ถอดรหัส ‘สีดาลุยไฟ’ ม็อบ 14 พฤศจิกา

เชื่อว่าคนไทยวัย ‘50 อัพ’ ทุกคนต้องรู้จัก ‘สีดาลุยไฟ’ ตอนหนึ่งในวรรณคดีรามเกียรติ์ แต่ในวันเสาร์ (14 พ.ย.2563) นี้ กลุ่มเฟมินิสต์ปลดแอกจะจัดกิจรรมสีดาลุยไฟอีกครั้ง จากที่เคยแสดงพลังในงาน ‘ไพร่พาเหรด’ (Pride Parade) มาแล้ว กรุงเทพธุรกิจ พูดคุยกับกลุ่มเฟมินิสต์ปลดแอก ถึงความหมายเบื้องหลังกิจกรรมนี้

กรุงเทพธุรกิจ : ทำไมถึงทำ กิจกรรม “สีดาลุยไฟ” ความหมายคืออะไร เด็กสมัยนี้เก็ทกับความหมายหรือไม่

เฟมินิสต์ปลดแอก : คิดว่าคนไม่เก็ทสถานการณ์ ”ลุยไฟ”เยอะ แต่ทุกคนต้องรู้จักรามเกียรติ์ รู้จักพระราม ทศกัณฐ์ และนางสีดาแน่นอน ก็เป็นโอกาสอันดี เวลาที่พูดถึงกิจกรรมจะได้เล่าถึงตัวอย่าง เรื่องความอยุติธรรมอันเกิดจากปิตาธิปไตยไปได้ เป็นตัวอย่างที่เข้าถึงได้ง่าย

นางสีดาเป็นตัวแทนของผู้ถูกปิตาธิปไตยกดขี่ ไม่ต่างจากเหยื่อปิตาธิปไตย และเผด็จการหลายคน ที่ต้องถูกเหยียบย่ำเจียนตาย แล้วต้องลุกขึ้นมาเพิ่มแผลให้ตัวเองพิสูจน์ เพื่อให้สังคมที่บิดเบี้ยวนี้เข้าใจ และยอมรับตัวเองมากขึ้น เธอคือตัวแทนของเหยื่อที่ถูกลงโทษและเหยื่อที่ถูกปิดปาก เพลงสีดาลุยไฟจึงเป็นเหมือนตัวแทนเราทุกคน เหยื่อของการกดขี่เหล่านี้ ได้กู่ร้องความโกรธออกมาดังๆ ว่าเราถูกเหยียบย่ำมานานแค่ไหน ใครกันคือผู้ที่กดขี่เรามาตลอดค่ะ

ในฐานะมนุษย์คนหนึ่ง และหนึ่งในเหยื่อของปิตาธิปไตย การคุกคามทางเพศ กิจกรรมนี้เหมือนบอกกับเราว่า เราเปล่งเสียงของเราออกมาได้ เรามีความเจ็บ มีสิทธิเรียกร้อง เรามีสิทธิโกรธ มีสิทธิชี้ให้เห็นถึงผู้กระทำ (ไม่ว่าฉากหน้าเขาจะงดงาม จะทำดีมาล้านอย่างแบบพระราม ผู้กระทำคือผู้กระทำ ความดี ข้ออ้างในการคุกคามใคร) เรามีสิทธิเรียกหาความยุติธรรม และไม่ให้คนที่เบือนหน้าหนีจากสิ่งเลวร้าย และระบบที่บิดเบี้ยวนี้ได้อีกต่อไป ทำไมเธอต้องลุยไฟ มันผิดปกติแค่ไหนที่เธอต้องลุยไฟ เพลงนี้เลย Empowering เราในฐานะคนฟังด้วย

ในเชิงวรรณกรรม ที่เราชอบจากสีดาลุยไฟคือตัวละครจาก ‘วรรณคดีชั้นสูง’ ที่แฝงด้วยคำสอนต่างๆ ที่อ่านกันแพร่หลาย การได้ใช้ตัวละครสีดาในการต่อสู้กับระบอบอำนาจนิยม จึงเป็นเหมือนการหยิบวรรณคดีนี้ออกมาต่อสู้กับคนที่เป็นเจ้าของของมัน เหมือนการReclaim อำนาจของเราด้วย ตัวละครสีดาเองก็มีค่ามากกว่าเป็นแค่เหยื่อของทศกัณฐ์และพระราม เธอมีจิตใจ เธอมีความเจ็บปวดที่คุณต้องไม่ลืมเลือนหรือเบือนหนี เพลงนี้แม้จะเป็นแค่ช่วงสั้นๆ ก็เป็นเสียงให้กับเธอที่ถูกกดขี่มาตลอดด้วยค่ะ

สำหรับเด็กรุ่นใหม่ Get ไหม เราเชื่อว่าถ้าน้องๆ ไม่เข้าใจก็คือ ยังเรียนไม่ถึงฉากนี้ค่ะ แต่ถ้ารู้แล้วเชื่อว่าจะเข้าใจกัน รามเกียรติ์เป็นเรื่องที่ต้องเรียนอยู่ ๆ เรื่อย เราเรียนว่านางสีดาถูกกระทำ แต่กลับไม่มีคนเคยสอนเลยว่าสิ่งที่เธอพบเจอมันเลวร้าย (เพราะตอนเรียนเธอเป็นเพียงสัญลักษณ์แสดงความเกรียงไกรของพระรามและความเลวร้ายของทศกัณฑ์) มันไม่ควรมีใครได้รับเลย เธอเป็นเหยื่อแต่กลับต้องพิสูจน์ตัวเอง เหมือนเรียนมาแต่วรรณคดีและภาษา แต่ไม่ได้เรียนมนุษยธรรมและความเท่าเทียมมาด้วย

การให้ Narrative ใหม่กับนางสีดาในเพลงนี้ ก็เชื่อว่าจะทำให้เด็กรุ่นใหม่ ทั้งที่รู้จัก หรือที่กำลังจะทำความรู้จักกับรามเกียรติ์ ได้ตระหนักรู้ถึงปิตาธิปไตยในวรรณคดีมากขึ้นค่ะ คิดว่าเป็นการให้เด็กสมัยใหม่ได้ Process ได้ขยายมุมมองต่อวรรณคดีเหล่านี้มากขึ้นเอง เด็กสมัยนี้ฉลาดค่ะ เชื่อว่าเขาเข้าใจแน่นอน

กิจกรรม “สีดาลุยไฟ” ก็เป็นหนึ่งในกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์ ที่ผู้หญิงทุกคนออกมาเรียกร้องให้ผู้ชายเข้าใจสิทธิของความเท่าเทียมทุกเพศ ความหมายคือ นางสีดาคือคนที่ถูกกดขี่จากทั้งพระราม ทศกัณฐ์ ที่เป็นผู้ชายอย่างหนัก จึงเอานางสีดามาเป็นสัญลักษณ์ของผู้หญิงที่ถูกกดขี่

กรุงเทพธุรกิจ : คาดหวังผลอย่างไรกับกิจกรรมนี้

เฟมินิสต์ปลดแอก : คาดหวังให้ผู้ชายเข้าใจในหลักของสิทธิมนุษยชนที่ผู้หญิงพึงได้รับ และเข้าใจด้วยว่าไม่ควรผลักภาระเกือบทุกอย่างให้ผู้หญิงต้องรับผิดชอบ

กรุงเทพธุรกิจ : พรุ่งนี้จะมีอะไรแตกต่างไปจากครั้งก่อนหรือไม่ คิดว่าจะมีอุปสรรคอะไรบ้าง เตรียมรับมืออย่างไร

เฟมินิสต์ปลดแอก : พรุ่งนี้เราไม่รู้แน่ชัดเพราะเป็นเรื่องของอนาคต แต่คาดการณ์ว่าอาจจะมีผู้ชายบางกลุ่มที่อยู่หลังแป้นโจมตี การรับมือคือการปล่อยให้ทำ แล้วค่อยรวบรวมหลักฐานและส่งฟ้อง

กรุงเทพธุรกิจ : มีคนบอกว่า ม็อบหมดมุกแล้ว ยื่นคำขาดให้ พล.อ.ประยุทธ์ลาออก แต่ก็ไม่ลาออก กลุ่มมีความเห็นอย่างไร และกิจกรรมที่ทำอยู่จะส่งผลอะไรต่อการเคลื่อนไหวได้บ้าง

เฟมินิสต์ปลดแอก : คิดว่าท่านประยุทธ์ จันทร์โอชา ยังคงดำรงตำแหน่งอยู่ และกิจกรรมที่ทำอยู่ส่งผลให้ประชาชนหรือกลุ่มคนที่ถูกกดขี่ออกมาเรียกร้องได้มากขึ้นค่ะ

การเคลื่อนไหวต่างๆ เช่นกิจกรรมการชุมนุม คือการแสดงอารยะขัดขืนต่อเหตุการณ์ในบ้านเมืองที่มันไม่ปกติ เรามาชุมนุมเพื่อให้มันเกิดความสะดุด เป็นจุดสนใจ มันถึงเรียกว่าชุมนุมประท้วง ต่อให้ประยุทธ์ลาออกก็ไม่ได้หมายความว่าจะหยุดเคลื่อนไหว และถึงแม้จะยังไม่ลาออก ก็ไม่ได้เหนือความคาดหมาย คงยังเคลื่อนไหวทางการเมืองกันต่อไปในรูปแบบต่างๆ กันตามถนัดของแต่ละกลุ่มมวลชน.