เปิดแผน กทม.สู้ฝุ่น PM2.5 'ชัชชาติ' ชวน Work From Home 4 ธ.ค.นี้

เมื่อวันที่ 2 ธ.ค. 2568 ที่ศูนย์ข้อมูลคุณภาพอากาศ กรุงเทพมหานคร ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร ดินแดง กทม. นายชัชชาติ สิทธิพันธุ์ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร (ผู้ว่าฯ กทม.) เปิดเผยถึง สถานการณ์ฝุ่นละออง PM2.5 ใน กทม. ที่วันนี้มีค่าความเข้มข้นในระดับสีส้ม ว่า ขณะนี้ กทม. เปลี่ยนจากฤดูฝนเริ่มเข้าสู่ฤดูฝุ่น คือประมาณเดือน พ.ย.ถึง ก.พ.โดยจะเห็นได้ว่า ไม่ใช่แค่ในพื้นที่ กทม.เท่านั้น ที่มีค่าฝุ่นเป็นสีส้มทั้ง 50 เขต แต่ทั้งภาคกลางได้รับผลกระทบเรื่อง ฝุ่น ไม่ว่าจะเป็นนครปฐม สมุทรปราการ สมุทรสงคราม ฉะเชิงเทรา ปทุมธานี ล้วนมีค่าฝุ่นในระดับสีส้ม

สำหรับการวัดค่าฝุ่นของ กทม.ที่เห็นว่าเป็นระดับสีส้ม กทม. จะใช้ค่า PM2.5 ซึ่งมีหน่วยเป็นไมโครกรัม/ลูกบาศก์เมตร (มคก./ลบ.ม.) ไม่ใช่ค่าดัชนีคุณภาพอากาศ (AQI⁺) ซึ่งบางทีอาจทำให้สับสนเพราะตัวเลขจะห่างกันเป็นหลักร้อย โดยกทม. แบ่งระดับฝุ่นออกเป็น 5 สี คือ สีฟ้า 0–15 มคก./ลบ.ม. สีเขียว 15.1–25 มคก./ลบ.ม. สีเหลือง 25.1–37.5 มคก./ลบ.ม. สีส้ม 37.6–75 มคก./ลบ.ม. และสีแดง 75.1 มคก./ลบ.ม. ขึ้นไป

ดังนั้น ช่วงนี้คุณภาพอากาศระดับสีส้มเริ่มมีผลกระทบต่อสุขภาพ ประชาชนทั่วไปควรใช้อุปกรณ์ป้องกันตนเอง เช่น หน้ากากป้องกัน PM2.5 ทุกครั้งที่ออกนอกอาคาร จำกัดระยะเวลาในการทำกิจกรรมหรือออกกำลังกายกลางแจ้งที่ใช้แรงมาก ควรสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ไอ หายใจลำบาก ระคายเคืองตา ส่วนประชาชนกลุ่มเสี่ยงควรใช้อุปกรณ์ป้องกันตนเอง เช่น หน้ากากป้องกัน PM2.5 ทุกครั้งที่ออกนอกอาคาร เลี่ยงการทำกิจกรรมหรือการออกกำลังกายกลางแจ้งที่ใช้แรงมาก และให้ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ หากมีอาการผิดปกติให้รีบไปพบแพทย์

สาเหตุที่ทำให้กรุงเทพมหานครช่วงนี้มีค่าฝุ่นเป็นสีส้ม เกิดจากสาเหตุหลัก 3 ประการ คือ

1. สภาพอากาศปิด มีมวลอากาศเย็นกดทับทำให้คล้ายฝาชีครอบกรุงเทพฯ ทำให้ฝุ่นในกรุงเทพฯ มีความหนาแน่นขึ้น ถ้าสภาพอากาศเปิด แม้ปริมาณฝุ่นจะเท่าเดิม แต่ความหนาแน่นจะเจือจางลง ซึ่งสภาพดังกล่าวมักเกิดขึ้นในช่วงฤดูหนาว คือเดือนพฤศจิกายน–กุมภาพันธ์ และมักหนักที่สุดช่วงเดือนธันวาคม–มกราคม

ในส่วนการพยากรณ์ค่าฝุ่น 10 วันจากกรมอุตุนิยมวิทยา จะใช้อัตราการถ่ายเทอากาศ (ตารางเมตรต่อวินาที) ซึ่งตัวเลขยิ่งมากถือว่าการถ่ายเทอากาศดี โดยในพื้นที่ กทม. พบว่าเมื่อวานนี้ (1 ธ.ค. 68) อยู่ที่ 1,200 ตร.ม./วินาที ส่วนวันนี้แย่ลงเหลือ 600 ตร.ม./วินาที ทำให้ฝุ่นเริ่มสะสมจนเป็นสีส้มในพื้นที่ กทม. ส่วนวันพรุ่งนี้อัตราการถ่ายเทอากาศจะดีขึ้น และจะดีต่อเนื่อง ก่อนจะเริ่มแย่อีกครั้งในวันที่ 5–7 ธ.ค. 68 และดีขึ้นในวันที่ 8 ธ.ค. 68 เป็นต้นไป ซึ่งคาดว่าวันนี้เป็นวันที่อัตราการถ่ายเทอากาศต่ำที่สุดที่ 600 ตร.ม./วินาที

2. การเผาไหม้ของเครื่องยนต์ใน กทม. มีปริมาณรถยนต์จำนวนมาก ทำให้การเผาไหม้ของเครื่องยนต์เป็นต้นเหตุสำคัญที่เพิ่มค่าฝุ่น

3. การเผาชีวมวล ซึ่งยิ่งมีการเผา จะยิ่งทำให้ค่าฝุ่นหนาแน่นขึ้น โดยเฉพาะจากประเทศเพื่อนบ้าน วันนี้พบจุดความร้อนประมาณ 790 จุด และมีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้นในเดือนหน้า

สำหรับมาตรการ “ฝ่าฝุ่น 3 วัน” ช่วงวันที่ 5–7 ธ.ค. 68 ซึ่งเป็นช่วงที่อัตราการระบายอากาศต่ำ รวมถึงวันที่ 9 ธ.ค. 68 ซึ่งมีงานเปิดซีเกมส์ และวันที่ 10 ธ.ค. 68 ที่อากาศจะดีขึ้น เพื่อป้องกันการสะสมของฝุ่น ในวันที่ 4 ธ.ค. 68 กทม. จะขอความร่วมมือให้หน่วยงานที่สามารถ Work from Home ได้ ปรับรูปแบบการทำงาน โดยไม่บังคับ ส่วนหน่วยงานที่ต้องให้บริการประชาชนยังคงทำงานตามปกติ โรงเรียนไม่ปิด เพราะเชื่อว่าที่โรงเรียนมีครูดูแล ไม่ให้ออกไปทำกิจกรรมกลางแจ้ง และสวมหน้ากากจึงปลอดภัยกว่าอยู่บ้าน หากปิดโรงเรียน ผู้ปกครองต้องรับภาระและเด็กเล็กอาจออกไปสัมผัสฝุ่นมากกว่า

เกณฑ์การประกาศ Work from Home คือ ต้องมี ค่าฝุ่น PM2.5 สีส้มครบทั้ง 50 เขต ต่อเนื่อง 2 วัน และมีจุดความร้อนเพิ่มขึ้น ซึ่งขณะนี้เกินเกณฑ์แล้ว ปัจจุบันมีผู้เข้าร่วมประมาณ 170,000 คน เป้าหมายคือ 300,000 คน มีหน่วยงานเข้าร่วม 346 หน่วยงาน โดยจะประกาศขอความร่วมมือในวันที่ 4 ธ.ค. 68 เพื่อช่วยลดปริมาณการจราจร ลดการปล่อยไอเสีย และป้องกันการสะสมของฝุ่นในช่วงปลายสัปดาห์

“Work from Home เป็นการขอความร่วมมือด้วยความสมัครใจ ไม่ได้บังคับ ปีที่แล้วทดลอง 1 วัน (วันวาเลนไทน์) พบว่าปริมาณรถลดลงประมาณ 13 %” ผู้ว่าฯ ชัชชาติกล่าว

สำหรับมาตรการอื่น กทม. จะเข้มงวดมาตรการที่ไม่กระทบประชาชน เช่น ไซต์ก่อสร้าง การตรวจรถควันดำ ส่วนประชาชนช่วยได้ เช่น บำรุงรักษารถ เปลี่ยนน้ำมันเครื่อง ลดใช้รถดีเซลเก่า ใช้รถสาธารณะ และลดการเผาในที่โล่ง ส่วนวันที่ 4 ธ.ค. นี้ หากสามารถ Work from Home ได้ ก็ช่วยลดการจราจร คนที่จำเป็นต้องเดินทาง เช่น พนักงานทำความสะอาด หรือผู้ปฏิบัติงานภาคสนาม จะได้เดินทางสะดวกขึ้น

“ปริมาณฝุ่นที่ระดับ 37.5 (สีส้ม) หากลดต้นเหตุเพียงเล็กน้อย เช่น ลดจำนวนรถลงประมาณ 10 % ก็อาจกลับลงมาเป็นสีเหลืองได้ ขอให้ประชาชนดูแลสุขภาพ ลดการออกกำลังกายกลางแจ้ง กลุ่มเสี่ยงควรใส่หน้ากากหรือใช้เครื่องฟอกอากาศ และช่วยกันดูแลเด็ก ๆ ด้วย” นายชัชชาติ กล่าว

กทม.กำชับ 50 เขต เข้มมาตรการตรวจบังคับสถานประกอบกิจการแหล่งกำเนิดฝุ่น 

วันเดียวกัน นายณรงค์ เรืองศรี ปลัดกรุงเทพมหานคร เปิดเผยว่า เนื่องจากสถานการณ์ฝุ่นละออง PM2.5 ในพื้นที่ กทม. มีค่าเกินเกณฑ์มาตรฐานในหลายพื้นที่ โดยศูนย์ข้อมูลคุณภาพอากาศ กทม.ได้รายงานสถานการณ์ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM 2.5) ใน กทม.เมื่อเวลา 11:00 น. ค่าเฉลี่ยของ กทม. 51.8 มคก./ลบ.ม. (ค่ามาตรฐาน 37.5 มคก./ลบ.ม.) โดย12 อันดับ ของค่าฝุ่น PM2.5 เขตสูงสุดใน กทม. ประกอบด้วย

1. เขตสาทร 67.5 มคก./ลบ.ม.
2. เขตมีนบุรี 63.9 มคก./ลบ.ม.
3. เขตลาดกระบัง 61.6 มคก./ลบ.ม.
4. เขตบางรัก 60.3 มคก./ลบ.ม.
5. เขตยานนาวา 59.5 มคก./ลบ.ม.
6. เขตราชเทวี 58.1 มคก./ลบ.ม.
7. เขตหนองแขม 57.4 มคก./ลบ.ม.
8. เขตปทุมวัน 57 มคก./ลบ.ม.
9. เขตคลองสาน 56.9 มคก./ลบ.ม.
10. เขตคลองสามวา 56.7 มคก./ลบ.ม.
11. เขตบางคอแหลม 56.3 มคก./ลบ.ม.
12. เขตบางกอกใหญ่ 55.4 มคก./ลบ.ม.

โดยค่าฝุ่นอยู่ในระดับที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยของประชาชน เนื่องจากสภาพอากาศที่นิ่งและปิด ดังนั้นเพื่อบรรเทาความรุนแรงของสถานการณ์ฝุ่นละออง PM2.5 และลดผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นกับสุขภาพอนามัยของประชาชน จึงให้สำนักงานเขตทั้ง 50 เขต ยกระดับการดำเนินตามมาตรการและแผนปฏิบัติการแก้ไขปัญหาฝุ่นละออง PM2.5 ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร ปี 2569 ดังนี้

1. เข้มงวดการตรวจบังคับสถานที่ก่อสร้างให้ปฏิบัติตามข้อกำหนดอย่างเคร่งครัด เช่น การฉีดพ่นน้ำ ปิดคลุมบริเวณก่อสร้าง รวมถึงรถ 6 ล้อขึ้นไปที่เข้าไซต์ก่อสร้างต้องลงทะเบียน Green List ทั้งหมด

2. ตรวจสอบพื้นที่เผาขยะ เผาหญ้า โดยเฉพาะพื้นที่เผาซ้ำซาก หากพบให้ดำเนินการตามอำนาจหน้าที่ 

3. เข้มงวดการตรวจบังคับสถานประกอบกิจการที่เป็นแหล่งกำเนิดฝุ่น เช่น กิจการประเภทการผสมซีเมนต์ กิจการที่มีหม้อไอน้ำ หรือกิจการที่มีการใช้เชื้อเพลิงชีวมวล ปฏิบัติตามมาตรฐานการระบายมลพิษทางอากาศ

4. ห้ามจอดรถเด็ดขาดในถนนสายหลักและสายรอง เนื่องจากทำให้เกิดการจราจรติดขัด ส่งผลให้เกิดมลพิษสะสมในพื้นที่มากขึ้น

5. เพิ่มรอบการล้างถนนช่วงกลางคืนเพื่อลดการสะสมฝุ่นขนาดใหญ่ และป้องกันการฟุ้งกระจายกลับของฝุ่นสู่ผู้สัญจรบนถนน

6. แจ้งโรงเรียน ศูนย์เด็กเล็กก่อนวัยเรียนในพื้นที่งดกิจกรรมกลางแจ้งทุกประเภท และให้เด็กเล็กหรือกลุ่มเสี่ยงอยู่ในห้องปลอดฝุ่น พร้อมประชาสัมพันธ์สถานการณ์รวมถึงการปฏิบัติตัวให้ผู้ปกครองรับทราบ

7. ประชาสัมพันธ์ประชาชนให้ทราบ กรณีพบอาการผิดปกติ เช่น ตาแดง ผื่นคัน หายใจติดขัด สามารถโทรสายด่วนสุขภาพ สำนักการแพทย์ กรุงเทพมหานคร โทร. 1646

โดยมีข้อแนะนำในการดูแลสุภาพ ดังนี้ 

- ประชาชนทั่วไป : ใช้อุปกรณ์ป้องกันตนเอง เช่น หน้ากากป้องกัน PM2.5 ทุกครั้งที่ออกนอกอาคาร จำกัดระยะเวลาในการทำกิจกรรมหรือการออกกำลังกายกลางแจ้งที่ใช้แรงมาก ควรสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ไอ หายใจลำบาก ระคายเคืองตา

- ประชาชนกลุ่มเสี่ยง : ใช้อุปกรณ์ป้องกันตนเอง เช่น หน้ากากป้องกัน PM2.5 ทุกครั้งที่ออกนอกอาคาร เลี่ยงการทำกิจกรรมหรือการออกกำลังกายกลางแจ้งที่ใช้แรงมาก ให้ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ หากมีอาการผิดปกติให้รีบไปพบแพทย์

ทั้งนี้ ประชาชนสามารถติดตามสถานการณ์ฝุ่นละอองในพื้นที่ กทม. ครอบคลุม 50 เขต แบบเรียลไทม์ ผ่านแอปพลิเคชันและเว็บไซต์ AirBKK  เพื่อวางแผนการทำงาน/การทำกิจกรรม หลีกเลี่ยงพื้นที่ที่มีปริมาณค่าฝุ่นละอองเกินมาตรฐานและมีแนวโน้มเริ่มส่งผลกระทบต่อสุขภาพ ลดระยะเวลา หรืองดการทำกิจกรรมกลางแจ้ง เพื่อป้องกันผลกระทบทางสุขภาพ เนื่องจากเว็บไซต์และแอป AirBKK จะมีการพยากรณ์ PM2.5 ล่วงหน้าได้ถึง 7 วัน