ปฏิบัติการทวงคืน ‘ทับหลังปราสาท’ จากสหรัฐ

นายธานี แสงรัตน์ อธิบดีกรมสารนิเทศและโฆษกกระทรวงการต่างประเทศ กล่าวถึงกรณีการติดตามทวงคืนโบราณวัตถุ 2 รายการ ได้แก่ ทับหลังปราสาทเขาโล้น จ.สระแก้ว และทับหลังปราสาทหนองหงส์ จ.บุรีรัมย์ ที่ถูกลักลอบนำออกจากประเทศไทยและถูกจัดแสดงอยู่ที่ Asian Art Museum นครซานฟรานซิสโก รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐว่า รัฐบาลได้ได้แต่งตั้ง คณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย โดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรมเป็นประธาน ในส่วนของกระทรวงการต่างประเทศมีปลัดกระทรวงการต่างประเทศเป็นรองประธาน และอธิบดีกรมสารนิเทศเป็นกรรมการ

กระทรวงการต่างประเทศได้ประสานงานกับกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรมอย่างใกล้ชิด เพื่อขอรับข้อมูลการศึกษาทางวิชาการพร้อมหลักฐานที่เกี่ยวข้อง เช่น รายงานการสำรวจของกรมศิลปากร ภาพถ่ายของทับหลังฯ ตัวอย่างเอกสารอนุญาตใน การส่งออกโบราณวัตถุ เป็นต้น เพื่อใช้ในการสืบสวนสอบสวน จนสามารถพิสูจน์ได้ว่า โบราณวัตถุทั้ง 2 รายการนั้นมีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย และได้ถูกลักลอบนำออกไปโดยผิดกฎหมาย

ขณะนี้ คดีความเสร็จสิ้นแล้ว โดยพิพิธภัณฑ์ฯ ได้ดำเนินการถอดถอนรายการทับหลัง ทั้งสองออกจากบัญชีของพิพิธภัณฑ์ฯ เมื่อวันที่ 31 มีนาคม  และวันที่ 2 เมษายน 2564  รัฐบาลกลางสหรัฐจะยึดทับหลังทั้งสองรายการ จากนั้น รัฐบาลกลางสหรัฐ จะนำส่งทับหลังทั้งสองรายการคืนให้แก่ผู้แทนรัฐบาลไทยผ่านกรอบการดำเนินงาน Victim Remission Program ของกระทรวงยุติธรรมสหรัฐต่อไป โดยจะมีพิธีส่งมอบโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการให้แก่ฝ่ายไทย อย่างเป็นทางการต่อไปในโอกาสแรก

ขณะนี้ กระทรวงการต่างประเทศได้ดำเนินการในส่วนที่เกี่ยวข้อง เพื่อเตรียมพร้อม รับมอบโบราณวัตถุจากฝ่ายสหรัฐ รวมทั้งได้ประสานกับบริษัทขนส่งที่มี ความเชี่ยวชาญและประสบการณ์สูงในการขนส่งโบราณวัตถุกลับคืนสู่ประเทศไทย

กระทรวงการต่างประเทศขอขอบคุณสำนักงานอัยการสหรัฐ สำนักงานสืบสวนเพื่อความมั่นคงแห่งมาตุภูมิ (Homeland Security Investigations) สถานกงสุลใหญ่ ณ นครลอสแอนเจลิส และกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ที่ผลักดันติดตามทวงคืนโบราณวัตถุสำคัญทั้ง 2 รายการกลับคืนสู่ประเทศไทยอย่างต่อเนื่องจนประสบความสำเร็จ และคดีนี้ถือว่า เป็นคดีตัวอย่างในการติดตามคืนโบราณวัตถุชิ้นอื่น ๆ ของไทยในความครอบครองของพิพิธภัณฑ์ต่างๆ ในสหรัฐต่อไป

นอกจากนี้ ยังมีเรื่องน่ายินดีอีกประการ คือ ประเทศไทยจะได้รับโบราณวัตถุ (พระพุทธรูป) คืนจากสหรัฐอีก 13 รายการ

พระพุทธรูปทั้ง ๑๓ องค์เป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ ศิลปะสุโขทัยและอยุธยา และ หลายชิ้นเป็นงานโลหะสำริด รวมถึงรูปเคารพศิลปะศรีวิชัย ทางภาคใต้ของไทย ได้ถูกลักลอบนำออกจากประเทศไทยอย่างผิดกฎหมาย และถูกนำไปจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ต่าง ๆ ในนครนิวยอร์ก

การดำเนินคดีสิ้นสุดแล้วเช่นกัน ขณะนี้ ฝ่ายสหรัฐอยู่ระหว่างกระบวนการ เตรียมการส่งมอบพระพุทธรูปทั้ง ๑๓ องค์ คืนให้แก่ผู้แทนรัฐบาลไทย โดยกระทรวงการต่างประเทศได้มีหนังสือถึงกรมศิลปากร เพื่อขอให้พิจารณาตรวจสอบเนื้อหา ในเอกสารที่เกี่ยวข้อง และมอบอำนาจให้กงสุลใหญ่ ณ นครนิวยอร์ก เป็นผู้แทนรัฐบาลไทยลงนามในเอกสารทางกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เพื่อรับมอบโบราณวัตถุทั้ง ๑๓ รายการจากสหรัฐ กลับคืนสู่ประเทศไทยต่อไป