จาก “ยูเอ็นไม่ใช่พ่อ” ถึงยกเลิก “ ม.112”

ผู้ชุมนุมหลากหลายกลุ่มที่เคลื่อนไหวรวมตัวกันในนาม "กลุ่มราษฎร" ออกมาเรียกร้องให้ยกเลิกการบังคับใช้กฎหมายอาญามาตรา 112 ภายหลัง พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี รมว.กลาโหม ประกาศบังคับใช้กฎหมายทุกฉบับ ทุกมาตรา จนทำให้ "กลุ่มราษฎร" โดนแจ้งดำเนินคดีม.112 ไปแล้วอย่างน้อย 17 คน ทำให้แกนนำม็อบจำเป็นต้องเปลี่ยนเกม ทั้งการเคลื่อนบนถนน การเคลื่อนระดับโลก

ล่าสุดเมื่อวันที่ 10 ธ.ค. ถือฤกษ์งามยามดีวันรัฐธรรมนูญ กลุ่ม 24 มิถุนาประชาธิปไตย เชิญชวนราษฎรทั้งหลายมารวมตัวกันเรียกร้องต่อคณะมนตรีสิทธิมนุษยชน สหประชาชาติ (ยูเอ็น)  เพื่อยกเลิกม.112

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่มวลชนใช้กลยุทธ์รวมตัวกันยื่นข้อเรียกร้องต่อยูเอ็น ซึ่งเป็นองค์การระหว่างประเทศระดับโลก 
ย้อนกลับไป 10 ปีก่อน ในช่วงที่การชุมนุมของคนเสื้อแดง นปช.กำลังระอุที่สี่แยกคอกวัวและสี่แยกราชประสงค์ วันที่ 19 เม.ย. 2553 ผศ.ดร.จารุพรรณ กุลดิลก ตัวแทนกลุ่มคนเสื้อแดง เข้ายื่นหนังสือต่อยูเอ็นให้ช่วยสังเกตการณ์การชุมนุมของกลุ่มคนเสื้อแดง 

โดยยืนยันว่าเป็นการชุมนุมที่ปราศจากอาวุธ ไม่ได้เป็นผู้ก่อการร้าย พร้อมกับขอให้กองกำลังสันติภาพเข้ามาช่วยรักษาความปลอดภัยกับกลุ่มคนเสื้อแดง และเรียกร้องให้ยูเอ็นช่วยศึกษาเหตุสลายการชุมนุมเมื่อวันที่ 10 เม.ย. 2553

ท่าทีของยูเอ็นปรากฏใน 1 เดือนถัดมา วันที่ 19 พ.ค. สำนักข่าวเอเอฟพี รายงานว่า นางนาวี พิลเลย์ หัวหน้าสำนักงานข้าหลวงใหญ่เพื่อสิทธิมนุษยชนแห่งองค์กรสหประชาชาติ ออกแถลงการณ์เรียกร้องให้รัฐบาลและกลุ่มคนเสื้อแดงใช้การเจรจาเพื่อยุติความรุนแรง 

โดยระบุว่าเป็นเพียงหนทางเดียว มิฉะนั้นสถานการณ์จะไม่สามารถควบคุมได้ กลุ่มผู้ประท้วงควรก้าวถอยจากปากเหว และรัฐบาลก็ต้องออกคำสั่งให้เจ้าหน้าที่ด้านความมั่นคงใช้ความอดทนอดกลั้นจนถึงที่สุด เพื่อป้องกันไม่ให้มีผู้เสียชีวิตไปมากกว่านี้

วันที่ 26 ต.ค. 2553 คนเสื้อแดงหลายร้อยคนรวมตัวกันหน้าที่ทำการสหประชาชาติ เพื่อรอยื่นหนังสือถึงนายบัน คีมูน เลขาธิการยูเอ็นในโอกาสมาเยือนประเทศไทย ในโอกาสนี้มีคณะซึ่งได้ติดต่อขอเข้าพบนายบัน คี มูน ไว้ก่อนแล้วเดินทางมาตามนัดหมาย ได้แก่ นางพะเยาว์ อัคฮาด แม่ของนางสาวกมนเกด อัคฮาด พยาบาลอาสาที่ถูกยิงเสียชีวิตในวัดปทุม นายจตุพร พรหมพันธ์ แกนนำ นปช.และส.ส.เพื่อไทย จารุพรรณ กุลดิลก นักวิชาการ และนายรุ่งโรจน์ วรรณศูทร นักเขียน/นักกิจกรรม 

ทั้งหมดร่วมกันล่ารายชื่อจดหมายเรียกร้องให้ยูเอ็น เข้ามาตรวจสอบข้อเท็จจริงการสลายการชุมนุมในประเทศไทย แต่ไม่ได้เข้าพบนายบันเพราะติดธุระสำคัญ ได้แค่ยื่นหนังสือต่อเลขาฯส่วนตัวของนายบัน และเจ้าหน้าที่ระดับสูงของยูเอ็น โดยได้พูดคุยกันราว 20 นาที 

โดยเจ้าหน้าที่ยูเอ็นยืนยันว่าจะนำหนังสือดังกล่าวส่งต่อถึงมือนายบัน คี มูน โดยตรงไม่ผ่านรัฐบาลไทย และทางยูเอ็นนั้นเข้าใจสถานการณ์และสภาพจิตใจของประชาชนไทยเป็นอย่างดี

ในวันเดียวกันนั้น นายบัน คีมูน  แถลงการณ์ร่วมกับนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ นายกรัฐมนตรี โดยยืนยันว่า เหตุการณ์การชุมนุมทางการเมืองในประเทศไทยช่วงเดือนเม.ย.-พ.ค. ที่ผ่านมานั้น ยูเอ็นมองว่าควรเป็นเรื่องภายในของประเทศไทย และควรได้รับการแก้ไขกันเองเป็นการภายใน โดยหวังว่าเหตุการณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้นจะมีการสืบสวนสอบสวนอย่างโปร่งใส รวมถึงการละเมิดสิทธิมนุษยชนต้องได้รับการตรวจสอบด้วย

ท่าทีของนายบันเป็นไปตามกฎบัตรสหประชาชาติ หมวดที่ 1 ข้อที่ 2.7 ที่ว่า “ไม่มีข้อความใดในกฎบัตรฉบับปัจจุบันจะให้อำนาจแก่สหประชาชาติเข้าแทรกแซง ในเรื่องซึ่งโดยสาระสำคัญแล้วตกอยู่ในเขตอำนาจภายในของรัฐใดๆ หรือจะเรียกให้สมาชิกเสนอเรื่องเช่นว่าเพื่อการระงับตามกฎบัตรฉบับปัจจุบัน แต่หลักการนี้จะต้องไม่กระทบกระเทือนต่อการใช้มาตรการบังคับตามหมวดที่ 7”

อย่างไรก็ตาม แหล่งข่าวในแวดวงกฎหมายระหว่างประเทศเผยว่า หลังจากนั้นในปี 2554 กระทรวงยุติธรรม "ต้องไปชี้แจงในเวทีคณะมนตรีสิทธิมนุษยชน และตอบคำถามต่างๆ ก็เสียหน้าไปเยอะ หลายประเด็นต้องขอชี้แจงเป็นหนังสือภายหลัง ระบบของยูเอ็นบังคับรัฐไม่ได้ แต่ทำให้เสียหน้าได้" 

สำหรับการรวมตัวกันหน้ายูเอ็นเมื่อวันที่ 10 ธ.ค.เพื่อยกเลิกมาตรา 112 เห็นได้ชัดว่า กฎหมายดังกล่าวเป็นเรื่องเขตอำนาจภายในของรัฐไทย ไม่เข้าองค์ประกอบที่ยูเอ็นเข้ามาเกี่ยวข้อง แต่กิจกรรมนี้อาจเป็นการแสดงออกในเชิงสัญลักษณ์ ที่เรียกว่า “ยกระดับการชุมนุม” ในแนวทาง “โลกล้อมประเทศ” หลังจากกลุ่มผู้ชุมนุมเคยไปรวมตัวกันและยื่นหนังสือสอบถามความชัดเจนเรื่องกษัตริย์ ต่อสถานทูตเยอรมนีมาแล้วและได้รับการต้อนรับเป็นอย่างดี ยืนยันว่าจะยื่นเรื่องให้รัฐบาลเยอรมนีพิจารณาต่อไป

แรงกดดันจากขบวนการเคลื่อนไหวในไทย ผนวกกับกลุ่มคนไทยในยุโรป ทำให้ ส.ส.เยอรมนีต้องยื่นกระทู้ถามรัฐบาลเรื่องรัชกาลที่ 10 ที่นายไฮโก มาส รัฐมนตรีต่างประเทศต้องชี้แจงเรื่องนี้ต่อสภา 

การเคลื่อนไหวที่ยูเอ็นก็เช่นกัน แม้ยูเอ็นจะไม่ดำเนินการบังคับรัฐอย่างเป็นรูปธรรม แต่การชุมนุมจะเป็นการยกระดับข้อเรียกร้องในแวดวงสากล ซึ่งปฏิเสธไม่ได้ว่าช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาสื่อต่างประเทศรายงานถึง มาตรา 112 ของไทยมาก ระบุว่าเป็นกฎหมายที่มีบทลงโทษรุนแรง เป็นเครื่องมือที่รัฐบาลใช้จัดการคนเห็นต่างทางการเมือง

โดยในปี 2560 นาย เดวิด เคย์ ผู้รายงานพิเศษแห่งสหประชาชาติว่าด้วยเสรีภาพด้านความคิดเห็นและการแสดงออก กล่าวในเอกสารเผยแพร่ของสำนักงานข้าหลวงใหญ่สหประชาชาติเพื่อสิทธิมนุษยชน (โอเอชซีเอชอาร์) เคยออกมาเรียกร้องให้รัฐบาลไทยหยุดใช้กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพเป็นเครื่องมือทางการเมืองเพื่อกีดกั้นเสรีภาพในการแสดงออก

"กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพไม่มีที่ยืนในประเทศที่เป็นประชาธิปไตย ผมเรียกร้องให้ทางการไทยพิจารณาทบทวนประมวลกฎหมายอาญาและให้มีการเพิกถอนมาตราที่ว่าด้วยการดำเนินคดีอาญากับผู้กระทำผิดในคดีดังกล่าว" นายเคย์ กล่าวในเอกสารเผยแพร่

"บุคคลสาธารณะ รวมทั้งผู้กุมอำนาจสูงสุดทางการเมืองอาจตกเป็นเป้าวิจารณ์ได้ และถึงแม้การแสดงออกทางความคิดในบางรูปแบบอาจถูกมองว่าเป็นการหมิ่นประมาทได้ แต่การพยายามขัดขวางและดำเนินการลงโทษถือเป็นเรื่องไม่ชอบธรรม"

ดังนั้นความเคลื่อนไหวในการยื่นให้ยูเอ็นเข้ามากดดันไทยตามยุทธศาสตร์โลกล้อมไทย แม้จะยากจะที่ยูเอ็นจะกดดันกิจการภายในประเทศของไทยได้ แต่ต้องจับตาแอ๊คชั่นต่อไปของยูเอ็นที่จะตามมา

แม้ยูเอ็นจะเคยมีข้อบาดหมางกับไทยในหลายกรณี โดยเฉพาะกรณีข้าหลวงใหญ่สิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ จะส่งเจ้าหน้าที่เข้ามาสังเกตการณ์การดำเนินนโยบายปราบปรามยาเสพติดของไทย  ในช่วงรัฐบาลทักษิณ ชินวัตร
จนทำให้ "ทีกษิณ" หล่นวาทะสะเทือนโลก  "อย่ามาห่วง ยูเอ็นไม่ใช่พ่อผม เราเป็นสมาชิกยูเอ็นก็ว่ากันไปตามกติกาโลก คุณอย่าไปถามมาก ไม่มีปัญหา มาก็มา สอบก็สอบ.."

ทว่าบริบทการเมืองไทยได้เปลี่ยนแปลงไปเยอะ ยูเอ็นมองเห็นหลายปัญหาในประเทศไทย การชุมนุมในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา ได้สะท้อนปัญหาที่ถูกซุกไว้ใต้พรหม จนคนไทย-นานาชาติ เริ่มตระหนักรู้มากขึ้น

เกมร้องยูเอ็นจึงเป็นปมที่ "พล.อ.ประยุทธ์-รัฐบาล" ต้องคิดเพราะต้องชี้แจงให้ประชาคมโลกได้รับรู้-เข้าใจ แถมจะต้องเสี่ยงกับมาตราการทางการต่างประเทศที่อาจจะโดนปรับลดความสัมพันธ์