ก่อนพิรุธงบ 69 แกะรอย 2 ปีรัฐบาลควัก 154 ล้านจ้างทำ ‘ซอฟต์พาวเวอร์’

ผ่านมาราว 2 ปีเศษ สำหรับรัฐบาลที่นำโดย “พรรคเพื่อไทย” มีนายกรัฐมนตรีมาแล้ว 2 คนคือ “เศรษฐา ทวีสิน“ และ “แพทองธาร ชินวัตร” โดยมีนโยบายสำคัญที่ชูธงในช่วงหาเสียงเลือกตั้งมาโดยตลอดคือ “ซอฟต์พาวเวอร์” อย่างไรก็ดีเท่าที่ผ่านมา นโยบายนี้ แทบไม่มีผลงานอะไรเป็นรูปธรรมหรือจับต้องได้ จนถูกฝ่ายค้าน และภาคประชาชนบางส่วนวิพากษ์วิจารณ์อยู่เนือง ๆ ผสมโรงกับนโยบายแจกเงินดิจิทัลวอลเล็ต

ประเด็นที่น่าสนใจ ในการพิจารณาร่าง พ.ร.บ.งบประมาณฯ 2569 ล่าสุด “พริษฐ์ วัชรสินธุ” สส.บัญชีรายชื่อ พรรคประชาชน (ปชน.) ตั้ง 5 ข้อสังเกตถึงงบประมาณในส่วน “สำนักนายกรัฐมนตรี” โดยมีข้อหนึ่งระบุถึง สถานะพิเศษของนโยบายซอฟต์พาวเวอร์ ความว่า แม้เป็นเรื่องไม่น่าแปลกใจที่รัฐบาลจะเลือกจัดสรรงบประมาณให้กับนโยบายที่ตนเองหมายมั่นปั้นมือ แต่วิธีการในการตั้งงบประมาณสำหรับนโยบายซอฟต์พาวเวอร์ มีบางอย่างที่ดูมีความพิเศษหรือแตกต่างกับนโยบายอื่นๆของรัฐบาล เช่น

(1) สำนักงานส่งเสริมวัฒนธรรมสร้างสรรค์ (หรือ THACCA) ยังไม่ได้ถูกจัดตั้งเป็นหน่วยรับงบประมาณของตนเอง จึงทำให้เราเห็นโครงการซอฟต์พาวเวอร์โผล่ขึ้นมาในงบประมาณของหลายหน่วยรับงบประมาณอื่น (เช่น OKMD / สถานบันคุณวุฒิวิชาชีพ / DGA / CEA) ซึ่งมักเป็นการผสมผสานกันระหว่างกิจกรรมเดิมที่มีการปรับชื่อโครงการ กับกิจกรรมใหม่ และก่อให้เกิดคำถามว่ากิจกรรมเหล่านี้เป็นกิจกรรมที่หน่วยงานอยากขับเคลื่อนเอง หรือเป็น “งานฝาก” จากคณะกรรมการซอฟต์พาวเวอร์ ที่กลายเป็นการแย่งชิงงบประมาณกับกิจกรรมด้านอื่นๆที่หน่วยงานจัดทำคำขอไป

(2) แม้กรมประชาสัมพันธ์มีการตั้งงบประมาณสำหรับการประชาสัมพันธ์นโยบายรัฐบาลเป็นการทั่วไปไว้อยู่แล้วทุกปี แต่ในปีนี้ ทางกรมได้มีการตั้ง “โครงการประชาสัมพันธ์เชิงรุกซอฟต์พาวเวอร์” (142 ล้านบาท) แยกออกมาเป็นพิเศษสำหรับประชาสัมพันธ์นโยบายซอฟต์พาวเวอร์นโยบายเดียว โดยตั้งตัวชี้วัดในการผลิตชิ้นข่าวสูงถึง 1,429 ครั้ง (หรือเฉลี่ย 4-5 ครั้งต่อวัน)

(3) แม้กระทรวงต่างประเทศมีการตั้งงบประมาณสำหรับการจัดเทศกาลไทยในต่างประเทศไว้ในโครงการทั่วไปอยู่แล้ว 70 ล้านบาท แต่ในปีนี้ กระทรวงยังมีการตั้งงบประมาณสำหรับการจัดเทศกาลไทยใน “โครงการส่งเสริมอุตสาหกรรมซอฟต์พาวเวอร์ในต่างประเทศ” อีก 100 ล้านบาท

ประเด็นที่น่าสนใจของเรื่องนี้ ที่ผ่านมาภายใต้การนำของ “รัฐบาลเพื่อไทย” นโยบาย “ซอฟต์พาวเวอร์” ถูกหว่านไปในงบประมาณของหน่วยงานรัฐหลายแห่ง รวมมีการจัดซื้อจัดจ้างแล้วอย่างน้อย 191 โครงการ รวมวงเงินไม่ต่ำกว่า 154.25 ล้านบาท กรุงเทพธุรกิจ สรุปข้อมูลจากฐานข้อมูลจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ มาให้ทราบ ดังนี้

• ปีงบประมาณ 2567 (เริ่มใช้ ต.ค. 2566-ก.ย. 2567) มีการจัดซื้อจัดจ้างอย่างน้อย 115 โครงการ รวมวงเงิน 94.33 ล้านบาท 

โดยหน่วยงานที่ใช้งบสูงสุดคือ สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ (องค์การมหาชน) ประกวดราคาจ้างจ้างเหมาจัดงานและประชาสัมพันธ์งานประชุมนานาชาติด้านซอฟต์พาวเวอร์ (Soft Power Forum) ในชื่องาน “SPLASH” ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 48.20 ล้านบาท ทำสัญญาเมื่อ 13 มิ.ย. 2567 

ส่วนที่เหลือ เช่น การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา จ้างจัดกิจกรรมอุตสาหกรรมซอฟต์พาวเวอร์ ประเทศไทย ในงาน Maha Songkran World Water Festival 2024 เย็นทั่วหล้า มหาสงกรานต์ 2567 โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 27 ล้านบาท ทำสัญญาเมื่อ 29 มี.ค. 2567 และจ้างที่ปรึกษาโครงการประเมินผลโครงการขับเคลื่อนอุตสาหกรรมซอฟต์พาวเวอร์ และโครงการกระตุ้นการท่องเที่ยวระยะเร่งด่วน (Quick Win) ประจําปี 2567 โดยวิธีเฉพาะเจาะจง วงเงิน 2.5 ล้านบาท ทำสัญญาเมื่อ 13 ก.ย. 2567

รายสัญญาหลักล้านบาท เช่น กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ กระทรวงพาณิชย์ ประกวดราคาจ้างกิจกรรมจัดทำกลยุทธ์แนวทางส่งเสริมภาพลักษณ์และยกระดับการรับรู้สินค้าและบริการซอฟต์พาวเวอร์ไทย ภายใต้โครงการประชาสัมพันธ์ส่งเสริมภาพลักษณ์สินค้าและบริการของไทย ภายใต้ยุทธศาสตร์ซอฟต์พาวเวอร์แห่งชาติ ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 3.96 ล้านบาท และประกวดราคาจ้างโครงการส่งเสริมการรับรู้สินค้าและบริการในอุตสาหกรรมซอฟต์พาวเวอร์ไทยในตลาดอาเซียน ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 1.75 ล้านบาท

กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม จ้างที่ปรึกษาเพื่อพัฒนาความรู้ทางวัฒนธรรมสู่เศรษฐกิจสร้างสรรค์และซอฟต์พาวเวอร์ โดยวิธีเฉพาะเจาะจง วงเงิน 1.29 ล้านบาท เป็นต้น ส่วนที่เหลือเป็นโครงการยิบย่อย สัญญาต่ำกว่า 500,000 บาท นับร้อยโครงการ ในหลายหน่วยงานของรัฐ

• ปีงบประมาณ 2568 (ระหว่าง ต.ค. 2567-ก.ย. 2568) มีการจัดซื้อจัดจ้างอย่างน้อย 76 โครงการ (ข้อมูลถึงวันที่ 23 มิ.ย. 2568) รวมวงเงินไม่ต่ำกว่า 59.92 ล้านบาท 

โดยส่วนใหญ่เป็นโครงการของกรมส่งเสริมอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม เช่น ประกวดราคาซื้อโครงการส่งเสริมซอฟต์พาวเวอร์สาขาอาหาร ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 21.48 ล้านบาท ทำสัญญาเมื่อ 19 มี.ค. 2568นอกจากนี้ยังมีการจ้างกิจกรรมการพัฒนาบทเรียน e-learning สำหรับการส่งเสริมซอฟต์พาวเวอร์ สาขาอาหาร โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 8.65 ล้านบาท โครงการจ้างดำเนินงานการให้คำปรึกษาแนะนำเชิงลึกด้านการวางแผนและคำนวณต้นทุนการขนส่งสินค้าซอฟต์พาวเวอร์ สาขาอาหารเพื่อการส่งออก (พื้นที่ภาคกลางและภาคตะวันออก) ในกิจกรรมการเสริมสร้างศักยภาพการวางแผนและคำนวณต้นทุนการขนส่งสินค้าซอฟต์พาวเวอร์ สาขาอาหารเพื่อการส่งออก ภายใต้โครงการส่งเสริมซอฟต์พาวเวอร์ สาขาอาหาร ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 2.79 ล้านบาท

จ้างกิจกรรมการพัฒนาผลิตภัณฑ์แฟชั่นสายมูมงคลเชื่อมโยงซอฟต์พาวเวอร์ไทย (Faith Fashion) โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 2.5 ล้านบาท จ้างกิจกรรมการสร้างมูลค่าเพิ่มสินค้าแฟชั่นด้วยอัตลักษณ์ท้องถิ่นเพื่อส่งเสริมซอฟต์พาวเวอร์ไทย โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 2 ล้านบาท จ้างกิจกรรมการเตรียมความพร้อมร้านอาหารซอฟต์พาวเวอร์ไทยไปเปิดร้านในต่างประเทศ โดยวิธีคัดเลือก วงเงิน 1.98 ล้านบาท เป็นต้น

ส่วนกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ ทำประกวดราคาจ้างกิจกรรมประชาสัมพันธ์สินค้าและบริการไทยผ่านสื่อโฆษณานอกบ้าน (Out of Home) ภายใต้โครงการประชาสัมพันธ์เชิงกลยุทธ์สร้างภาพลักษณ์ ขยายการรับรู้ซอฟต์พาวเวอร์ไทยเพื่อเสริมศักยภาพด้านการแข่งขันในเวทีการค้าโลกผ่านสื่อสังคมออนไลน์และผู้นำทางความคิดนานาชาติ (International KOL Influencer) ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 6.18 ล้านบาท

ขณะที่สำนักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสามัคคีปรองดอง จ้างที่ปรึกษาโครงการจัดทำระบบฐานข้อมูลในการขับเคลื่อนอุตสาหกรรมซอฟต์พาวเวอร์ โดยวิธีเฉพาะเจาะจง วงเงิน 3.5 ล้านบาท รวมถึงประกวดราคาเช่าโครงการติดตามการมีส่วนร่วมในนโยบายซอฟต์พาวเวอร์บนสังคมออนไลน์ ด้วยวิธีประกวดราคาอิเล็กทรอนิกส์ (e-bidding) วงเงิน 1.37 ล้านบาท เป็นต้น ส่วนที่เหลือเป็นโครงการสัญญาต่ำกว่า 1 ล้านบาท ดำเนินการโดยหลายหน่วยงานของรัฐ

ทั้งหมดคือข้อมูลในส่วนของการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ เพื่อดำเนินนโบาย "ซอฟต์พาวเวอร์" ยังมิได้รวมกับเม็ดเงินจากงบประมาณหลายหน่วยงานที่นำไปขับเคลื่อนเกี่ยวกับเรื่องนี้ในส่วนอื่น ๆ