”ยูเนสโก" ขึ้นทะเบียน"โนรา"เป็นมรดกทางวัฒนธรรมแล้ว

โนรา เป็นศิลปะการแสดงพื้นบ้านที่ผูกพันกับวิถีชีวิตผู้คน เป็นความรู้ที่สืบทอดต่อกันมาของชาวบ้าน มีเอกลักษณ์ในการร้อง ร่ายรำ

โนรามีรากมาจากพิธีกรรมเพื่อบูชาวิญญาณบรรพบุรุษ โดยการประทับทรงลูกหลานที่เป็นผู้สืบเชื้อสายโนราในพิธีกรรมโนราโรงครู เพื่อเป็นที่พึ่งทางจิตวิญญาณให้ลูกหลาน  และโนรายังเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างความเข้มแข็งให้ท้องถิ่นในภาคใต้

เมื่อก่อนใครจะเรียนโนรา ต้องเป็นสายตระกูล จึงจะมีโอกาสเรียนและต้องเรียนที่บ้านครูโนราเท่านั้น แต่วันนี้เพื่ออนุรักษ์โนราไม่ให้หายไปจากประเทศไทย สถานศึกษาในพื้นที่14 จังหวัดภาคใต้ จึงจัดสอนศิลปะการแสดงพื้นบ้านโนราเป็นหลักสูตรท้องถิ่น

ผศ.นภสมน นิจรันทร์ ผู้วิจัยเรื่อง โนรา สัญลักษณ์ พิธีกรรมตัวตนคนใต้ รอบลุ่มทะเลสาบสงขลายุคโลกาภิวัตน์ เล่าว่า คนในภาคใต้ผูกพันกับการแสดงโนรามาเนิ่นนาน

"นอกจากเรื่องของพิธีกรรมที่โนราเป็นสื่อกลางในการเชื่อมโยงตาหลวง (บรรพบุรุษสายโนรา)ที่ลูกหลานชาวใต้ศรัทธาแล้ว ส่วนหนึ่งคือโนรายังคงทำหน้าที่ความบันเทิงได้อยู่ โนราตอบโจทย์ 2 อย่าง จึงยังคงดำรงอยู่จนถึงปัจจุบัน

ตำนานโนรา

ตำนานโนราถูกปลุกขึ้นมาให้มีชีวิต ผ่านพลังศรัทธาของลูกหลานทั่วภาคใต้ด้วยการรวมใจสร้างอนุสาวรีย์ครูต้นโนรา 4 องค์ คือ พญาสายฟ้าฟาด แม่ศรีมาลา พระนางนวลทองสำลี และขุนศรีศรัทธา ประดิษฐานที่วัดพระบรมธาตุเขียนบางแก้ว จังหวัดพัทลุง เพื่อเป็นหลักยึดเหนี่ยวทางจิตใจ เตือนให้ระลึกถึงบรรพบุรุษโนรา

 

โสปรินญา ไชยพลบาล ผู้ศึกษาวัฒนธรรมท้องถิ่นตำนานโนรา ประธานจัดสร้างครูต้นโนรา 4 องค์ นางนวลทองสำลี นางศรีมาลา พญาสายฟ้าฟาด เจ้าเมืองเวียงกลางบางแก้ว และขุนศรีศรัทธา เล่าว่า ครูต้นโนราเป็นต้นกำเนิดบรรพบุรุษคนโนรา

"ทุกคนเป็นลูกหลานทางสายเลือดของครูต้นโนราทั้ง 4 ซึ่งเราหวังว่าที่แห่งนี้จะเป็นศูนย์รวมลูกหลานชาวไทยให้กตัญญูต่อผู้มีพระคุณโดยมีโนราเป็นสื่อกลาง

คนใต้จะสอนให้ลูกหลานบูชา เคารพบรรพบุรุษ เห็นได้จากบุญสารทเดือนสิบ ภาคใต้ให้ความสำคัญกับการทำบุญเพื่อระลึกถึงบรรพบุรุษที่ล่วงลับ

โดยโนราเป็นศิลปะการแสดงที่ทำหน้าที่เชื่อมประสานคุณธรรมกตัญญูรู้คุณซึ่งเป็นหลักธรรมที่สำคัญทางพระพุทธศาสนา

 

ท่าร่ายรำของโนรา

หนึ่งในครูโนราผู้ทำหน้าที่ รำบวงสรวงในพิธีหลอมเททองหล่อครูต้นโนราทั้ง 4 องค์ ณ.วัดเขียนบางแก้ว 

ผศ.ธรรมนิตย์ นิคมรัตน์ ผู้เชี่ยวชาญด้านวัฒนธรรมและศิลปะการแสดงโนรา พูดถึงท่าร่ายรำของโนรา นอกจากจะมีความสวยงามแล้วยังมีเรื่องของพลังจิต พลังบารมี แล้วก็พลังเรื่องความเก่งกล้าทางด้านไสยศาสตร์

"เหล่านี้สะท้อนให้เห็นบุคลิกลักษณะของคนภาคใต้มีความเป็นนักเลง ไว้วางใจ เชื่อถือ ยึดมั่นแล้วก็สามารถพึ่งพาในเรื่องต่างๆได้
ศิลปินโนรามีกลวิธีในการถ่ายทอด สืบทอดและรักษา ปรับเปลี่ยนให้เข้ากับคนรุ่นใหม่ๆ เพื่อเข้าถึงโนราได้ง่ายขึ้น"

ผศ.ธรรมนิตย์ ชี้ให้เห็นว่า โนราดังลำดับต้นๆของภาคใต้ มีวิธีนำเสนอที่แตกต่างกัน  อย่าง โนราเกรียงเดช เน้นท่ารำท่าร้องที่เห็นถึงความขลัง ศักดิ์สิทธิ์

โนราไข่เหลี้ยม ย้ำถึงความสนุกสนานใช้เทคนิคการแสดงเข้ามาประกอบ ดึงคนรุ่นใหม่เข้ามาสนใจชม โนราอ้อมจิตรใช้ความน่าเกรงขาม ความนุ่มนวลในแนวผู้หญิง

ส่วนผมรำโนราโดยใช้บทร้องที่เกี่ยวข้องกับสิ่งที่เราเคารพบูชา เมื่อโนรามีองค์ความรู้เยอะเขาจะมีวิธีการถ่ายทอดและสืบทอดได้ดี ทำให้รู้ว่า “คนโนรา”ไม่ได้หยุดนิ่งแต่ปรับตัวเองเพื่อให้เดินไปต่อได้อย่างมีศักดิ์ศรีกับสังคมที่เปลี่ยนไปตลอดเวลา"

โอกาสนี้ ศูนย์สื่อศิลปวัฒนธรรม ไทยพีบีเอส ร่วมกับ กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม จัดทำสารคดีสั้น ชุดโนราภูมิปัญญาแห่งแผ่นดินขึ้น เพื่อสร้างความเข้าใจและเปิดมุมมองใหม่ด้านศิลปะการแสดงพื้นบ้านโนรา

โนราภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน

ขอเชิญชวนผู้ชมร่วมกันลุ้น เป็นกำลังใจ ให้ศิลปะการแสดงพื้นบ้านโนรา ด้วยการร่วมชมสารคดี สั้น ชุด“โนราภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน”ทั้ง 5ตอน 
ในรอยโนรา ปูพื้นสร้างความเข้าใจให้เห็นว่าเส้นทางโนรามาพร้อมกับวิถีชีวิตของบรรพบุรุษบนเส้นทางการค้าตั้งแต่ยุคอดีต ความเชื่อ ศรัทธา บูชาเคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของคนภาคใต้ การใช้ชีวิตที่ถูกบอกเล่าผ่านบนกลอนภาษาถิ่นเต็มอิ่มกับโนราที่แต่งกายงดงาม
 โนราโรงครู พลังโนราถูกเล่าผ่านพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์โนราโรงครู สะท้อนความรักผูกพัน คิดถึงกันของลูกหลานที่มีต่อบรรพบุรุษ สร้างขวัญ กำลังใจต่อการมีชีวิตอยู่ของลูกหลานได้อย่างทรงพลัง ผ่านครอบครัวชาวบ้านปากพล  อ.บางแก้ว จ.พัทลุง
 ทรงตายาย สืบสายใยโนราเวทีโรงครู ทำหน้าที่เชื่อมต่อให้ลูกหลานได้พบกับโลกทางวิญญาณของบรรพบุรุษ ผ่านเสียงขับขานบทกลอนของครูหมอโนรา

และร่างทรงซึ่งเป็นคนในตระกูลที่ตายายเลือกเพื่อพูดคุย แนะนำ สอบถามสุขทุกข์ ตักเตือนลูกหลาน รักษาโรคผ่านมิติความเชื่อทางจิตวิญญาณที่คนป่วยอาจป่วยโดยไม่ทราบสาเหตุใช้คาถาอาคม สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ยากจะอธิบายรักษารอยปาน ที่เรียกว่า “เสน”บนตัวเล็ก จะเห็นการเชื่อมโลกปัจจุบันและโลกวิญญาณ เพื่อสืบทอดถึงลูกหลานจากรุ่นสู่รุ่น ผ่านโนราและยังคง “ดำรงอยู่”ต่อไป
 ฟื้นตำนานครูต้นโนรา วัดบรมธาตุเจดีย์ เขียนบางแก้ว เขาชัยสน พัทลุงหมุดหมายลูกหลานโนรา ร่วมเททองหล่ออนุสาวรีย์ 4 ครูต้นโนรา นางนวลทองสำลี นางศรีมาลา พญาสายฟ้าฟาด และขุนศรีศรัทธา

ที่แห่งนี้เป็นจุดเริ่มต้นตำนานโนรา อนุสาวรีย์ครูต้นโนราจะเป็นสิ่งยึดเหนี่ยว ที่พึ่งพิงทางจิตใจให้คนโนราทุกคน ตลอดถึงชาวบ้านผู้มีจิตศรัทธาเกิดเป็นพลังในการใช้ชีวิตด้วยความหวังและพลังใจ

โนราภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน เดิมนั้นใครจะเรียนโนรา ต้องเป็นสายตระกูลจึงจะมีโอกาสเรียนและต้องเรียนที่บ้านครูโนราเท่านั้น มาวันนี้โลกเปลี่ยนไป สถานศึกษาในพื้นที่14 จังหวัดภาคใต้จัดสอนศิลปะการแสดงพื้นบ้านโนราเป็นหลักสูตรท้องถิ่น

หนึ่งในนั้นคือหลักสูตร “ก้างปลามโนราห์ศิลป์” โรงเรียนก้างปลาวิทยาคม อ.ทุ่งสง จ.นครศรีธรรมราช 
ถึงวันนี้ศิลปะการแสดงพื้นบ้านโนรา ไม่ได้หยุดอยู่แค่ท้องถิ่นอีกแล้ว  คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา เปิดอบรม/ปฏิบัติการ ทั้งร้องรำโนรา เผยแพร่หวังเป็นศูนย์กลางเชื่อมท้องถิ่นโนราสู่บุคคลทั่วไปร่วมเรียนรู้ในแบบเปิดกว้าง 
ติดตามชมสารคดีสั้นชุด “โนราภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน” ในวันที่ 13-17 ธ.ค. 64 ทางไทยพีบีเอส