เปิดแผนยุติสงครามรัสเซีย ยูเครนต้องยอมแค่ไหน?

เจรจากันหลายรอบสำหรับข้อตกลงเพื่อยุติสงครามรัสเซียรุกรานยูเครน แต่จนแล้วจนรอดสันติภาพก็ยังไม่บังเกิด ล่าสุดยูเครนประกาศ ยินดีล้มเลิกความตั้งใจเข้าเป็นสมาชิกนาโต แลกกับการรับประกันความมั่นคง ส่วนหนึ่งของข้อตกลงสันติภาพยุติสงครามที่ยืดเยื้อมานานเกือบสี่ปี

เว็บไซต์ซีเอ็นบีซีรายงาน ในการเจรจานานห้าชั่วโมงกับสตีฟ วิตคอฟ ทูตพิเศษสหรัฐ และจาเรด คุชเนอร์ ลูกเขยประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ เมื่อวันอาทิตย์ (14 ธ.ค.) ประธานาธิบดีโวโลดิมีร์ เซเลนสกีของยูเครนเสนอยกเลิกความใฝ่ฝันของรัฐบาลเคียฟในการเข้าเป็นสมาชิกองค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ (นาโต) ที่หากสมาชิกชาติใดชาติหนึ่งถูกโจมตี ถือว่าสมาชิกทั้งหมดถูกโจมตีตามมาตรา 5 ของกฎบัตรนาโต

เซเลนสกีกล่าวว่า การเสนอยกเลิกการเข้าเป็นสมาชิกนาโตแลกกับการรับประกันความมั่นคงถือเป็นการประนีประนอม ท่ามกลางการต่อต้านของพันธมิตรชาติตะวันตกจำนวนหนึ่งที่ไม่อยากให้ยูเครนเข้านาโต

“ตั้งแต่เริ่มต้นเลย เงื่อนไขของยูเครน หรือถ้าจะพูดให้ชัด ความใฝ่ฝันของเราคือการเป็นสมาชิกนาโต และนั่นจะมอบหลักประกันความมั่นคงให้อย่างแท้จริง พันธมิตรจำนวนหนึ่งจากสหรัฐและยุโรปไม่สนับสนุนทิศทางนี้” เซเลนสกีตอบคำถามผู้สื่อข่าวผ่านวอทส์แอปในวันอาทิตย์

“นั่นเป็นเหตุผลว่าทำไมในวันนี้การรับประกันความมั่นคงแบบทวิภาคีระหว่างยูเครนและสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการรับประกันในลักษณะเดียวกับมาตรา 5 จากสหรัฐให้กับเรา และการรับประกันความมั่นคงจากเพื่อนในยุโรปให้กับเรา รวมถึงจากประเทศอื่นๆ เช่น แคนาดาและญี่ปุ่น การรับประกันความมั่นคงเหล่านี้เป็นโอกาสที่จะป้องกันการรุกรานของรัสเซียอีกครั้ง” เซเลนสกีกล่าว

“และนี่คือการประนีประนอมในส่วนของเรา” ผู้นำยูเครนสรุป

อย่างไรก็ตาม แม้ยูเครนไม่สละสิทธิอย่างเปิดเผยโอกาสเข้านาโตก็น้อยเต็มที  เนื่องจากสมาชิกหลายชาติไม่เห็นด้วย เช่น สโลวาเกียและฮังการีมิตรของรัฐบาลมอสโกแม้แต่พันธมิตรของยูเครนในกลุ่มนาโตก็กังวลเกี่ยวกับการยั่วยุรัสเซียเกินขอบเขตพรมแดนของยูเครน

ส่วนรัสเซียนั้นต่อต้านการที่ยูเครนเข้าเป็นสมาชิกนาโตอยู่แล้ว อ้างว่า การที่นาโตขยายสมาชิกภาพมายังยุโรปตะวันออกเป็นหนึ่งเหตุผลที่ตนต้อง “ปฏิบัติการพิเศษทางทหาร” กับยูเครนในปี 2022

ที่ผ่านมาเคียฟยืนกรานโดยตลอดว่า ข้อตกลงสันติภาพต้องกำหนดเรื่องการรับประกันความมั่นคงแทนการเป็นสมาชิกนาโต และนี่ยังเป็นจุดที่ตกลงกันไม่ได้ในการเจรจากับมอสโก ซึ่งไม่ยอมให้พันธมิตรของยูเครนเป็นส่วนหนึ่งของกองกำลังรักษาสันติภาพใดๆ ในประเทศนี้

การเจรจาข้อตกลงสันติภาพยังคงต่อเนื่องไปในวันจันทร์ (15 ธ.ค.) ดิมิโทร ลิตวิน ผู้ช่วยเซเลนสกี กล่าวว่า ประธานาธิบดีจะให้ความเห็นเรื่องการเจรจาเมื่อแล้วเสร็จ

ขณะที่ทำเนียบเครมลินกล่าวในวันจันทร์ คาดว่าจะได้รับฟังการบรรยายสรุปเมื่อได้ผลการเจรจาระหว่างยูเครนกับสหรัฐในวันนั้น เมื่อถามความเห็นเรื่องที่เคียฟยกเลิกเข้านาโตและการรับประกันความมั่นคงแบบใดที่รัสเซียยอมรับได้ในข้อตกลงสันติภาพที่อาจเกิดขึ้น ดิมิทรี เพสคอฟ โฆษกประจำตัวประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ระบุ

“นี่เป็นหนึ่งในประเด็นสำคัญ และแน่นอนว่าจำเป็นต้องหารือกันเป็นพิเศษโดยพิจารณาจากบริบทของประเด็นอื่นๆ ทั้งหมด แต่สิ่งนี้ก็คือหัวใจสำคัญของกระบวนการเจรจา ซึ่งผมขอเน้นย้ำอีกครั้งว่า เราไม่อยากทำการทูตอึกทึกครึกโครมผ่านสื่อ"

การเจรจาในกรุงเบอร์ลินพอจะสร้างความหวังให้กับผู้นำยุโรปที่ต้องการยุติความขัดแย้งนองเลือดที่สุดนับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่ 2 ได้บ้าง แต่มอสโกยังไม่เห็นชอบกับสิ่งที่หารือกันในเยอรมนี และยังไม่ได้แสดงว่าจะเห็นดีด้วย

“เราพยายามทำให้เสร็จ เราคุยกับประธานาธิบดีปูตินของรัสเซียหลายครั้ง และผมคิดว่าตอนนี้เราใกล้สำเร็จมากกว่าครั้งก่อนๆ คอยดูกันว่าเราจะทำได้หรือไม่” ทรัมป์กล่าวที่ทำเนียบขาวถึงข้อตกลงดังกล่าวหลังคุยโทรศัพท์กับเจ้าหน้าที่คนสำคัญในเบอร์ลิน

เจ้าหน้าที่วงในคนหนึ่งเผยกับรอยเตอร์ว่าสหรัฐยังต้องการให้ยูเครนถอนกำลังออกจากภูมิภาคโดเนตส์กทางตะวันออกของประเทศด้วย ซึ่งจะเป็นการยอมให้อย่างมากและจะถูกตอบโต้อย่างรุนแรงในยูเครน

ต่อมาเซเลนสกีกล่าวถึงการยอมยกดินแดนให้ว่าเป็นความ “เจ็บปวด” และว่ายังมีจุดยืนต่างกันในเรื่องนี้แต่เขาเชื่อว่า ผู้ไกล่เกลี่ยของสหรัฐจะช่วยหาทางประนีประนอมได้โดยผู้เจรจาของเคียฟจะหารือกับฝ่ายสหรัฐต่อไป พร้อมเสริมว่ายูเครนต้องการความเข้าใจที่ชัดเจนเกี่ยวกับหลักประกันด้านความมั่นคง รวมถึงการตรวจสอบการหยุดยิง ก่อนที่จะตัดสินใจใดๆ ที่เกี่ยวข้องกับแนวหน้าของสงคราม

"ผมไม่คิดว่า (สหรัฐ) จะเรียกร้องอะไรผมมองว่าเราเป็นพันธมิตรทางยุทธศาสตร์ ดังนั้นผมจึงอยากจะบอกว่า เราได้รับทราบเกี่ยวกับประเด็นเรื่องดินแดนตามวิสัยทัศน์ของรัสเซีย หรือข้อเรียกร้องของรัสเซียจากสหรัฐแล้ว เรามองว่านี่คือข้อเรียกร้องจากสหพันธรัฐรัสเซีย” เซเลนสกีกล่าว

เจ้าหน้าที่สหรัฐแจ้งกับผู้สื่อข่าวทางโทรศัพท์ว่า พวกเขาบรรลุข้อตกลงในประเด็นต่างๆ ได้แล้ว 90% แม้ว่าปัญหาเรื่องดินแดนที่ยืดเยื้อมานานยังคงอยู่ แต่เจ้าหน้าที่คนหนึ่งกล่าว“เรามีแนวทางแก้ไขหลากหลายเพื่อลดช่องว่างที่เกิดขึ้น และเรากำลังเสนอแนวทางเหล่านั้นให้พวกเขาพิจารณา”

ยูเครนเคยกล่าวก่อนหน้านั้นว่า จะไม่ยอมยกดินแดนให้รัสเซีย ซึ่งครอบครองพื้นที่ทางภาคตะวันออกและภาคใต้เกือบ 20% ของยูเครน นับตั้งแต่รุกรานเต็มตัวในเดือน ก.พ.2022

แหล่งข่าวยุโรปรายหนึ่งที่ได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับการเจรจาครั้งล่าสุดกล่าวว่า รัสเซียยังคงไม่ยอมอ่อนข้อในเรื่องข้อเรียกร้องดินแดน “บรรยากาศโดยรวมดี แต่เป้าหมายยังคงแตกต่างกันมากในประเด็นหลัก”

•  ยูเครนถูกทรัมป์กดดันให้ยอม

รอยเตอร์รายงานว่า รัฐบาลเคียฟถูกทรัมป์กดดันอย่างหนักให้ยอมรัสเซีย

“เป็นครั้งแรกนับตั้งแต่เริ่มสงครามที่การหยุดยิงมีความเป็นไปได้” นายกรัฐมนตรีฟรีดริช เมอร์ซ ของเยอรมนีเจ้าภาพการประชุมโพสต์แพลตฟอร์มX

เจ้าหน้าที่สหรัฐรายหนึ่งกล่าวในภายหลังว่า ตามข้อตกลงที่หารือกันในเบอร์ลิน ยูเครนจะได้รับการรับประกันความมั่นคงแบบเดียวกับมาตรา 5 ของนาโต

เจ้าหน้าที่สหรัฐอีกรายกล่าวว่า รัสเซียเปิดกว้างให้ยูเครนเป็นสมาชิกสหภาพยุโรปได้ และทรัมป์ต้องการป้องกันไม่ให้รัสเซียรุกคืบไปทางตะวันตกของยุโรปเพิ่มขึ้น

เจ้าหน้าที่รายหนึ่งกล่าวด้วยว่า การรับประกันด้านความปลอดภัย รวมถึงการขจัดความขัดแย้งและการกำกับดูแลข้อตกลงใดๆ เป็นจุดสำคัญของการเจรจาในวันจันทร์ และทรัมป์เชื่อว่าเขาจะสามารถโน้มน้าวให้มอสโกยอมรับการรับประกันในลักษณะเดียวกับมาตรา 5 ได้

คาดว่าคณะทำงานจะพบกันที่สหรัฐในสุดสัปดาห์นี้ อาจเป็นที่ไมอามี และถ้าจำเป็นต้องไปรัสเซียเจ้าหน้าที่ก็เตรียมตัวแล้ว

ในแถลงการณ์ร่วมของผู้นำยุโรปซึ่งรวมถึงเยอรมนี ฝรั่งเศส และอังกฤษ กล่าวว่าพวกเขา“เห็นพ้องต้องกันอย่างมาก” กับสหรัฐและได้ระบุรายการเป้าหมายที่ทั้งสองฝ่ายจะร่วมกันดำเนินการ เช่นคำมั่นสัญญาที่จะสนับสนุนกองกำลังติดอาวุธของยูเครน กองกำลังรักษาสันติภาพที่นำโดยยุโรป และการรับประกันว่าจะใช้กำลังหากยูเครนถูกโจมตีอีกครั้ง ตลอดจนการสนับสนุนให้ยูเครนเข้าร่วมสหภาพยุโรป

•   ความยากของเซเลนสกี

เซเลนสกีกำลังเผชิญความยากลำบากรักษาสมดุลระหว่างการมีเหตุผลยืดหยุ่นต่อรัฐบาลทรัมป์ พร้อมๆ กับไม่ยอมอ่อนข้อในสิ่งที่ประชาชนยูเครนไม่เห็นด้วย

ผลการสำรวจความคิดเห็นจัดทำโดยสถาบันสังคมวิทยานานาชาติเคียฟ เผยแพร่เมื่อวันจันทร์ยิ่งตอกย้ำความท้าทายที่เขาต้องเผชิญ ชาวยูเครนสามในสี่ไม่เห็นด้วยการกับยอมอ่อนข้อให้มากในการทำข้อตกลงสันติภาพ ชาวยูเครน 72%พร้อมยอมรับข้อตกลงที่คงแนวรบปัจจุบันไว้และประนีประนอมบางประการ

อย่างไรก็ตาม 75% เชื่อว่าแผนที่เป็นมิตรกับรัสเซีย ซึ่งรวมถึงการที่ยูเครนต้องยกดินแดนเพิ่มเติมหรือจำกัดขนาดกองทัพโดยไม่ได้รับหลักประกันด้านความมั่นคงที่ชัดเจนนั้น “ยอมรับไม่ได้โดยสิ้นเชิง”

การเจรจาระหว่างสหรัฐกับยูเครนในวันจันทร์ถือเป็นการเริ่มต้นสัปดาห์อันหนักหน่วงสำหรับยุโรป การประชุมผู้นำอียูจะมีขึ้นในวันพฤหัสบดี (18 ธ.ค.)

เพื่อตัดสินใจว่าสินทรัพย์ของธนาคารกลางรัสเซียที่ถูกอายัดไว้สามารถนำมาใช้เป็นหลักประกันเงินกู้ก้อนใหญ่ให้แก่ยูเครนได้หรือไม่

ยุโรปถูกรัฐบาลวอชิงตันวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักเกี่ยวกับนโยบายการย้ายถิ่นความมั่นคง และการกำกับดูแลบริษัทเทคโนโลยีขนาดใหญ่ สหภาพยุโรปและรัฐบาลของแต่ละประเทศต่างพยายามหาแนวทางอันเป็นเอกภาพตอบโต้คำวิจารณ์จากสหรัฐ