พลิกมุมมอง 'พลาสติก' วัสดุรักษ์โลกที่ถูกเข้าใจผิด สู่ Net Zero

ในวันที่โลกพยายามลดการใช้พลาสติก ข้อมูลชุดใหม่กลับชี้ให้เห็นว่าพลาสติกอาจเป็น "ฮีโร่" ในด้านสิ่งแวดล้อมหากจัดการได้ถูกวิธี เผยผลวิจัยพลาสติกกระทบโลกน้อยกว่าวัสดุอื่น 4 เท่า ขณะที่ยักษ์ใหญ่ "ดาว" (Dow) เดินหน้าปฏิวัติวงการด้วยกลยุทธ์ 6 ประการ มุ่งสร้างระบบนิเวศหมุนเวียน 100% พร้อมโชว์โรงงานต้นแบบคัดแยกขยะที่ระยอง

ท่ามกลางวิกฤติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ พลาสติกมักถูกตราหน้าว่าเป็นจำเลยสังคม แต่ในมุมมองของนักวัสดุศาสตร์อย่าง บริษัท ดาว (Dow) พลาสติกคือกุญแจสำคัญในการลดคาร์บอนฟุตพริ้นท์ หากมองผ่านเลนส์ของ "วงจรชีวิตผลิตภัณฑ์" (Life Cycle Assessment) อย่างถี่ถ้วน

พลาสติก วัสดุที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยกว่าที่คิด

วิชาญ ตั้งเคียงศิริสิน ประธานบริหารกลุ่มบริษัท ดาว ประเทศไทย กล่าวในงาน เครือข่ายส่งเสริมการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทยประจำปี 2568 ว่า  เมื่อเปรียบเทียบกับวัสดุทดแทนอื่นๆ เช่น กระดาษ แก้ว หรือโลหะ พลาสติกสร้างผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมรวม น้อยกว่าถึง 4 เท่า โดยมีเหตุผลสนับสนุนหลัก 2 ประการ

• ประสิทธิภาพการขนส่ง: ด้วยน้ำหนักที่เบากว่าวัสดุอื่นมาก ทำให้การขนส่งสินค้าที่ใช้บรรจุภัณฑ์พลาสติกใช้พลังงานน้อยกว่า และปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่ำกว่าอย่างมีนัยสำคัญ
• การยืดอายุอาหาร: พลาสติกมีประสิทธิภาพสูงสุดในการป้องกันความชื้นและอากาศ ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ การใช้ฟิล์มพลาสติกเพียง 1.5 กรัม ห่อแตงกวาเพียงลูกเดียว สามารถยืดอายุการเก็บรักษาจาก 3 วัน เป็น 14 วัน ช่วยลดปริมาณขยะอาหาร (Food Waste) ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดก๊าซเรือนกระจกที่สำคัญ

เจาะ 6 กลยุทธ์ "The Way Forward" ของการบริโภคพลาสติก

เพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ ดาวได้วางยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนนวัตกรรมใน 6 มิติ ดังนี้

1. นวัตกรรมวัสดุเดี่ยว (Mono-material): เดิมบรรจุภัณฑ์แบบอ่อน (Flexible Packaging) เช่น ถุงเติมน้ำยาซักผ้า ต้องใช้พลาสติกซ้อนกัน 5-7 ชั้นทำให้รีไซเคิลไม่ได้ ดาวจึงพัฒนาเทคโนโลยีที่ใช้พลาสติกเพียงชนิดเดียวแต่คงคุณสมบัติเดิมไว้ ทำให้สามารถโยนเข้าถังรีไซเคิลได้ทั้งชิ้น
2. การรีไซเคิลเชิงกล (Mechanical Recycling): การนำพลาสติกใช้แล้วมาบดและหลอมใหม่เป็นเม็ดพลาสติก PCR (Post-Consumer Recycled) ซึ่งเป็นวิธีที่ใช้พลังงานน้อยที่สุด
3. การรีไซเคิลขั้นสูง (Advanced Recycling): ดาวได้ยกระดับโรงงานที่มาบตาพุดจนได้รับมาตรฐาน ISCC PLUS เพื่อใช้เทคโนโลยีขั้นสูงเปลี่ยนขยะพลาสติกที่ปนเปื้อนและรีไซเคิลยาก ให้กลับไปเป็นวัตถุดิบตั้งต้น (Feedstock) สำหรับผลิตพลาสติกใหม่ที่มีคุณภาพเทียบเท่าพลาสติกผลิตใหม่
4. วัสดุฐานชีวภาพ (Bio-based Materials): มุ่งเน้นการใช้วัตถุดิบจากธรรมชาติที่ไม่แย่งพื้นที่ปลูกอาหาร เช่น ของเหลือจากอุตสาหกรรมกระดาษ มาผลิตเป็นพลาสติกชีวภาพที่ยั่งยืน
5. การลดคาร์บอนในทุกขั้นตอน: การปรับปรุงกระบวนการผลิตเพื่อลด Carbon Footprint ตลอดสายการผลิต
6. การสร้างความร่วมมือในระบบนิเวศ (Ecosystem Collaboration): ดาวเชื่อว่าเทคโนโลยีอย่างเดียวไม่พอ แต่ต้องมีระบบจัดการขยะที่ดีควบคู่กันไป

"บ้านฉางโมเดล" ความสำเร็จของการจัดการขยะที่ต้นทาง

ประเด็นที่ท้าทายที่สุดคือ "ขยะพลาสติกจะไปอยู่ที่ไหนหลังการใช้งาน?" ดาวจึงได้ร่วมมือกับชุมชนใน โครงการ Material Recovery Facility (MRF) ที่เทศบาลบ้านฉาง จ.ระยอง เพื่อสร้างต้นแบบการจัดการขยะครบวงจร

• ความรู้คือจุดเริ่มต้น: การลงพื้นที่ให้ความรู้คนในชุมชนเรื่องการคัดแยกขยะอย่างถูกวิธี
• เทคโนโลยีคัดแยก: ศูนย์ MRF จะทำหน้าที่แยกวัสดุอย่างละเอียด ทั้งพลาสติกประเภทต่างๆ กระดาษ แก้ว และอะลูมิเนียม
• Circular Economy ที่แท้จริง: วัสดุที่คัดแยกแล้วจะถูกส่งกลับเข้าโรงงานเพื่อแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ สร้างรายได้ให้ชุมชนและลดขยะลงสู่หลุมฝังกลบ

การขับเคลื่อนของดาว (Dow) ในครั้งนี้สะท้อนให้เห็นว่า ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ตัวพลาสติก แต่อยู่ที่ "วิธีการจัดการ" หากเราสามารถผสานนวัตกรรมวัสดุศาสตร์เข้ากับความร่วมมือของชุมชนได้ พลาสติกจะกลายเป็นวัสดุที่ช่วยรักษาโลกใบนี้ได้อย่างยั่งยืน