ปม'แรงงานต่างด้าว' : คนข้ามแดนผิดกฎหมาย เหตุ'โควิด'แพร่กระจายรอบสอง
ปัญหาการระบาด"โควิด-19"รอบนี้เกิดขึ้นทั้งในส่วน กลุ่มธุรกิจใต้ดินที่อาศัยนายหน้าเถื่อน (คนต่างด้าว)และผีพนัน (คนไทย) ที่ไม่ใช้ช่องทางทำสัมมาอาชีพตามปกติ กอรปกับความเห็นแก่ได้ของเจ้าพนักงานและผู้บังคับใช้กฎหมายทีได้ประโยชน์ร่วมกัน
ในช่วงเดือนสิงหาคม 2563 ผู้เขียนได้เคยให้สัญญาณกับรัฐบาลเตรียมความพร้อมรับมือปัญหาแรงงานบางส่วนที่กลับมาจากประเทศเพื่อนบ้านและถ้าดูแลไม่ดีแรงงานที่กลับเข้ามานี้จะทำให้เกิดการระบาดรอบสอง
ซึ่งข้อเสนอเดิม มีสาระสำคัญ คือเจ้าหน้าที่รัฐต้องระมัดระวังการลักลอบเข้ามาทำงานของแรงงานต่างด้าวโดยไม่ผ่านการตรวจโควิด-19 และการเตรียมพร้อมรับการกักตัวแรงงาน โดยหาแนวทางจูงใจให้นายจ้างมีพื้นที่กักตัวลูกจ้าง หรือ Organizational Quarantine (OQ) ก่อนนำเข้าแรงงานกลับเข้ามาทำงาน แต่ต้องไม่สร้างภาระแก่นายจ้างมากเกินไป
ข้อเสนอคือ ให้แรงจูงใจนายจ้างโดยลดค่าดูแลกักตัวลูกจ้างจากประมาณ 1,600 บาท เหลือประมาณ 1,000 บาทต่อคนต่อวันและให้คู่สามีภรรยาอยู่ด้วยกันได้
จากข้อเสนอนี้ที่ผ่านมาพบว่า มีการตั้ง Local Quarantine (LQ) ในบริเวณชายแดนภาคใต้ แต่สำหรับค่าดูแลในส่วนนั้น ยังไม่มีข้อมูลว่าทางราชการได้มีการนำข้อเสนอแนะไปพิจารณาหรือไม่
ในไตรมาสสุดท้ายของปี 2563 ก็เกิดความหละหลวมปล่อยให้มีการลักลอบเข้ามาทำงานของแรงงานต่างด้าวโดยไม่ผ่านการตรวจโควิด-19 ส่งผลกระทบเกิดการระบาดของโควิด-19 อย่างรุนแรง (Super spreader) ในเขตที่มีแรงงานต่างด้าวอยู่อย่างหนาแน่นคือ จังหวัดสมุทรสาคร รวมไปถึงการลักลอบข้ามแดนของกลุ่มคนทำงานในสถานบันเทิง และผู้เล่นพนันในฝั่งประเทศเพื่อนบ้าน ส่งผลลุกลามมาจนถึงทุกวันนี้
ผลที่เกิดขึ้นสะท้อนว่า แนวทางปฏิบัติไม่ได้เป็นไปในทิศทางที่คาดหวังไว้ กล่าวคือ ถ้าดูแลชายแดนอย่างจริงจังกว่านี้ มีความเข้มงวดจริงจังปฏิบัติตามกฎหมายทั้งกับนายจ้างและนายหน้า “เถื่อน” ผู้นำพาแรงงานผิดกฎหมายเข้ามา
และถ้าไม่มีพวก “ผีพนัน”ก็จะไม่เกิด Super spreader อีกรอบเป็นปัญหาให้เกิดความสูญเสียทางด้านทรัพยากรในการควบคุมการระบาดและเกิดการสูญเสียทางเศรษฐกิจมูลค่ามหาศาลหลายแสนล้านบาท
ปัญหาเรื่องการระบาด โควิด-19 รอบนี้เกิดขึ้นทั้งในส่วน กลุ่ม “ที่ทำธุรกิจสีเทา” หรือธุรกิจใต้ดินที่อาศัยนายหน้าเถื่อน (คนต่างด้าว) และผีพนัน (คนไทย) ที่ไม่ใช้ช่องทางทำสัมมาอาชีพตามปกติ กอรปกับความเห็นแก่ได้ของเจ้าพนักงานและผู้บังคับใช้กฎหมายที่สมประโยชน์ร่วมด้วย ทำให้เกิดช่องโหว่การระบาดอย่างรุนแรงในรอบสอง
เรื่องของแรงงานต่างด้าวผิดกฎหมายเป็นเรื่องที่เกิดในสภาวะ “ตบมือข้างเดียวไม่ดัง” คือ มีนายจ้างบางคนยอมเสี่ยงใช้คนผิดกฎหมายมาทำงานเพื่อแลกกับค่าใช้จ่ายที่ถูกกว่าการนำเข้าตามปกติ (ซึ่งมีต้นทุนไม่ต่ำกว่า 3-4 หมื่นบาทต่อคนต่อการเข้ามาทำงาน 2 ปี) คือจ่ายเพียงประมาณ 6,000-10,000 บาทต่อคน
และไม่ต้องจ่ายค่าตรวจโรค ค่า Work permits ค่าประกันสังคม ขณะที่แรงงานต่างด้าวเองไม่ต้องจ่ายเงินค่านายหน้าหลายหมื่นบาทดังได้กล่าวมาแล้ว
ธุรกิจสีเทาสนับสนุนแรงงานผิดกฎหมายนี้เกิดจากตัวกลาง 2 ฝ่ายคือ นายหน้าเถื่อนและเจ้าหน้าที่ผู้ดูแลกฎหมายในทุกระดับ “ถ้าเป็นภาวะไม่เกิดโรคระบาดโควิด-19 คงไม่มีปัญหาอะไร ทุกฝ่ายได้รับประโยชน์ปิดเงียบ
แต่คราวนี้ความมา “แดง” ตรงที่คนต่างด้าวผิดกฎหมายที่ลักลอบนำพาเข้ามาอยู่ปนเปกับเพื่อนฝูง ญาติพี่น้องอย่างแออัด ขาดสุขอนามัยในชุมชนต่างด้าว” นำเอาโควิด-19ที่ติดมาเข้ามาด้วย ซึ่งคาดว่าเป็นเชื้อไวรัส โควิด-19สายพันธุ์ใหม่ที่สามารถแพร่กระจายได้อย่างรวดเร็วทั้งในหมู่คนต่างด้าวและคนไทยที่เกี่ยวข้องกับคนงานต่างด้าวที่ติดเชื้อดังกล่าว
อย่างไรก็ตาม แรงงานต่างด้าวที่ยังอยู่ในไทย แต่ไม่ได้จดทะเบียนและได้รับการผ่อนผันให้อยู่ถึงเดือนมกราคม 2564 คนกลุ่มนี้จะไม่มีนายจ้าง เรื่องนี้ทางรัฐบาลได้มีมติ ครม. เมื่อวันที่ 29 ธันวาคม 2563 “ผ่อนผันให้คนต่างด้าว 3 สัญชาติอยู่ในราชอาณาจักรได้ทำงานอย่างถูกต้องตามกฎหมายเป็นกรณีพิเศษภายใต้สถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส” ระลอกใหม่ โดยใช้ ม.17 ของ พ.ร.บ. คนเข้าเมือง พ.ศ. 2522 ให้คนต่างด้าวรวมถึงผู้ติดตาม ซึ่งเป็นบุตรของคนต่างด้าวอยู่ในไทยได้ตามสิทธิของบิดาหรือมารดา โดยเริ่มนับตั้งแต่ 15 มกราคม 2564 เป็นต้นไป
คชจ.ต่างด้าวจดทะเบียนรอบใหม่ อีกเรื่องใหญ่ที่จะตามมา
ความห่วงใยกลุ่มแรงงานต่างด้าวอยู่อย่างผิดกฎหมายจะได้รับการขึ้นทะเบียนประวัติ จึงไม่ใช่ประเด็นอีกต่อไป แต่จะเป็นประเด็นเรื่องค่าใช้จ่ายในการจดทะเบียนรอบใหม่ที่ต้องมีการตรวจคัดกรองโควิด-19 และโรคต้องห้ามตามวิธีการกระทรวงสาธารณสุข (ประกันสุขภาพ 2 ปี) ต้องทำให้เสร็จภายใน 13 เมษายน 2564
รวมถึงต้องขออนุญาตทำงานต่อกรมการจัดหางานภายใน 13 กันยายน 2564 ซึ่งค่าใช้จ่ายค่าธรรมเนียมอนุญาตทำงาน ค่าตรวจคัดกรองโควิด-19 ค่าตรวจโรคต้องห้าม ค่าประกันสุขภาพ ค่าจัดทำปรับปรุงทะเบียนประวัติ และออกบัตรประจำตัวคนไม่มีสัญชาติไทย รวมค่าใช้จ่ายประมาณ8,000 ถึง 10,000 บาท ซึ่งคนงานเหล่านี้ยังไม่ได้ทำงานและไม่มีเงินสำรองจ่าย จะเกิดปัญหาเรื่องการจดทะเบียนครั้งนี้
ค่าธรรมเนียมต่างๆ ของแรงงานต่างด้าวที่ต้องเตรียมเป็นค่าใช้จ่าย
- ค่าคำร้องขออนุญาตทำงาน 100 บาท
- ค่าตรวจสุขภาพ 2 ปี 1,000 บาท
- ค่าลงตราวีซ่า/ปี 1,900 บาท
- ค่าตรวจโควิด-19 (ยังไม่ทราบต้องจ่ายหรือไม่)
- ค่าใบอนุญาตทำงาน 2 ปี 1,800 บาท
- ค่าประกันสุขภาพ 2 ปี 1,200 บาท
- ค่าปรับปรุงทะเบียนประวัติ 80 บาท
- หลักประกันในการนำแรงงานต่างด้าวเข้าประเทศ 1,000 บาท
รวม 7,080 บาท
...............
ผู้เขียนมีข้อเสนอที่เห็นว่าควรคิดพิจารณา เพื่อเตรียมรับมือให้ทันกับสถานการณ์ดังกล่าว สำหรับกลุ่มแรงงานที่รอการจดทะเบียนเป็นกรณีพิเศษ ซึ่งจะมีการ “เปลี่ยนนายจ้าง/อาชีพ/พื้นที่” ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป ดังนี้
1) จากการประมาณการณ์ค่าใช้จ่ายในการจดทะเบียนใหม่ข้างต้นประมานคนละ 10,000 บาทจะมีรายการไหนบ้างที่สามารถลดหย่อนหรือไม่เก็บจากแรงงานต่างด้าวที่ต้องจดทะเบียนใหม่ (ปลอดจากโควิด-19 แล้ว) และเพิ่งได้สิทธิ์ลงทะเบียนให้ทำงานได้
2) จะทำอย่างไรให้พวกเขาสามารถได้งานมีนายจ้างโดยเร็ว เพื่อให้นายจ้างช่วยออกค่าใช้จ่ายให้ก่อนแล้วหักเงินเดือนภายหลัง กรมการจัดหางานน่าจะช่วย Matching แรงงานกับนายจ้างให้ได้ เช่นผ่านระบบไทยมีงานทำ และการประชาสัมพันธ์ให้เข้มข้นตั้งแต่บัดนี้
3) เพื่อความอยู่รอดในช่วงเปลี่ยนผ่านที่นายจ้างยังต้องการใช้แรงงานต่างด้าวและแรงงานต่างด้าวต้องการนายจ้าง แรงงานต่างด้าวต้องกินต้องใช้ทุกวัน (พวกเขาไม่ได้รับการเยียวยาหรือลดภาระใดๆเหมือนคนไทย) ต้องช่วยกันให้ความช่วยเหลือปัจจัยสี่ ค่ากินอยู่ชั่วคราว ค่าที่พักพิง จนกว่าจะได้รับการจดทะเบียนครบถ้วนสมบูรณ์
เจ้าของสถานประกอบการ นายจ้าง ภาคประชาสังคม NGOs และผู้ต้องการให้ความช่วยเหลือทั่วไปสามารถช่วยเหลือพวกเขาที่อยู่ในไทยอยู่แล้วได้ หากคนกลุ่มนี้ต้องกลับประเทศด้วยเหตุปัจจัยที่กล่าวมา สถานประกอบการจะต้องใช้จ่ายอย่างน้อย 3-4 หมื่นบาทต่อแรงงาน 1 คนที่จะนำเข้ามาตาม MOU ช่วงหนึ่งเดือนนี้จึงเป็นโอกาสทองของนายจ้างที่ต้องการจ้างแรงงานต่างด้าวโดยแท้
อ่านบทความวิเคราะห์พร้อมจำนวนสถิติแรงงาน
ฉบับเต็มได้ที่ https://tdri.or.th/2021/01/covid-19-impact-on-migrant-workers-2/
