กระเป๋าหางประทัดไอ้ไข่วัดเจดีย์ สินค้าทุนวัฒนธรรมใน PTDW 2025
Creative Nakhon X กลุ่มยังเพ ขานรับ 'เศรษฐกิจแห่งความสบายใจ' ทดลองแปรทุนวัฒนธรรมเมืองคอน 'บุญ ศรัทธา มู' เป็นสินค้าร่วมสมัย โชว์ไอเดียในเทศกาลงานออกแบบปักษ์ใต้ 2568
KEY
POINTS
- กระเป๋าหางประทัด เป็นผลิตภัณฑ์ที่นำเศษวัสดุเหลือทิ้งจากหางประทัดที่ใช้แก้บนไอ้ไข่วัดเจดีย์ จ.นครศรีธรรมราช มาพัฒนาและสร้างมูลค่าเพิ่ม
- ผลิตภัณฑ์นี้เปลี่ยนขยะให้เป็น "เศษมงคล" เนื่องจากหางประทัดสื่อถึงความสมหวังของผู้คน ทำให้กระเป๋ามีความหมายเชิงวัฒนธรรมและเป็นสินค้ามงคล
- กระเป๋าหางประทัดเป็นหนึ่งในสินค้าทุนวัฒนธรรมที่จะจัดแสดงในนิทรรศการ Hip & Holy ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเทศกาลงานออกแบบปักษ์ใต้ 2568 (PTDW2025)
- ในนิทรรศการ Hip & Holy ยังมีสินค้าทุนวัฒนธรรมเมืองคอนที่สร้างสรรค์จาก บุญให้ทานไฟ, พิธีแห่นางดาน, ประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุ ฯลฯ
ปรากฏการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นกับประชากรในหลายเมืองใหญ่ทั่วโลกขณะนี้ คือ ภาวะเครียด จากปัญหาเศรษฐกิจ โรคระบาด การเงินและสุขภาพของผู้สูงวัย เจน Z เมื่อเริ่มต้นทำงานในระบบ แม้กระทั่งวัยก่อนทำงานก็เริ่มกังวลเกี่ยวกับการหาเงินเพื่อดำรงชีวิต เป็นเสมือน Global Conversation หรือ ‘บทสนทนาระดับโลก’
คณะผู้จัด เทศกาลงานออกแบบปักษ์ใต้ 2568 หรือ Pakk Taii Design Week 2025 (PTDW2025) นำปรากฏการณ์ดังกล่าวมาตั้งเป็นโจทย์ พิจารณาว่า ภาคใต้ เป็นดินแดนที่มีศักยภาพรับมือและเยียวยาปัญหาดังกล่าวได้ จึงร่วมกันจัดเทศกาล PTDW2025 ภายใต้ธีม South Paradise มาใต้ บายใจให้ถึงหวัน มีความหมายว่า ‘ภาคใต้แดนสวรรค์ มาภาคใต้ได้ความสบายใจดุจขึ้นสวรรค์’
นำเสนอแนวคิด เศรษฐกิจแห่งความสบายใจ (De-Stress Economy) ให้ ปักษ์ใต้ เป็นภูมิภาคแห่งความสุขสำราญผ่านทุนวัฒนธรรมและความคิดสร้างสรรค์ของคนทุกรุ่น สร้างสรรค์เป็นเนื้อหาต่างๆ มากกว่า 20 จุดแสดงในหลากหลายรูปแบบ
นครศรีธรรมราช (เมืองนครหรือเมืองคอน) เป็น 1 ใน 14 จังหวัดภาคใต้ เข้าร่วมเทศกาล PTDW2025 ด้วยโปรเจค ‘เมืองแห่งศรัทธา จังหวัดนครศรีธรรมราช’
เมืองแห่งศรัทธา จังหวัดนครศรีธรรมราช
ในเมื่อ ‘ความเชื่อ-ความศรัทธาในศาสนา’ เป็นหนทางหนึ่งที่นำมาซึ่ง ‘ความสบายใจ’ ดังนั้น กลุ่ม Creative Nakhon (ครีเอทีฟ นคร) จากจังหวัดนครศรีธรรมราช และนักสร้างสรรค์กลุ่ม ยังเพ (Young Play) จึงร่วมกันทดลองแปรทุนวัฒนธรรมของนครศรีธรรมราชที่มีชื่อเสียงและความเข้มแข็งด้านศาสนา ออกมาเป็น ‘ผลิตภัณฑ์’ หลายรูปแบบที่สอดคล้องกับแนวคิด ‘เศรษฐกิจแห่งความสบายใจ’ ภายใต้ชื่อโปรเจค เมืองแห่งศรัทธา จังหวัดนครศรีธรรมราช นำเสนอผ่านกิจกรรม 2 รูปแบบ ได้แก่
- พาวิลเลียนศิลปะจัดวาง
- นิทรรศการ Hip & Holy
กิจกรรมทั้งสองรูปแบบจัดแสดงภายในบริเวณ ‘วัดมัชฌิมาวาสวรวิหาร’ วัดคู่เมืองสงขลามาแล้วกว่า 300 ปี ตั้งอยู่บนถนนนครนอก ย่านเมืองเก่าสงขลา
Axis of Silence : แก่นแกนแห่งความสงบ
พาวิลเลียนศิลปะจัดวางมีรูปทรง 8 เหลี่ยม กิจกรรมภายในพาวิลเลียนออกแบบภายใต้แนวคิด Axis of Silence : แก่นแกนแห่งความสงบ แบ่งพื้นที่เป็นชั้นๆ เชิญชวนผู้เข้าชม ‘เทศกาลงานออกแบบปักษ์ใต้ 2568’ ละทิ้งความวุ่นวายไว้ภายนอก ค่อยๆ เดินเข้าสู่วิถีทางแห่งสติและความสงบกับกิจกรรมภายในพาวิลเลียน เสมือนกำลังเดินเข้าสู่ 'วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร' ศูนย์กลางทางพุทธศาสนาของเมืองนครและเมืองใกล้เคียง
พาวิลเลียน Axis of Silence
ผาณิตา ซิ้มเจริญ นักสร้างสรรค์ผู้ออกแบบกิจกรรมภายในพาวิลเลียนกล่าวว่า Axis of Silence ไม่ได้กล่าวถึงศาสนาโดยตรง แต่เชื้อเชิญให้ทุกคนหยุด หายใจ และฟังเสียงแห่งความสงบในตนเอง
ทั้งโครงสร้างและภายในพาวิลเลียนออกแบบอย่างเรียบง่าย ดูโปร่งเบาสบาย ลดทอนสิ่งรบกวน เพื่อเปิดพื้นที่และสร้างบรรยากาศให้ผู้ชมได้สัมผัส ‘ความนิ่ง’
ตัวพาวิลเลียนใช้หลักการโครงสร้างแบบ Tensegrity ซึ่งเป็นโครงสร้างที่มีน้ำหนักเบา เเลดูบอบบาง แต่สามารถรับน้ำหนักได้อย่างมีประสิทธิภาพสูง เป็นผลงานการออกแบบและสร้างโดย นักศึกษาชั้นปีที่ 2 คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
แม้โครงสร้างพาวิลเลียนดูเรียบง่ายแต่ก็ดึงดูดสายตาให้ผู้คนก้าวมาชมดู พร้อมการแสดง performance art และแสงสีเสียงในยามค่ำคืน
นิทรรศการ Hip & Holy
นิทรรศการ Hip & Holy นำเสนอ ‘ผลิตภัณฑ์’ ที่พัฒนาจากทุนวัฒนธรรมในเรื่องของ บุญ ศรัทธา และมู ที่เกิดขึ้นภายในจังหวัดนครศรีธรรมราช
จากประเพณีโบราณ บุญให้ทานไฟ ที่นิยมจัดให้มีขึ้นในช่วงต้นปีของเมืองนคร ซึ่งเป็นช่วงเวลาอากาศหนาวเย็น ชาวบ้านจึงพากันนำไม้ฟืนมาก่อกองไฟให้ความอบอุ่นแก่พระสงฆ์ และร่วมแรงร่วมใจประกอบอาหารตั้งแต่กลางคืนเพื่อเตรียมถวายพระฉันเช้า กลายเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาถึงปัจจุบันโดยพัฒนาเป็นการออกร้านอาหารบริจาคให้กับทุกวัด
นักสร้างสรรค์ ‘กลุ่มยังเพ’ เถลิงรัฐ รักษายศ นำประเพณีบุญให้ทานไฟที่มีเฉพาะในจังหวัดนครศรีธรรมราช มาเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างสรรค์ ชุดของที่ระลึก ถ่ายทอดองค์ประกอบเกี่ยวกับ ‘ไฟ’ และ ‘สติ’ ที่เกิดขึ้นจากประเพณีโบราณนี้
“ผมใช้เทคนิคทำผิวไม้ให้เป็นสีดำแบบ ‘โชสุกิบัน’ ของญี่ปุ่น ที่ใช้ไฟรักษาผิวไม้จากมอดแมลง สื่อถึงสัญลักษณ์การก่อกองไฟในประเพณี ‘บุญให้ทานไฟ’ ในการทำชุดของที่ระลึก ซึ่งประกอบด้วย ถ้วยแก้ว สื่อถึงภาชนะใส่อาหารถวายพระ, แจกัน สัญลักษณ์เครื่องสักการบูชา, เทียนหอม สื่อเรื่องความสว่างไสว ความร้อน, พวงกุญแจและสร้อยข้อมือ (ฉลุเป็นคำว่าสติ) พูดถึงเรื่อง ‘สติ’ ที่เกิดของปัญญา” เถลิงรัฐ อธิบายเพิ่มเติม
อีกหนึ่งงานบุญที่มีชื่อเสียงประจำเมืองนครคือ ประเพณีแห่นางดาน เกิดขึ้นตามคติพราหมณ์ที่เชื่อว่าก่อนพระอิศวรเสด็จลงมาเยี่ยมโลกช่วงเดือนอ้ายซึ่งเป็นช่วงปีใหม่ของชาวพราหมณ์ฮินดู เพื่อประสาทพรให้โลกมีความอุดมสมบูรณ์ พระองค์จะทรงหยั่งพระบาทลงมาเพื่อทดสอบโลกจะรับน้ำหนักพระองค์ได้หรือไม่
ก่อให้เกิด ‘พิธีแห่นางดาน’ มีลักษณะเป็นแผ่นไม้กระดานขนาดกว้าง 1 ศอก สูง 4 ศอก วาดหรือแกะสลักเป็นเทพบริวารพระอิศวร จำนวน 3 แผ่น คือ พระอาทิตย์-พระจันทร์, พระแม่ธรณี และ พระแม่คงคา เพื่อรอรับเสด็จพระอิศวร
อภิรักษ์ ชัยศิริ นักสร้างสรรค์ ‘กลุ่มยังเพ’ ตีความ ‘พิธีแห่นางดาน’ อาจเป็นกุศโลบายให้คนช่วยกันดูแลรักษาโลก เทพบนแผ่นกระดานทั้งสามแผ่นเปรียบเสมือนธาตุที่เป็นองค์ประกอบของโลกที่สมบูรณ์
จึงเป็นแรงบันดาลใจให้เขาออกแบบของที่ระลึก ชุดปลูกต้นไม้เสริมธาตุ โดยดึงลวดลายบนไม้กระดานใน ‘พิธีแห่นางดาน’ มาประดับไว้บนตัวกระถาง และ อาร์ตทอยพระอิศวรประทานธาตุ เพื่อระลึกและเข้าใจในประเพณีอันเก่าแก่ชองเมืองนครและกำเนิดขึ้นเป็นครั้งแรกของประเทศไทยก่อนที่ศาสนาพุทธจะรุ่งเรืองในเมืองนครจนถึงปัจจุบัน
วันมาฆบูชาและวันวิสาขบูชา พุทธศาสนิกชนเมืองคอนมี ประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุ หมายถึงการนำผ้าผืนยาวห่มองค์พระบรมธาตุเจดีย์ ณ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร
ชาวนครนับหมื่นร่วมใจเดินบูชาผ้าที่เย็บต่อกันยาวนับพันหลา แห่ทักษิณาวัตรรอบองค์พระบรมธาตุเจดีย์ 3 รอบ ซึ่งหนึ่งรอบมีระยะทางประมาณรอบสนามฟุตบอล นับเป็นศรัทธาอันยิ่งใหญ่
เอกวัฒน์ จารุพันธ์ ถ่ายทอดประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุผ่านงานออกแบบเป็น กระเป๋า โดยนำแถบผ้ามากุ๊นขอบและซ้อนทับกันเป็นสายกระเป๋า เสมือนผ้าที่ห่มองค์พระบรมธาตุเจดีย์ ตัวกระเป๋าสานจาก ‘เตยปาหนันพัทลุง’ เป็นของใช้ร่วมสมัยที่แฝงความศรัทธา ความมงคล และภูมิปัญญางานหัตถกรรมพื้นถิ่น
ไอ้ไข่วัดเจดีย์ ในอำเภอสิชล ทำให้นครศรีธรรมราชเป็นจังหวัดหนึ่งที่มีชื่อเสียงโด่งดังด้าน ‘มูเตลู’ ในการบันดาลโชคลาภและความสุขสมหวัง มีคนมาแก้บนด้วยการจุดประทัดถึงวันละ 2 ล้านนัด
รศ.ปรัชญา กฤษณะพันธ์ อาจารย์ประจำสาขาการออกแบบภายใน สำนักวิชาสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ นำ ‘หางประทัด’ ที่เหลือทิ้งเป็นขยะจำนวนมหาศาล มาพัฒนาร่วมกับ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนส่งเสริมพัฒนาอาชีพบ้านเขาทราย อ.สิชล สร้างวงจรชีวิตใหม่ให้เศษวัสดุเหลือทิ้งเหล่านี้ในรูปแบบ กระเป๋าหางประทัด กลายเป็นของใช้ที่มีความหมายเชิงวัฒนธรรม รักษาคุณค่าเชิงสัญลักษณ์ พร้อมเพิ่มมูลค่าและคุณค่าการใช้งาน
‘หางประทัด’ คือสิ่งที่มาจากความสมหวังสมประสงค์ ดังนั้น ‘กระเป๋าหางประทัด’ จึงมิได้เป็นเพียงของใช้ที่ทำจากเศษขยะเหลือทิ้ง แต่เป็น ‘เศษมงคล’ ที่นำไปสู่สินค้ามงคล
นิทรรศการ Hip & Holy ยังมีผลงานของนักสร้างสรรค์ ‘กลุ่มยังเพ’ อีกหลายท่าน อาทิ ถากูร เชาว์ภาษี และ นันทิยา จำปาจันทร์ สร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ ยาดมตะกรุดคงกระพัน บนแนวคิดพุทธคุณที่สัมผัสได้จริงอย่างเป็นรูปธรรม
อรปรียา ทองอุ่น ถ่ายทอดประเพณีสำคัญ ‘สารทเดือนสิบ’ ผ่านงาน ศิลปะภาพวาด โดยใช้วัตถุบูชาในงานสารท เช่น ดอกไม้ ใบไม้ ดิน หิน ในจังหวัดนครศรีธรรมราชมาเล่าผ่านงานศิลป์
โยษิตา แซ่อุ๋ย นำตราสัญลักษณ์จังหวัดนครศรีธรรมราชที่โดดเด่นด้วยลวดลาย 12 นักษัตร สะท้อนทั้งความเป็นไทย รากเหง้าทางวัฒนธรรม ความเชื่อด้านมงคล มาผสมผสานเป็นมาสคอต น้องจินนางกวัก คาแรคเตอร์เด็กอ้วนแก้มใส ถ่ายทอดความสดใส อบอุ่นและเป็นมิตร สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์และความมั่งคั่ง
นิทรรศการ Hip & Holy จัดแสดงที่ ‘ศาลาฤาษีดัดตน’ อาคารโบราณที่มีลักษณะเป็นโถงศาลาเพดานสูง สร้างโดยเจ้าพระยาวิเชียรคีรี ผู้สำเร็จราชการเมืองสงขลาระหว่างปีพ.ศ.2390-2408 ตั้งอยู่ภายในวัดมัชฌิมาวาสวรวิหาร
เทศกาลงานออกแบบปักษ์ใต้ 2568 หรือ Pakk Taii Design Week 2025 (PTDW2025) จัดขึ้นที่จังหวัด สงขลา ในย่านเมืองเก่าสงขลาและหาดใหญ่ ระหว่างวันที่ 28 สิงหาคม - 7 กันยายน 2568 โดย สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (องค์การมหาชน): สศส. หรือ Creative Economy Agency (Public Organization): CEA และ CEA สงขลา ร่วมกับพี่น้องชาวใต้ทั้ง 14 จังหวัด