สอวช. 'ปฏิรูปเศรษฐกิจไทย' ชูโมเดลสระบุรีแซนด์บ็อกซ์-ดัชนี GPI เปลี่ยนขยะเป็นมูลค่า

สอวช. เดินหน้ายกระดับเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) จากนโยบายสู่การปฏิบัติจริง โชว์ความสำเร็จ “สระบุรีโมเดล” ใช้บล็อกเชนจัดการขยะชุมชน คาดลดก๊าซเรือนกระจกได้กว่า 39 ตัน พร้อมจับมือสภาอุตฯ ดันดัชนี GPI สู่มาตรฐานชาติ มุ่งสร้างระบบนิเวศนวัตกรรมตอบโจทย์ SDG 12 อย่างยั่งยืน

จากนโยบายสู่การปฏิบัติ การยกระดับระบบนิเวศนวัตกรรม

ดร.สุรชัย สถิตคุณารัตน์ ผู้อํานวยการ สํานักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.) กล่าวในงาน เครือข่ายส่งเสริมการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืนแห่งประเทศไทยประจำปี 2568 ว่า โครงสร้างการขับเคลื่อนผ่าน "3 เสาหลักเชิงบูรณาการ" เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งระบบ ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำไม่ว่าจะเป็น

• นโยบายและยุทธศาสตร์ (Policy & Strategy): การกำหนดยุทธศาสตร์ระดับชาติที่สอดคล้องกับกติกาโลก เพื่อให้ไทยไม่เสียเปรียบในการค้าข้ามชาติที่มีเงื่อนไขด้านสิ่งแวดล้อม
• ระบบนิเวศเอื้ออำนวย (Enabling Ecosystem): การสนับสนุนทุนวิจัยผ่านหน่วยบริหารจัดการทุน (PMU) และการพัฒนามาตรฐานการรับรองเพื่อลดความเสี่ยงให้ภาคธุรกิจ
• กลไกการมีส่วนร่วม (Implementation): การทำงานร่วมกับภาคเอกชนเพื่อสร้างโมเดลธุรกิจใหม่ และการสร้างการรับรู้ในภาคประชาสังคมเพื่อให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างถาวร

"สระบุรีโมเดล" ต้นแบบเมืองหมุนเวียนระดับประเทศ

หนึ่งในความสำเร็จที่เป็นรูปธรรมสูงสุดคือ โครงการจัดการขยะชุมชน ณ จังหวัดสระบุรี ซึ่ง สอวช. ร่วมกับสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.) พัฒนาให้เป็น "Living Lab" หรือห้องทดลองที่มีชีวิต

• นวัตกรรมบล็อกเชน: มีการนำเทคโนโลยี Blockchain มาใช้ติดตามเส้นทางขยะ (Waste Traceability) ทำให้ทราบปริมาณและประเภทขยะที่แท้จริง ช่วยให้การบริหารจัดการมีประสิทธิภาพสูงขึ้น
• วงจรขยะครบวงจร: ขยะอินทรีย์จะถูกนำไปทำปุ๋ยหรือสารบำรุงดิน ขยะรีไซเคิลคืนสู่โรงงาน และขยะเชื้อเพลิง (RDF) ถูกส่งเข้าสู่ภาคอุตสาหกรรมปูนซีเมนต์ในพื้นที่
• ตัวเลขความสำเร็จ: โครงการนี้ไม่เพียงสร้างรายได้ให้ชุมชน แต่ยังตั้งเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ถึง 39 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า ภายในปีงบประมาณ 2568 ซึ่งจะเป็นโมเดลสำคัญในการขยายผลสู่จังหวัดอื่นๆ ต่อไป

ดัชนี GPI สร้างมาตรฐานธุรกิจไทย สู้ศึกการค้าโลก

ในมิติของภาคอุตสาหกรรม สอวช. ได้ร่วมกับสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย พัฒนา ดัชนีองค์กรสีเขียว (Green Enterprise Indicator: GPI) เพื่อเป็นมาตรวัดความสำเร็จของธุรกิจในโมเดล BCG (Bio-Circular-Green)

• การประเมินด้วย AI: ระบบนี้ใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการวิเคราะห์ข้อมูลการบริหารจัดการห่วงโซ่อุปทาน ตั้งแต่การออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ลดการใช้วัสดุ ไปจนถึงการยืดอายุการใช้งานในระบบเศรษฐกิจ
• ก้าวสู่มาตรฐานแห่งชาติ: ปัจจุบัน สอวช. อยู่ระหว่างการประสานงานขั้นสุดท้ายกับกระทรวงอุตสาหกรรม เพื่อยกระดับ GPI ให้เป็น "มาตรฐานของชาติ" ภายในปี 2568 ซึ่งจะช่วยให้ผู้ประกอบการไทยสามารถใช้การรับรองนี้เพื่อยืนยันความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในระดับสากล

วิสัยทัศน์สู่อนาคต

การดำเนินงานของ สอวช. ตอกย้ำถึงบทบาทการเป็น "แกนกลาง" ที่เชื่อมโยงความรู้จากมหาวิทยาลัยและสถาบันวิจัย ไปสู่การใช้งานจริงในภาคอุตสาหกรรมและชุมชน โดยใช้เศรษฐกิจหมุนเวียนเป็นกุญแจสำคัญในการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ของสหประชาชาติ โดยเฉพาะเป้าหมายที่ 12 เรื่องการผลิตและการบริโภคที่รับผิดชอบ

ด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และนวัตกรรม สอวช. เชื่อมั่นว่าประเทศไทยจะสามารถเปลี่ยนผ่านจากเศรษฐกิจแบบ "ใช้แล้วทิ้ง" ไปสู่เศรษฐกิจที่ "หมุนเวียนทรัพยากร" ได้อย่างสมบูรณ์ สร้างความมั่นคงทางทรัพยากรและขีดความสามารถในการแข่งขันให้แก่ประเทศในระยะยาว