เปิดปม ‘แรร์เอิร์ธ’ เมื่อจีนค้นพบจุดอ่อนของทรัมป์

เมื่อต้นเดือนต.ค.กระทรวงพาณิชย์จีนออกประกาศฉบับที่ 62 ประจำปี 2025 ที่ไม่ใช่แค่หนังสือราชการธรรมดา แต่เป็นการสั่นคลอนการสงบศึกการค้าที่เปราะบางเต็มทีของสหรัฐกับจีน

เว็บไซต์บีบีซีรายงานว่า คำประกาศดังกล่าวระบุถึงการควบคุมการส่งออกแร่ธาตุหายาก (แรร์เอิร์ธ) รอบใหม่ เท่ากับว่ารัฐบาลปักกิ่งควบคุมซัพพลายแร่ธาตุหายากของโลกให้เข้มข้นยิ่งขึ้น ทั้งยังเตือนใจประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐให้ทราบว่า ในสงครามการค้าครั้งนี้จีนถือไพ่เหนือกว่ามากแค่ไหน

จีนนั้นแทบจะผูกขาดการแปรรูปแร่ธาตุหายากเลยก็ว่าได้ ภายใต้ระเบียบใหม่กำหนดว่าบริษัทต่างชาติที่จะส่งออกแรร์เอิร์ธแม้เพียงปริมาณน้อยนิดก็ต้องได้รับการอนุมัติจากรัฐบาลจีน และต้องแสดงเจตนารมณ์ของการนำไปใช้

ด้วยเหตุนี้ประธานาธิบดีทรัมป์ต้องตอบโต้ด้วยการเก็บภาษีสินค้าจีนเพิ่มเติมอีก 100% และควบคุมการส่งออกซอฟต์แวร์สำคัญ

“จีนกำลังปะทะกับโลก พวกเขาเล็งบาซูกาไปยังซัพพลายเชน และพื้นฐานอุตสาหกรรมของโลกเสรีทั้งหมด และเราจะไม่ยอมให้เกิดขึ้น” นายสก็อตต์ เบสเซนต์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังสหรัฐ กล่าว

ต่อมาจีนชี้แจงว่าสหรัฐ “จงใจยั่วยุให้เกิดความเข้าใจผิด และความตื่นตระหนกที่ไม่จำเป็น” เกี่ยวกับข้อจำกัดด้านแร่ธาตุหายาก

แร่ธาตุหายาก (แรร์เอิร์ธ) ใช้ในยานยนต์ไฟฟ้า แบตเตอรี่ทันสมัย แผงพลังงานแสงอาทิตย์ กังหันลม อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น ไอโฟน และอาวุธยุทโธปกรณ์ตั้งแต่ขีปนาวุธนำวิถีไปจนถึงเรือดำน้ำ ขณะนี้จีนแทบจะเป็นผู้ผูกขาดตลาดแร่ธาตุสำคัญของโลก

เดอะ การ์เดียน รายงานว่า จีนเป็นผู้ควบคุมอุปทานแรร์เอิร์ธโลก ทำเหมืองแรร์เอิร์ธราว 70% ของทั้งโลก และแปรรูปราว 90% ชาติตะวันตกยอมรับสถานการณ์นี้มายาวนาน พวกเขาเต็มใจซื้อผลผลิตราคาถูกจากจีนโดยไม่ต้องขุด และถลุงเอง แต่เมื่อเร็วๆ นี้จีนควบคุมแรร์เอิร์ธมากขึ้นสะท้อนเจตจำนงต้องการใช้ความเหนือกว่าเป็นอาวุธทำสงครามการค้า ส่งผลให้นักการเมืองในกรุงวอชิงตันต้องจับตา โดยเฉพาะเมื่อประธานาธิบดีทรัมป์ ประกาศเก็บภาษีทั่วโลกในวันปลดแอก 2 เม.ย.

ตอนที่จีนระงับส่งออกแรร์เอิร์ธในเดือนมิ.ย. บริษัทฟอร์ดถึงกับต้องหยุดสายการผลิตในชิคาโก ล่าสุดจีนจำกัดการส่งออกแม่เหล็กแรร์เอิร์ธที่อุตสาหกรรมอาวุธสหรัฐใช้งานมาก

ลุค ยีแมน หัวหน้านักเศรษฐศาสตร์จากธนาคารซีบีเอในออสเตรเลีย กล่าวกับเดอะ การ์เดียน ว่า ความจริงทางภูมิรัฐศาสตร์ในวันนี้ทำให้สหรัฐ ออสเตรเลีย และหลายๆ ประเทศต้องเข้าไปจัดการทลายความเป็นเจ้าตลาดแร่ธาตุสำคัญของจีน

หลังโควิดระบาด รัสเซียรุกรานยูเครน และจีนควบคุมตลาดโลกมากขึ้น ยีแมน กล่าวว่า นานาประเทศตระหนักว่าไม่สามารถพึ่งพาอุปทานทั้งหมดจากที่เดียวได้อีกต่อไป โดยเฉพาะจากจีน นั่นหมายความว่ามีเหตุผลทางเศรษฐกิจที่แข็งแกร่งในการสนับสนุนการสร้างอุตสาหกรรมแร่ธาตุหายากในประเทศของตนเอง

“ตลาดกระจุกตัวกันมากเกินไปอย่างเห็นได้ชัดขาดการแข่งขัน และไม่มีการกระจายความเสี่ยงที่เพียงพอ” ยีแมน กล่าว

•  โลกเริ่มไล่กวดจีน

อย่างที่กล่าวไปบ่อยครั้งว่า แร่ธาตุหายากไม่ได้หายากจริง สภาพทางธรณีวิทยาเป็นตัวบ่งบอก แต่ไม่มีประเทศใดลงทุนนำทรัพยากรเหล่านี้มาใช้หนักเท่ากับจีน

ซูซาน พาร์ค อาจารย์ด้านธรรมาภิบาลโลก มหาวิทยาลัยซิดนีย์ กล่าวว่า อุตสาหกรรมแรร์เอิร์ธของจีนครอบงำอุปทานโลกจนเป็นที่อิจฉาของโลกตะวันตกในแง่ขีดความสามารถการผลิต ไม่ใช่ด้านสิ่งแวดล้อม สหรัฐเคยลงทุนในแรร์เอิร์ธ ช่วงทศวรรษ 1950 และ 1960 แต่ไม่มากนัก อุตสาหกรรมนี้จึงถูกทอดทิ้ง

ส่วนจีนเริ่มลงทุนในแรร์เอิร์ธอย่างหนักช่วงต้นทศวรรษ 90 ยุทธศาสตร์นี้ไม่ใช่แค่การขุดเจาะแต่ยังขยายไปถึงการถลุงด้วย ซึ่งตอนนั้นเหมาะสมกับประเทศตะวันตก

“เพราะส่งผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมอย่างหนัก หลายประเทศจึงยินดีปล่อยให้จีนทำไป จีนเลยบอกในหลายครั้งว่า เราทำถูก เราช่วยลดคาร์บอน ช่วยแบกรับต้นทุนสิ่งแวดล้อม แต่จีนกลับเจอเสียงวิจารณ์ตามมา” พาร์ค กล่าว

เมื่อวันอาทิตย์ (26 ต.ค.68)  นายเบสเซนต์ เปิดเผยว่า สหรัฐ และจีนได้บรรลุกรอบข้อตกลงสำหรับการประชุมสุดยอดระหว่างประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐ และประธานาธิบดีสี จิ้นผิงของจีน ในวันพฤหัสบดี (30 ต.ค.68) ที่ประเทศเกาหลีใต้  ทั้งสองฝ่ายได้หารือประเด็นสำคัญ ทั้งการค้า แร่หายาก สารเฟนทานิล ติ๊กต็อก (TikTok) สินค้าเกษตร และความสัมพันธ์ทวิภาคี

 

 

พิสูจน์อักษร....สุรีย์  ศิลาวงษ์