หลักสูตรฐานสมรรถนะ กับศักยภาพของอีอีซี

ปัจจุบันการศึกษาไทยมีความเคลื่อนไหวที่ส่งผลกระทบต่อวงกว้างหลายเรื่อง โดยเฉพาะเรื่องหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานฉบับใหม่ ซึ่งมีข่าวออกมาอย่างต่อเนื่องว่าจะประกาศใช้ในภาคการศึกษาที่ 1 ปีการศึกษา 2565 ที่จะถึงในเร็ววันนี้

สาเหตุที่ความเคลื่อนไหวนี้มีผลกระทบในวงกว้างเพราะการปรับเปลี่ยนหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานถือว่าเป็นธรรมนูญหรือคัมภีร์ที่ใช้เป็นหลักในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน ครอบคลุมการศึกษาตั้ง 12 ปี ในระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ซึ่งเกี่ยวข้องกับนักเรียนจำนวนมากของประเทศและกระทบกับครูและบุคลากรทางการศึกษาจำนวนหลายแสนคน และยังรวมถึงผู้ปกครองอีกเป็นจำนวนมาก

หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานฉบับใหม่นี้เป็นหลักสูตรฐานสมรรถนะ คือมุ่งให้ผู้เรียน ทำเป็น ใช้เป็น ไม่ใช่เพียงแค่รู้และเข้าใจเท่านั้น เช่น สื่อสารภาษาอังกฤษในชีวิตประจำวันได้ เขียนจดหมายอิเล็กทรอนิกส์โต้ตอบได้ ทำโครงการแก้ปัญหาในชุมชนได้อย่างเป็นระบบ 

ในขณะที่หลายฝ่ายกำลังให้ความสนใจเรื่องหลักสูตรใหม่ที่กำลังจะออกมา สิ่งสำคัญอย่างหนึ่งที่พึงรู้คือแนวคิดพื้นฐานของหลักสูตรฐานสมรรถนะ ที่มีฐานคิดมาจากการศึกษาฐานสมรรถนะ ซึ่งต้องการกลไกหลายส่วนที่จะเอื้อให้หลักสูตรฐานสมรรถนะประสบความสำเร็จได้ 

สิ่งที่น่าสนใจคือกลไกเหล่านั้นสามารถดำเนินการได้ใน อีอีซีโดยเฉพาะในจังหวัดระยอง ซึ่งเป็นพื้นที่นวัตกรรม ตามพระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2562 ที่ให้พื้นที่มีอำนาจและอิสระในการบริหารจัดการศึกษาได้อย่างเหมาะสมกับความต้องการและบริบทของท้องถิ่นมากขึ้น

นี่แหละคือโอกาสที่ดีที่พื้นที่นวัตกรรมจะออกแบบการจัดการศึกษาที่ตอบโจทย์ของตนเอง แม้ อีอีซี จะมีโมเดลการพัฒนาบุคลากรแบบ อีอีซี โมเดล ที่มีแนวคิดแบบ demand-driven แต่นั่นเป็นการพัฒนาบุคลากรเพื่อรองรับอุตสาหกรรมเป้าหมายของ อีอีซี การศึกษาขั้นพื้นฐานซึ่งเป็นการศึกษาสำคัญที่เตรียมคนเพื่อเข้าสู่การเรียนรู้ขั้นสูง การฝึกอาชีพ และการทำงาน ก็ควรได้รับการออกแบบอย่างดี

ในปีการศึกษา 2564 มีโครงการที่ให้ความสำคัญกับการดำเนินงานของ อีอีซีเช่น โครงการพัฒนาสถานศึกษาขั้นพื้นฐานเพื่อรองรับเขตพัฒนาเศรษฐกิจภาคตะวันออกด้านภาษา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และการประกอบอาชีพ 10 อุตสาหกรรม ของสำนักบริหารงานการมัธยมศึกษาตอนปลาย สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน จะดีมากหากโครงการที่ดำเนินงานใน อีอีซี ในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน

สิ่งสำคัญของการดำเนินงานหลักสูตรฐานสมรรถนะมีหลายส่วน นอกเหนือจากตัวหลักสูตรที่มุ่งเน้นพัฒนาผู้เรียนให้มีสมรรถนะแล้ว ยังมีกลไกหลายอย่างที่เอื้อให้การดำเนินงานหลักสูตรฐานสมรรถนะมีประสิทธิภาพมากขึ้น ตัวอย่างเช่น

หลักสูตรฐานสมรรถนะให้ความสำคัญกับความจำเพาะบุคคลของผู้เรียน (personalization) ซึ่งหมายความว่า ผู้เรียนมีโอกาสเรียนรู้ตามศักยภาพของตนเอง และไม่จำเป็นต้องเหมือนกันกับผู้อื่น รวมไปถึงมีความเร็วช้าในการเรียนรู้ไม่เท่ากัน มีเส้นทางการเรียนรู้ของตนเอง ซึ่งต้องอาศัยการเปิดช่องทางและเส้นทางการเรียนรู้รองรับผู้เรียนอย่างหลากหลาย สิ่งนี้จะเป็นไปได้หากการจัดการศึกษามี

การบูรณาการการทำงานร่วมกันของฝ่ายต่าง ๆ ซึ่ง อีอีซี ค่อนข้างเอื้อในเรื่องนี้อยู่แล้ว เงื่อนไขสำคัญคือการเปิดความคิดของคนทำงานให้เปิดรับการเรียนรู้ลักษณะนี้

อีกประการหนึ่งคือ หลักสูตรฐานสมรรถนะให้ความสำคัญกับสมรรถนะ หมายความว่า โดยทั่วไปผู้เรียนจะจบการศึกษาได้เมื่อมีสมรรถนะต่าง ๆ ในระดับที่คาดหวังแล้ว ไม่ใช่ต้องเรียนให้ครบตามเวลาที่กำหนดจึงจะจบการศึกษาได้ หลักสูตรฐานสมรรถนะจะเสริมความเข้มแข็งของ อีอีซี ได้ หากมีกลไกที่ดีรองรับ