

“อันวาร์ได้รับการสนับสนุนจากคนที่เชื่อว่า เขาจะเป็นผู้นำแบบรัฐบุรุษ มีวิสัยทัศน์ในการปกครองประเทศชัดเจน แต่ทั้งหมดยังไม่เกิดขึ้น การมัวแต่พยายามทำให้ดูดีมากกว่ากำหนดแผนและบริหารงานให้ชัดเจนทำลายผลงานของรัฐบาลอันวาร์” เวลช์กล่าวเสริม

จะว่าไปแล้วรัฐบาลอันวาร์ได้ดำเนินการปฏิรูปหลายอย่าง อาทิ ยกเลิกโทษประหารชีวิต การพยายามฆ่าตัวตายไม่ใช่ความผิดอาญา และปรับปรุงประสิทธิภาพกระทรวง ทบวง กรม

เดือนก่อนอันวาร์ที่ควบตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังด้วย ประกาศมุ่งมั่นปฏิรูปการคลัง ในการอภิปรายร่างงบประมาณปี 2567 อันวาร์ชี้แจงว่า จำเป็นต้องปฏิรูป ด้วยการขยายฐานภาษี ให้การอุดหนุนอย่างมีเป้าหมาย และขจัดการทุจริตประพฤติมิชอบให้หมดไป

ตอนนี้รัฐบาลของเขาเข้าสู่ปีที่ 2 เจมส์ ชิน อาจารย์ด้านเอเชียศึกษา มหาวิทยาลัยแทสเมเนียกล่าวว่า อันวาร์ต้องทำตามสัญญาให้มากขึ้น

“หลายคนไม่เชื่อว่าเขาทำได้ และนี่คือเหตุผลว่าทำไมเงินริงกิตจึงร่วง ตลาดหุ้นผันผวน เขาต้องมีนโยบายที่เห็นผลได้ในหนึ่งหรือสองปี ไม่งั้นเวลาของเขาก็หมด” นักวิชาการอธิบาย