ย้อนรอย 24 มิถุนายน 'วันเปลี่ยนแปลงการปกครอง' สู่ประชาธิปไตย

"กรุงเทพธุรกิจ" พาย้อนรอยประวัติศาสตร์ไทย 24 มิถุนายน "วันเปลี่ยนแปลงการปกครอง" จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาสู่ ระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข จุดกำเนิดอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย หมุดหมายแห่งการเปลี่ยนแปลง โครงสร้างสังคมไทยมาจนถึงปัจจุบัน

วันที่ 24 มิถุนายนของทุกปี ไม่ใช่เพียงวันธรรมดา แต่เป็นวันที่สลักอยู่ในหน้าประวัติศาสตร์ไทยอย่างมิอาจลืมเลือน เป็นวาระครบรอบ “วันเปลี่ยนแปลงการปกครอง” จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาสู่ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข เหตุการณ์สำคัญนี้มิได้เพียงเปลี่ยนผ่านการบริหารประเทศ แต่ยังวางรากฐานสำคัญให้กับสถาบันและโครงสร้างสังคมไทยมาจนถึงปัจจุบัน
 

กำเนิดอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย หมุดหมายแห่งการเปลี่ยนแปลง

เพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์ประวัติศาสตร์นี้ "อนุสาวรีย์ประชาธิปไตย" ได้ถูกก่อสร้างขึ้น โดยเริ่มก่อสร้างในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2482 และทำพิธีเปิดอย่างเป็นทางการในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483

อนุสาวรีย์แห่งนี้มิได้เป็นเพียงสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง แต่ยังถือเป็น หลักกิโลเมตรที่ 0 ของกรุงเทพมหานครและประเทศไทย ในทางปฏิบัติ ยกเว้นถนนมิตรภาพ (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2) ที่เริ่มต้นนับกิโลเมตร 0 ที่อำเภอเมือง จังหวัดสระบุรี

โดยรอบอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย มีปืนใหญ่จำนวน 75 กระบอก ฝังปากกระบอกลงดิน ซึ่งเลข 75 นี้มาจากเลขท้ายสองหลักของปีพุทธศักราช 2475 อันเป็นปีที่เกิดการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง สะท้อนถึงความละเอียดอ่อนและนัยยะทางประวัติศาสตร์ที่ซ่อนอยู่ในทุกรายละเอียดของการออกแบบ

ย้อนรอย 24 มิถุนายน 2475 จุดเริ่มต้นประชาธิปไตยไทย

ย้อนกลับไปในวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ซึ่งนำโดย พันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา ได้นำกำลังทหารและพลเรือนเข้ายึดอำนาจการปกครองแผ่นดิน ในขณะนั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ประทับอยู่ที่พระราชวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

คณะผู้ยึดอำนาจได้รวมตัวกันเป็นคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหาร ประกอบด้วยนายทหารระดับนายพันเอก 3 ท่าน ได้แก่ 

• พระยาพหลพลพยุหเสนา
• พระยาทรงสุรเดช 
• พระยาฤทธิอัคเนย์ 

ภายหลังระดมกำลังทหารจำนวนมากมาชุมนุมที่ลานพระบรมรูปทรงม้า และประกาศแถลงการณ์ของคณะราษฎรถึงเหตุผลและความตั้งใจในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พร้อมทั้งควบคุมพระบรมวงศานุวงศ์และนายทหารชั้นผู้ใหญ่ของรัฐบาลมาไว้ที่พระที่นั่งอนันตสมาคม

คณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารได้ส่ง นาวาตรี หลวงศุภชลาศัย ไปยังพระราชวังไกลกังวล เพื่อกราบบังคมทูลอัญเชิญรัชกาลที่ 7 เสด็จกลับพระนคร โดยมีความสำคัญว่า 

“คณะราษฎรไม่ประสงค์จะแย่งราชสมบัติแต่อย่างใด ความประสงค์อันยิ่งใหญ่ก็เพื่อที่จะมีธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน จึงขอเชิญใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาทกลับคืนสู่พระนคร ทรงเป็นกษัตริย์ต่อไปโดยอยู่ใต้ธรรมนูญการปกครองแผ่นดิน”

พระราชปณิธานเพื่อความสงบสุขของปวงชน

เพื่อให้อภิวัฒน์สยามประสบความสำเร็จทั้งโดยพฤตินัยและนิตินัย คณะราษฎรจึงทำหนังสือขึ้นกราบบังคมทูลอัญเชิญพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จนิวัติกลับสู่พระนคร เพื่อดำรงตำแหน่งพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญการปกครองแผ่นดินที่คณะราษฎรจะจัดร่างขึ้น

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชหัตถเลขาตอบคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารของคณะราษฎร ก่อนเสด็จจากวังไกลกังวลกลับพระนครโดยขบวนรถไฟพิเศษ ความว่า 

“ข้าพเจ้าเห็นแก่ความเรียบร้อยของอาณาประชาราษฎร ไม่อยากให้เสียเลือดเนื้อกับทั้งเพื่อจัดการโดยละม่อมละไม ไม่ให้ขึ้นชื่อว่าได้จลาจลเสียหายแก่บ้านเมือง และความจริงข้าพเจ้าก็ได้คิดอยู่แล้ว ที่จะเปลี่ยนแปลงตามทำนองนี้ คือมีพระเจ้าแผ่นดินตามพระธรรมนูญจึงยอมรับที่จะช่วยเป็นตัวเชิด เพื่อให้คุมโครงการตั้งรัฐบาลให้เป็นรูปวิธีเปลี่ยนแปลงตั้งพระธรรมนูญโดยสะดวก เพราะว่าถ้าข้าพเจ้าไม่ยอมรับเป็นตัวเชิดนานาประเทศก็คงไม่ยอมรับรัฐบาลใหม่นี้ ซึ่งคงจะเป็นความลำบากยิ่งขึ้นหลายประการ…”

ในคืนวันที่ 25 มิถุนายน พ.ศ. 2475 รัชกาลที่ 7 เสด็จกลับพระนครโดยรถไฟพระที่นั่งที่ทางคณะผู้รักษาพระนครฝ่ายทหารส่งไปรับ และในวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2475 ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้บุคคลสำคัญของคณะราษฎรเข้าเฝ้าฯ และทรงลงพระปรมาภิไธยในพระราชกำหนดนิรโทษกรรมแก่คณะผู้ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองแผ่นดิน

ต่อมาในวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 รัชกาลที่ 7 ได้พระราชทาน พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว ซึ่งเดิมทีคณะผู้ก่อการตั้งใจจะใช้เป็นรัฐธรรมนูญฉบับถาวร

และในเวลาต่อมา วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 จึงมีการพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ซึ่งถือเป็นรากฐานสำคัญของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยของประเทศไทยมาจนถึงปัจจุบัน

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม รำลึก 24 มิ.ย. 2475 วันเปลี่ยนแปลงการปกครอง (คลิก)