แคลิฟอร์เนีย เปิดเกมรุกคุม AI ทุกเนื้อหาต้องแสดงที่มา-ตรวจสอบได้

กฎหมายความโปร่งใสของปัญญาประดิษฐ์แห่งรัฐแคลิฟอร์เนีย (California AI Transparency Act) ซึ่งประกาศใช้ผ่านร่างกฎหมายวุฒิสภาหมายเลข 942 และลงนามเป็นกฎหมายเมื่อวันที่ 19 กันยายน 2567

ถือเป็นกฎหมายล้ำสมัย ที่ตอบสนองต่อความกังวลที่เพิ่มขึ้นเกี่ยวกับการใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์แบบสร้างสรรค์ Generative AI (Gen AI) 

มีจุดมุ่งหมายหลักเพื่อปกป้องผู้บริโภค ด้วยการส่งเสริมความโปร่งใสและความรับผิดชอบในการสร้างและเผยแพร่เนื้อหาที่สร้างโดย AI

กฎหมายฉบับนี้จะมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 มกราคม 2569 โดยกำหนดให้ผู้พัฒนาระบบ Gen AI รายใหญ่ต้องจัดหาเครื่องมือตรวจจับเนื้อหา AI และระบบการเปิดเผยข้อมูลอย่างชัดเจน

หัวใจสำคัญของกฎหมายนี้อยู่ที่การบังคับให้ผู้ให้บริการที่อยู่ภายใต้กฎหมาย (Covered Provider) ซึ่งหมายถึงผู้พัฒนาระบบ Gen AI ที่มีผู้ใช้งานหรือผู้เยี่ยมชมมากกว่า 1 ล้านรายต่อเดือน และสามารถเข้าถึงได้ในรัฐแคลิฟอร์เนีย ต้องจัดหาเครื่องมือตรวจจับ AI (AI detection tool) ให้แก่สาธารณชนโดยไม่มีค่าใช้จ่าย

เครื่องมือนี้จะช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถตรวจสอบว่าเนื้อหาภาพ วิดีโอ เสียง หรือเนื้อหาที่ผสมกันนั้น ถูกสร้างหรือแก้ไขโดยระบบ Gen AI หรือไม่

พร้อมทั้งแสดงข้อมูลการพิสูจน์ที่มาแบบระบบ (System Provenance Data) เช่น ชนิดของอุปกรณ์หรือระบบที่ใช้สร้างเนื้อหา โดยไม่เปิดเผยข้อมูลเฉพาะตัวของผู้ใช้ (Personal Provenance Data) เพื่อคุ้มครองความเป็นส่วนตัว

กฎหมายฉบับนี้กำหนดให้ผู้ให้บริการต้องเสนอตัวเลือกให้ผู้ใช้งานใส่ข้อความเปิดเผยแบบชัดแจ้ง (Manifest Disclosure) ในเนื้อหาที่สร้างโดย AI เพื่อเสริมสร้างความโปร่งใสอย่างแท้จริง ซึ่งเป็นข้อความที่ระบุว่าเนื้อหานั้นถูกสร้างโดยปัญญาประดิษฐ์ ข้อความนี้ต้องชัดเจน มองเห็นได้ เข้าใจง่าย และยากต่อการลบออก 

นอกจากนี้ยังต้องมีการฝัง ข้อมูลแบบแฝง (Latent Disclosure) ลงในเนื้อหา ซึ่งจะไม่ปรากฏต่อสายตาผู้ใช้ทั่วไป แต่สามารถตรวจสอบได้ด้วยเครื่องมือตรวจจับ AI ข้อมูลแฝงนี้ต้องประกอบด้วยชื่อของผู้ให้บริการ รุ่นของระบบ Gen AI วันและเวลาที่สร้างหรือแก้ไขและรหัสเฉพาะของเนื้อหานั้น

กฎหมายยังควบคุมไปถึงกรณีที่ผู้ให้บริการอนุญาตให้บุคคลที่สามใช้งานระบบ Gen AI (Third-party licensees) โดยระบุว่าผู้ให้บริการต้องทำสัญญากับผู้รับสิทธิ์เพื่อให้มั่นใจว่าระบบ Gen AI ที่นำไปใช้จะยังสามารถใส่ข้อมูลแฝงตามข้อกำหนดได้

หากผู้ให้บริการทราบว่าผู้รับสิทธิ์ได้ดัดแปลงระบบจนไม่สามารถทำการเปิดเผยตามที่กำหนดไว้ ผู้ให้บริการต้องเพิกถอนสิทธิ์ภายใน 96 ชั่วโมง และผู้รับสิทธิ์ต้องหยุดใช้งานระบบดังกล่าวทันที

บทบัญญัตินี้ทำให้แน่ใจว่าแม้ระบบจะถูกนำไปใช้งานโดยบุคคลอื่น ก็ยังต้องปฏิบัติตามมาตรการความโปร่งใสอย่างเคร่งครัด

บทลงโทษสำหรับการละเมิดกฎหมายนี้มีความชัดเจนและจริงจัง โดยผู้ให้บริการที่ฝ่าฝืนจะต้องชำระค่าปรับทางแพ่งจำนวน 5,000 ดอลลาร์ต่อการละเมิดหนึ่งครั้ง

และแต่ละวันที่มีการละเมิดจะถือเป็นการละเมิดแยกต่างหากจากกัน เจ้าหน้าที่รัฐ เช่น อัยการสูงสุด อัยการเขต หรือทนายประจำเทศบาลสามารถฟ้องร้องเพื่อเรียกค่าปรับดังกล่าวได้ และผู้ชนะคดีจะได้รับค่าทนายความและค่าดำเนินคดี 

นอกจากนี้ หากผู้รับสิทธิ์บุคคลที่สามไม่ยุติการใช้ระบบหลังจากถูกเพิกถอนสิทธิ เจ้าหน้าที่รัฐสามารถฟ้องร้องเพื่อขอคำสั่งศาลห้ามการใช้งานและเรียกร้องค่าใช้จ่ายได้

กฎหมายฉบับนี้ยังระบุข้อยกเว้นอย่างชัดเจน โดยจะไม่บังคับใช้กับผลิตภัณฑ์หรือบริการ เช่น วิดีโอเกม ภาพยนตร์ รายการทีวี หรือเนื้อหาสำหรับความบันเทิงเชิงโต้ตอบที่สร้างโดยระบบอัตโนมัติและไม่ได้เกิดจากการสร้างของผู้ใช้งาน

ซึ่งส่วนใหญ่มีจุดประสงค์เพื่อความบันเทิง ไม่ได้มีความเสี่ยงในการทำให้เกิดความเข้าใจผิดว่าเป็นเนื้อหาจากมนุษย์ หรือมีผลกระทบต่อความเชื่อถือของสาธารณชนในสื่อ

โดยสรุปแล้ว กฎหมายความโปร่งใสของปัญญาประดิษฐ์แห่งรัฐแคลิฟอร์เนีย ถือเป็นกฎหมายที่มีวิสัยทัศน์ ซึ่งมุ่งสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชนในยุคที่เนื้อหาที่สร้างโดย AI กำลังกลืนความจริงได้อย่างแนบเนียน ด้วยการบังคับให้ระบบ AI ระบุแหล่งที่มาและความจริงเกี่ยวกับเนื้อหาที่สร้างขึ้น 

กฎหมายนี้ยังมีความสมดุล โดยมุ่งควบคุมเฉพาะผู้ให้บริการรายใหญ่ ไม่เป็นภาระต่อผู้พัฒนารายย่อย และยังให้ความสำคัญกับการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ใช้ จึงเป็นไปได้สูงว่ากฎหมายฉบับนี้จะกลายเป็นต้นแบบของกฎหมาย AI ระดับรัฐและระดับโลกในอนาคต

กฎหมายฉบับนี้ให้เวลากับผู้ให้บริการถึงวันที่ 1 มกราคม 2569 เพื่อเตรียมความพร้อมในการปฏิบัติตามข้อกำหนดดังกล่าว

ที่มา https://leginfo.legislature.ca.gov California State Legislature. (2024). Senate Bill No. 942, Chapter 291: California AI Transparency Act (Cal. Bus. & Prof. Code § 22757 et seq.).