สาธารณรัฐนิยม ในระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญสวีเดน

แต่จริงๆแล้ว สาธารณรัฐในยุโรปเกิดมาก่อนการปฏิวัติฝรั่งเศส นั่นคือ สาธารณรัฐดัทช์ที่เกิดขึ้นใน ค.ศ. 1588 และสิ้นสุดลง ค.ศ. 1795 และกลับมามีสถาบันพระมหากษัตริย์ แต่อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญตั้งแต่ ค.ศ. 1815  จนถึงปัจจุบัน อาจมองได้ว่า การกลับมาของสถาบันพระมหากษัตริย์และเข้าสู่ระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญของดัทช์ในปี ค.ศ. 1815 นั้นสวนกระแสปฏิวัติฝรั่งเศสและกระแสล้มเจ้าในยุโรป    แต่ถ้ารู้จักประวัติศาสตร์ยุโรปดีขึ้นหน่อย ก็จะพบว่า ในปี ค.ศ.1814 นโปเลียนพ่ายแพ้สงครามต่ออังกฤษและรัสเซียและพันธมิตรอื่นๆ และอังกฤษได้บีบบังคับให้ฝรั่งเศสต้องสถาปนาสถาบันพระมหากษัตริย์กลับมา และใช้ระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ                                                                                                            

สวีเดนรู้จักสาธารณรัฐจากการทำการค้ากับชาวดัทช์  แต่การรู้จักสาธารณรัฐดัทช์ในช่วงนั้น ก็ไม่ได้ทำให้เกิดกระแสนิยมสาธารณรัฐในสวีเดนแต่อย่างใด                                                                                               

แต่กระแสนิยมสาธารณรัฐที่ปรากฏให้เห็นเป็นรูปธรรมในลักษณะของงานเขียนเกิดขึ้นครั้งแรกในงานของ Heinrich Ludwig von Hess  โดยเขาได้เขียนงานที่ชื่อว่า Der Republickaner ที่เผยแพร่ในปี ค.ศ. 1754   แนวคิดสาธารณรัฐนิยมที่ปรากฏในงานของ Heinrich Ludwig von Hess  มีลักษณะพิเศษเฉพาะตัวเป็น “สาธารณรัฐนิยมในแบบสวีเดน”  นั่นคือ  “สาธารณรัฐนิยมอภิชน”  (aristocratic republicanism) ที่ต่อต้านพระราชอำนาจอันสมบูรณ์ของพระมหากษัตริย์ แต่ไม่ต้องการล้มระบอบที่มีอภิชนในสังคมสวีเดน   ข้อเขียนของ Hess  เกิดขึ้นในบริบทความขัดแย้งระหว่างพระมหากษัตริย์กับกลุ่มอภิชนที่ครองอำนาจทางการเมืองในสวีเดนในขณะนั้น  Hess ใช้การโจมตีอย่างรุนแรงต่อรัฐธรรมนูญสัมบูรณนิยม (Absolutism) ของเยอรมันในขณะนั้นเป็นสัญลักษณ์ในการต่อสู้ทางการเมืองในสวีเดน โดยเขาต้องการปกป้องสนับสนุนอำนาจของพวกอภิชนสวีเดนและต่อต้านการฟื้นพระราชอำนาจของสถาบันพระมหากษัตริย์                                         

เพราะหากพระมหากษัตริย์สวีเดนมีพระราชอำนาจมากขึ้นก็จะเป็นอุปสรรคต่อการตรากฎหมายเพื่อประโยชน์ของพวกอภิชน เพราะพระมหากษัตริย์สวีเดนมีพันธมิตรอันยิ่งใหญ่ นั่นคือ ชนชั้นชาวนาที่เป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ                                                                                                                                             

แน่นอนว่าในงานของ Hess พูดถึงสาธารณรัฐในอุดมคติอยู่บ้าง นั่นคือ คนจะเสมอภาคกัน มีเสรีภาพอะไรทำนองนั้น แต่ในความเป็นจริง เขาต้องการปกป้องรัฐธรรมนูญ ค.ศ. 1772 ของสวีเดนที่ยังคงไว้ซึ่งอภิสิทธิ์ของอภิชนอย่างเคร่งครัด               

คำว่า สาธารณรัฐ จึงถูกใช้เป็นเครื่องมือทางการเมืองในการกำจัดหรือลดทอนอำนาจของผู้ที่จะเป็นอุปสรรคขัดขวางผลประโยชน์ของผู้กล่าวอ้างมากกว่าจะต้องการให้เกิดความเสมอภาคตามอุดมคติอย่างแท้จริง                                                                                                                               

หลักฐานสนับสนุนประเด็นดังกล่าวนี้คือ เมื่อเกิดปฏิวัติฝรั่งเศส อภิชนบางกลุ่มในสวีเดนไม่ต้องการที่จะเป็นสาธารณรัฐอย่างฝรั่งเศส  แต่อภิชนบางกลุ่มในสวีเดนหาทางจำกัดพระมหากษัตริย์สวีเดนโดยการลอบปลงพระชนม์พระเจ้ากุสตาฟที่สามในปี ค.ศ. 1792  สามปีหลังเหตุการณ์ปฏิวัติฝรั่งเศส ค.ศ. 1789   แต่ก็ไม่ปรากฏชัดเจนว่ากลุ่มอภิชนดังกล่าวต้องการล้มสถาบันพระมหากษัตริย์เช่นกัน

       ในการเปลี่ยนแปลงการปกครองสวีเดน ค.ศ. 1809  แม้คณะผู้ก่อการ ค.ศ. 1809 จะสามารถจับกุมตัวพระเจ้ากุสตาฟที่สี่และบังคับให้สละราชสมบัติได้แล้ว  แต่พวกอภิชนนั้นก็ไม่ล้มสถาบันพระมหากษัตริย์  และในตอนร่างรัฐธรรมนูญ ค.ศ. 1809  เมื่อพวกอภิชนมีความขัดแย้งกับพวกชาวนาในประเด็นเรื่องอภิสิทธิ์ของพวกอภิชนและข้อเรียกร้องสิทธิ์ของชาวนา  แม้ว่าพวกชาวนาจะยังจงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์ แต่พวกชาวนาก็ท้าพวกอภิชนว่า ถ้าไม่ยอมตามข้อเรียกร้องของพวกตน ก็ให้ล้มสถาบันพระมหากษัตริย์แล้วเป็นประชาธิปไตยไปเลยเอาไหม เพราะพวกอภิชนที่เป็นคณะผู้ก่อการ ค.ศ. 1809 ทำการจับกุมและบังคับให้พระมหากษัตริย์สละราชสมบัติเปลี่ยนแปลงการปกครองโดยอ้างเสรีภาพและความเสมอภาคของประชาชน    แต่พวกอภิชนก็ไม่เอา  เพราะการล้มสถาบันพระมหากษัตริย์หมายถึงการล้มระเบียบโครงสร้างของอภิชนไปด้วย และด้วยเหตุผลเดียวกันนี้เองที่ Hess ในปี ค.ศ. 1754 เรียกร้องปกป้องสาธารณรัฐอภิชนของสวีเดน โดยไม่ได้ต้องการล้มล้างสถาบันพระมหากษัตริย์                                                      

จนถึง ค.ศ. 1830  ถึงจะมีการเรียกร้องให้สวีเดนเป็นสาธารณรัฐอย่างจริงๆจังๆ โดยนักการเมืองชื่อ Lars Johan Hierta  ที่เผยแพร่ในหนังสือพิมพ์ชื่อ Aftonbladet   แต่กระนั้นก็ไม่ได้มีการใช้คำว่า สาธารณรัฐ เลย และสิ่งที่เขาเรียกร้องคือ การขับไล่พระเจ้าชาร์ลสที่สิบสี่ออกไป                                                    

สวีเดนมีการรณรงค์ต่อสู้ทางการเมืองโดยติดโปสเตอร์คำว่า สาธารณรัฐ เป็นครั้งแรกในปี ค.ศ. 1848  มีการใช้ถ้อยคำรุนแรง  จนเกิดการจลาจล และผู้เรียกร้องต้องเสียชีวิตจากการปราบปรามโดยกองทัพของรัฐบาลเป็นจำนวนสามสิบคน  แต่เมื่อดูเนื้อหาสาระของการเรียกร้องจริงๆแล้ว ก็ไม่ได้ต้องการสาธารณรัฐจริงๆ  แต่ต้องการสิทธิ์ในการเลือกตั้งทั่วไปอย่างเท่าเทียมกัน                                                   

ต่อมาในปี ค.ศ.  1889  ในการจัดตั้งพรรค Social Democrat ได้มีการแสดงเจตนารมณ์ของพรรคว่าต้องการจะสถาปนาสาธารณรัฐขึ้นในสวีเดน  แต่พอพรรคได้เป็นรัฐบาลในปี ค.ศ. 1920  ก็เลิกล้มเจตนารมณ์นั้นไปเฉยๆ จากข้างต้น จะเห็นได้ว่า ในทางปฏิบัติ สาธารณรัฐเป็นศัพท์ที่เอาไว้ปลุกระดมทางการเมืองเพื่อกำจัดหรือจำกัดอำนาจของอะไรก็แล้ว แต่ที่เป็นอุปสรรคทางการเมืองโดยการอ้างไปที่อุดมคติของสาธารณรัฐที่ทุกคนมีเสรีภาพเสมอกัน เป็นเจ้าของประเทศร่วมกันอย่างเท่าเทียมกัน  เพราะแม้แต่สาธารณรัฐสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ก็ยังทำให้เกิดขึ้นจริงในทางปฏิบัติไม่ได้  โดยส่วนใหญ่แล้ว เมื่อได้อำนาจก็จะไม่ไปต่อ                                                                                                                                                                                             ปัจจุบัน ราชอาณาจักรสวีเดนปกครองมีการปกครองระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญหรือบางทีก็เรียกว่าพระมหากษัตริย์ภายใต้ระบบรัฐสภา (parliamentary monarchy)   เป็นประเทศที่อยู่ในอันดับที่ 9 จาก 156 ประเทศในการจัดอันดับความสุขขององค์การสหประชาชาติ ค.ศ. 2018 และได้คะแนนเต็มจาก Freedom House ในการจัดอันดับเสรีภาพพลเมืองและสิทธิทางการเมืองต่างๆ   แต่กระนั้น สวีเดนก็ยังมีกระแสนิยมสาธารณรัฐ ที่ต้องการเปลี่ยนแปลงการปกครองไม่ให้มีสถาบันพระมหากษัตริย์อีกต่อไป ต้องการให้สวีเดนเป็นสาธารณรัฐ ยกเลิกระบอบพระมหากษัตริย์ภายใต้รัฐธรรมนูญ  โดยใน ค.ศ. 1997 มีการตั้งสมาคมสาธารณรัฐแห่งสวีเดนขึ้น และในปี ค.ศ. 2010 ได้มีการตั้งพันธมิตรกลุ่มเคลื่อนไหวสาธารณรัฐแห่งยุโรป (Alliance of European Republican Movements) ในกรุงสต๊อคโฮล์ม โดยพวกนิยมสาธารณรัฐจะประสานร่วมมือกับกลุ่มนิยมสาธารณรัฐอื่นๆในยุโรป                                                                                 

เหตุผลของพวกนิยมสาธารณรัฐในสวีเดนเป็นเรื่องอุดมการณ์ล้วนๆ ไม่มีปัญหาเศรษฐกิจการเมืองอย่างเป็นนัยสำคัญให้เป็นข้ออ้าง อีกทั้งสถาบันพระมหากษัตริย์ก็ไม่ได้มีปัญหาให้เป็นข้ออ้างในการล้มล้างสถาบันฯได้แต่อย่างใด  พูดง่ายๆก็คือ พวกสาธารณรัฐในสวีเดนไม่ต้องการให้มีสถาบันพระมหากษัตริย์  เป็นเรื่องของความไม่ชอบสถาบันพระมหากษัตริย์เท่านั้น