กฎหมายการแข่งขันทางการค้า VS กรณีอาคารถล่ม | สมการความคิด

ไม่ว่าจะเป็น การใช้คนไทยเป็นนอมินีถือหุ้นของบริษัทชาวต่างชาติ การฮั้วประมูลงานก่อสร้าง การขายหรือปลอมแปลงลายมือชื่อผู้รับจ้างควบคุมงานและการออกแบบอาคาร การใช้วัสดุอุปกรณ์ก่อสร้างที่อาจมีคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐาน เป็นต้น

หลายหน่วยงานภาครัฐถูกเชิญชวนให้เข้ามีส่วนร่วมในการหารือและปฏิบัติงานร่วมกัน เพื่อนำไปสู่การแก้ไขปัญหา รวมไปถึงการถอดบทเรียนเพื่อวางแนวทางในการป้องกันมิให้เกิดโศกนาฏกรรมเช่นนี้อีก

สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (สำนักงาน กขค.) เป็นอีกหนึ่งหน่วยงานรัฐที่ได้รับการเชิญชวนให้เข้าร่วมปฏิบัติการภารกิจดังกล่าวข้างต้น

โดยเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนี้ มีส่วนที่เกี่ยวข้องและอาจส่งผลกระทบทางลบต่อการแข่งขันทางการค้าที่เป็นธรรม หรืออาจเข้าข่ายฝ่าฝืนกฎหมายการแข่งขันทางการค้าใน 2 ประเด็นหลัก กล่าวคือ

ประเด็นแรก อาจมีพฤติกรรมทางธุรกิจที่ขายสินค้าในราคาที่ต่ำกว่าต้นทุน ซึ่งในกรณีนี้ก็คือเหล็กที่ถูกนำมาใช้ในการก่อสร้าง กล่าวได้ว่า การตั้งราคาสินค้าหรือบริการที่ต่ำกว่าต้นทุน (Price Below Cost) หรือการกำหนดราคาขายสินค้า หรือบริการที่เป็นวัตถุดิบให้ผู้ประกอบธุรกิจ ซึ่งเป็นทั้งลูกค้าของตนและเป็นคู่แข่งขันในตลาดสินค้าหรือบริการในราคาที่สูงอย่างไม่เป็นธรรม (Margin Squeeze)

ถือเป็นความผิด ขัดต่อการแข่งขันทางการค้าที่เป็นธรรมตาม พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้า พ.ศ. 2560 เว้นเสียแต่พฤติกรรมทางธุรกิจที่กระทำนี้ มีเหตุผลทางเศรษฐศาสตร์หรือทางธุรกิจที่รับฟังได้ และกระทำเพียงระยะเวลาสั้นๆ

อย่างไรก็ตามในกรณีนี้จำต้องพิจารณาอย่างรอบด้าน เนื่องจากเหล็กที่นำมาใช้ในการก่อสร้างอาจมีคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐาน ตามที่เป็นข่าว

ดังนั้นเมื่อคุณภาพของสินค้าลดต่ำลง ย่อมส่งผลกระทบให้ต้นทุนในการผลิตสินค้าชนิดนั้นๆ ลดลงตามไปด้วย ดังนั้น ราคาของเหล็กที่นำมาใช้ในการก่อสร้างครั้งนี้ อาจมิได้ถูกจำหน่ายในราคาที่ต่ำกว่าทุนก็เป็นได้

ประเด็นที่สอง กรณีการก่อสร้างโครงการดังกล่าวพบความเชื่อมโยงกับนิติบุคคลหลายรายที่มีการจดทะเบียนสถานที่ตั้งเดียวกัน และมีรายชื่อกรรมการ ผู้ถือหุ้นเชื่อมโยงกันหลายนิติบุคคล รวมทั้งการดำเนินกิจการร่วมค้ากับนิติบุคคลอื่นอีกหลายรายเพื่อรับงานก่อสร้างของหน่วยงานภาครัฐหลายโครงการ จึงอาจเข้าข่ายการกําหนดข้อตกลงหรือเงื่อนไขในลักษณะสมรู้กัน

เพื่อให้ฝ่ายหนึ่งได้รับการประมูลหรือประกวดราคาสินค้าหรือบริการ หรือเพื่อมิให้ฝ่ายหนึ่งเข้าแข่งขันราคาในการประมูลหรือประกวดราคาสินค้า หรือบริการ ตามมาตรา 54 (3) แห่ง พ.ร.บ. การแข่งขันทางการค้าฯ หรือที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า “ฮั้วประมูล (Bid Rigging)”

การฮั้วประมูล เป็นรูปแบบหนึ่งของการตกลงร่วมกันหรือการสมรู้ร่วมคิดเพื่อไม่ให้เกิดการแข่งขันในการประกวดราคา และให้ได้ราคาตามที่ตกลงกันหรือมีการตกลงแบ่งผลประโยชน์กัน

อันเป็นการทำลายสภาวะการแข่งขันจนอาจนำไปสู่ความล้มเหลวของตลาด (Market Failure) ในที่สุด ซึ่งปัจจุบันการฮั้วประมูลโครงการใหญ่ ๆ มีรูปแบบที่ซับซ้อนมากขึ้น เรียกได้ว่าร่วมมือกันเป็นขบวนการหรือเครือข่ายขนาดใหญ่ 

ตัวอย่างเช่น ในการประกวดราคาก่อสร้างอาคารของหน่วยงานราชการแห่งหนึ่ง มีบริษัทซื้อซองประกวดราคาจำนวน 17 ราย แต่ปรากฏว่ากลับมีบริษัทยื่นซองเพียง 3 รายเท่านั้น คือ บริษัท ก บริษัท ข และบริษัท ค โดยก่อนหน้าทั้ง 3 ราย ได้ตกลงกันเพื่อให้บริษัท ก ชนะการประกวดราคา จึงได้ยื่นเสนอราคาที่สูงกว่าราคาที่บริษัท ก เสนอ

ในขณะเดียวกัน บริษัท ก ที่เป็นผู้ชนะการประกวดราคาก็ได้ยื่นประมูลในฐานะกิจการร่วมค้า หรือ Joint Venture กับบริษัท ง ที่เคยซื้อซองประกวดราคา และยังมีโครงสร้างความสัมพันธ์กับบริษัท จ บริษัท ฉ หรือบริษัทอื่น ๆ ที่ซื้อซองประกวดราคาอีกด้วย เป็นต้น

ไม่อาจปฏิเสธได้ว่า การฮั้วหรือการตกลงร่วมกันเป็นการทำลายการแข่งขัน ก่อให้เกิดการผูกขาด ลด หรือจำกัดการแข่งขันในตลาด นอกจากจะสร้างความเสียหายต่อตลาดและผู้ประกอบธุรกิจแล้ว ยังอาจส่งผลให้ภาครัฐต้องใช้งบประมาณสูงเกินกว่าที่ควรจะเป็น เพราะราคาที่เกิดจากการฮั้วกันมักไม่ใช่ราคาที่ต่ำที่สุดที่สามารถดำเนินงานได้ตามขอบเขตของงานนั้นๆ

ยิ่งกว่านั้น มีความเป็นไปได้สูงที่ผู้ชนะการประมูลหรือผู้รับจ้างก่อสร้างจำต้องลดมาตรฐานวัสดุหรือสินค้าต่างๆ ที่นำมาใช้ในการก่อสร้าง เหตุเพราะต้องใช้จ่ายงบประมาณส่วนหนึ่งไปกับค่าตอบแทนเพื่อให้กระบวนการฮั้วนั้นเสร็จสมบูรณ์ตามที่ตกลงไว้

กล่าวโดยสรุป การฮั้วประมูลถือเป็นความผิดตาม พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้าฯ จึงเป็นหน้าที่ของสำนักงาน กขค. ที่จะต้องดำเนินการตามอำนาจหน้าที่ที่กฎหมายได้บัญญัติไว้