ทั่วโลกมุ่งสู่การยกเลิกโทษประหารชีวิต

“ถ้าโทษประหารไม่มีผลเชิงป้องปราม ซึ่งก็เป็นเช่นนั้น และถ้าโทษประหารไม่ทำให้เราปลอดภัยขึ้น และมันก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ ต้องถือว่าโทษประหารเป็นเพียงการแก้แค้นที่มีต้นทุนสูง (If the death penalty is not a deterent,and it is not,and if the death penalty does not make us safer,and it does not,the it is only high-cost revenge.)”

ชารลส์ เอ็ม แฮร์ริส (Charles M. Harris) ผู้พิพากษาอาวุโสรัฐฟลอริดา/เม.ย.55

จากรายงานประจำปีของแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนลที่เผยแพร่ออกไปทั่วโลกเมื่อ 10 เมษายน 2556 ที่ผ่านมาแสดงถึงสถิติโทษประหารในปี 2555 ว่า แนวโน้มทั่วโลกยังคงมุ่งสู่การยกเลิกโทษประหาร โดยมีเพียงหนึ่งในสิบของประเทศทั่วโลกที่ยังมีการตัดสินลงโทษประหารอยู่ อย่างไรก็ตาม ก็ได้เกิดความถดถอยในปี 2555 เช่นกัน กล่าวคือมีการรื้อฟื้นการประหารชีวิตขึ้นในประเทศแกมเบีย อินเดีย ญี่ปุ่น และปากีสถาน

แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนลรวบรวมข้อมูลการประหารชีวิตได้ใน 21 ประเทศ พบว่ามีการประหารชีวิต 682 ครั้ง ซึ่งใกล้เคียงกับตัวเลข 680 ครั้งในปี 2554 ใน 21 ประเทศเช่นกัน ตัวเลข 682 ครั้งยังไม่รวมการประหารชีวิตหลายพันครั้งในประเทศจีนที่ไม่มีการเปิดเผยตัวเลขอย่างเป็นทางการ ซึ่งถือว่ามากกว่าจำนวนการประหารชีวิตของทั้งโลกรวมกัน 3 ใน 4 ของการประหารชีวิตที่ยืนยันได้ เกิดขึ้นใน 3 ประเทศเท่านั้น ได้แก่ อิหร่าน อิรัก และซาอุดีอาระเบีย

ประเทศที่ประหารชีวิตบุคคลมากสุดในโลก 5 ประเทศ ได้แก่ จีน อิหร่าน อิรัก ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐฯ โดยมีเยเมนตามมาติดๆ

วิธีการประหารชีวิตในปี 2555 ได้แก่ การแขวนคอ การตัดศีรษะ การยิงเป้า และการฉีดสารพิษ ที่ซาอุดีอาระเบีย มีการนำศพของชายคนหนึ่งที่ถูกตัดศีรษะเพื่อประหารชีวิตไปประจาน โดยถือว่าเป็น “การตรึงกางเขนเพื่อให้ตายอย่างทรมาน” อย่างหนึ่ง

แอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนลมีข้อมูลความก้าวหน้าของการยกเลิกโทษประหารในทุกภูมิภาคของโลกที่ถึงแม้ว่าสหรัฐฯ จะเป็นเพียงประเทศเดียวในทวีปอเมริกาที่ยังคงประหารชีวิตในปี 2555 แต่ก็เกิดขึ้นใน 9 มลรัฐเท่านั้น เมื่อเปรียบเทียบกับ 13 มลรัฐ ในปี 2554 คอนเนกติกัตเป็นรัฐลำดับที่ 17 ที่ยกเลิกโทษประหารเมื่อเดือนเมษายน 2555 ที่ผ่านมา

ในเดือนพฤศจิกายนปีที่แล้ว อินเดียประหารชีวิตบุคคลเป็นครั้งแรกนับจากปี 2547 โดยการแขวนคอนายอัชมาล กาสับ (Ajmal Kasab) มือปืนที่รอดมาได้จากเหตุการณ์ระเบิดที่กรุงมุมไบเมื่อปี 2551

ที่ญี่ปุ่น มีการประหารชีวิตนักโทษสามคนเมื่อเดือนมีนาคมปีที่ผ่านมา และอีกสี่คนในเวลาต่อมา หลังจากที่งดเว้นมาเป็นเวลา 20 เดือน

ปัจจุบันยังคงมีผู้ที่ต้องโทษประหารหรือถูกประหารสำหรับความผิดที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการฆ่าโดยเจตนา ซึ่งย่อมไม่สอดคล้องกับเงื่อนไขการเป็น “อาชญากรรมร้ายแรงที่สุด” ตามที่กำหนดไว้ในข้อ 6 ของกติกา ICCPR (International Covenant on Civil and Political Rights) เช่น การใช้โทษประหารสำหรับความผิดในคดียาเสพติดในหลายประเทศรวมทั้งจีน อินเดีย อินโดนีเซีย อิหร่าน มาเลเซีย ปากีสถาน ซาอุดีอาระเบีย สิงคโปร์ ไทย สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ และเยเมน เป็นต้น

ความผิดที่ลงโทษด้วยการประหารชีวิตยังประกอบด้วย “การผิดประเวณี” และ “การมีเพศสัมพันธ์ระหว่างชายกับชาย” (อิหร่าน) ความผิดเกี่ยวกับศาสนา อย่างเช่น “การละทิ้งศาสนา” (อิหร่าน) และ “การหมิ่นศาสนา” (ปากีสถาน) “การใช้เวทมนตร์” (ซาอุดีอาระเบีย) ความผิดทางเศรษฐกิจ (จีน) การข่มขืนกระทำชำเรา (ซาอุดีอาระเบีย) และการลักทรัพย์ในรูปแบบที่ “ร้ายแรง” (ซาอุดีอาระเบีย, เคนยา, แซมเบีย)

นอกจากนี้ยังมีการลงโทษประหารสำหรับความผิดรูปแบบต่างๆ ที่ถือว่าเป็น “กบฏ” “การกระทำที่คุกคามต่อความมั่นคงแห่งชาติ” และ “อาชญากรรมต่อรัฐ” เช่น ในแกมเบีย คูเวต เลบานอน เกาหลีเหนือ ปาเลสไตน์ (เวสต์แบงก์; เขตยึดครองของปาเลสไตน์บริเวณฉนวนกาซาที่อยู่ใต้การปกครองของกลุ่มฮามัส) และโซมาเลีย

ส่วนของประเทศไทยเรา มีการบันทึกข้อมูลการตัดสินประหารชีวิตเพิ่มเติมอีกอย่างน้อย 106 คดี และจนถึงสิ้นปีมีนักโทษประหารอยู่กว่า 650 คน ตัวเลขจากกรมราชทัณฑ์ชี้ให้เห็นว่า อย่างน้อยครึ่งหนึ่งของนักโทษประหารเป็นความผิดที่เกี่ยวข้องกับยาเสพติด (แต่ในรอบ 3 ปีที่ผ่านมาไทยเราไม่มีการประหารชีวิตแต่อย่างใด)

ในวันที่ 15 มีนาคม 2555 คณะมนตรีสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติรับรองผลการพิจารณาการทบทวนสถานการณ์สิทธิมนุษยชนของประเทศ (UPR) ของไทยที่มีขึ้นเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2554 ซึ่งทางการไทยปฏิเสธข้อเสนอแนะให้ทบทวนหรือแก้ไขกฎหมายเพื่อให้มีการยกเลิกโทษประหาร โดยต้องการให้รอผลการศึกษาเพื่อประเมินความเป็นไปได้ในการยกเลิกโทษประหารเสียก่อน ที่น่าเศร้าคือตลอดทั้งปีที่ผ่านมามีเสียงเรียกร้องให้เร่งการประหารชีวิตในความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดให้เร็วขึ้น (นำโดยรองนายกรัฐมนตรีที่จบดอกเตอร์ด้านกฎหมาย ???) รวมทั้งการกดดันที่มาจากหน่วยงานของรัฐบาลเอง

ในวันที่ 20 ธันวาคมปีที่แล้ว ที่ประชุมสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติมีการพิจารณามติที่ 67/176 รับรองมติฉบับที่ 4 ว่าด้วยความตกลงเพื่อยุติการใช้โทษประหารชั่วคราว โดยมีการรับรอง 111 เสียง ค้าน 41 เสียง และงดออกเสียง 34 เสียง (รวมไทยที่งดออกเสียงเป็นปีที่ 2 แต่ก็ถือว่าเป็นความก้าวหน้าที่จากเดิมที่เคยลงมติคัดค้านมาก่อน) ซึ่งเป็นการเรียกร้องให้รัฐต่างๆ เคารพมาตรฐานระหว่างประเทศที่มุ่งคุ้มครองสิทธิของบุคคลที่ต้องโทษประหาร มีแนวทางจำกัดการใช้โทษประหาร และลดจำนวนความผิดสำหรับโทษประหาร และเป็นการจัดทำความตกลงเพื่อยุติการใช้โทษประหารชั่วคราว

มีการเพิ่มถ้อยความกำหนดให้รัฐควรเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับการใช้โทษประหาร เรียกร้องไม่ให้รัฐใช้โทษประหารกับหญิงตั้งครรภ์หรือผู้เยาว์ที่อายุต่ำกว่า 18 ปี ในขณะที่กระทำความผิด ทั้งนี้ โดยมีเป้าหมายเพื่อยกเลิกโทษประหารในที่สุด และมติดังกล่าวได้เรียกร้องให้รัฐที่ยกเลิกโทษประหารไปแล้ว ไม่ให้นำกลับมาใช้อีก สุดท้ายจะมีการพิจารณาประเด็นนี้อีกครั้งในสมัยประชุมที่ 69 ในปี 2557

กล่าวโดยสรุป แม้ว่าจะมีการรื้อฟื้นโทษประหารขึ้นมาในบางประเทศ แต่สถานการณ์โดยทั่วไปของโลกถือว่ามีแนวโน้มที่ดีขึ้น และจะดีขึ้นเรื่อยๆ ที่น่าภูมิใจที่สุดก็คือในภูมิภาคอาเซียนของเราในรอบปี 2555 ที่ผ่านมาไม่มีการประหารชีวิตนักโทษเลยครับ