เที่ยวศรีราชา ปักหมุด 'ชุมชนบ้านใน' เรียนรู้การอนุรักษ์ สัมผัสวิถีทะเลใกล้กรุง

พักเบรกเรื่องวุ่นวาย หลบไปชิลๆ ขับรถไม่ถึงสองชั่วโมงจากกรุงเทพฯ ก็สามารถสัมผัสวิถีทะเลใกล้กรุง ที่ได้ทั้ง one day trip หรือจะค้างคืนก็มีที่พักให้เลือกมากมายได้ที่ "ศรีราชา" เมืองริมทะเลที่คึกคักครบรส ทั้งแสงสีและธรรมชาติ จนถึงร้านอาหารอร่อยเด็ดมากมายและเพียงแค่เลี้ยวรถหลบความวุ่นวาย มุ่งหน้าสู่ "ชุมชนบ้านใน" คุณจะพบกับมุมสงบที่ซ่อนตัวอยู่... ที่นี่คือสวรรค์ของคนรักอาหารทะเลและวิถีประมงพื้นบ้านขนานแท้

เราจะพาคุณไปเปลี่ยนบรรยากาศ สูดกลิ่นอายทะเลให้เต็มปอด สัมผัสวิถีชีวิตชาวเลที่ผูกพันกับผืนน้ำมาหลายสิบปี และพูดคุยกับ "น้าบัติ-สมชาย แสงมณีโชติ" ประธานกลุ่มประมงและเลี้ยงหอย ชุมชนบ้านใน หนึ่งในโต้โผผู้เปลี่ยนแพหอยให้กลายเป็นบ้านปลา และเปลี่ยนวิถีชาวเลให้กลายเป็นการอนุรักษ์ที่ยั่งยืน

มากกว่าแหล่งทำกิน คือ "บ้าน" ของสัตว์ทะเล

เมื่อก้าวเข้าสู่เขตชุมชนบ้านใน ภาพของแพหอยแมลงภู่ที่เรียงรายอยู่กลางทะเลกว้าง คือ จุดเด่นที่มองเห็นแต่ไกล

น้าบัติ อดีตผู้จัดการการประปาสาขาแหลมฉบัง ที่ปัจจุบันรับบทชาวเลเต็มตัว เล่าให้ฟังว่า แพหอยที่เห็นอยู่นั้น ไม่ได้เป็นแค่เครื่องมือทำมาหากิน แต่คือระบบนิเวศจำลองที่ชาวประมงพื้นบ้านช่วยกันสร้างขึ้น

"ผมเริ่มจากการเป็นคนทะเล ออกเรือประมงมาก่อน แล้วเมื่อเห็นว่าบริเวณโป๊ะมีหอยก็น่าจะขยับขยายได้ จึงริเริ่มทำแพหอยมาประมาณ 30 กว่าปีแล้ว มีวิวัฒนาการมาเรื่อยๆ จนปัจจุบันผมมีแพหอยอยู่ประมาณ 18 แพ สำหรับผมแล้ว ชีวิตประมงเป็นชีวิตที่สนุก เราไม่ได้ทำแค่เพื่อตัวเอง แต่เราสร้างอาชีพให้กับคนในชุมชนด้วย ชาวบ้านที่เขาไม่มีแพ เขาก็มาทำงานเป็นแรงงานให้เรา อย่างการจับหอยนี่ก็คิดค่าแรงเป็นหลัว หลัวละ 100 บาท เขาตื่นมาทำแต่เช้ามืด ไปจับมาไม่กี่ชั่วโมงก็มีรายได้แล้ว ถือเป็นการสร้างอาชีพให้กับชุมชนได้อย่างดี"

แพหอย ทั้งหลายนี้ ไม่เพียงสร้างงานสร้างอาชีพให้กับคนในชุมชนเท่านั้น แต่ธรรมชาติยังกำลังทำงานของมันอย่างเงียบเชียบ โดยพวงหอยที่ห้อยระย้าลงในน้ำ ยังกลายเป็น "บ้านปลา" ชั้นดี ให้ปลาน้อยใหญ่มาหลบคลื่น มาพัก มาหากิน จนทำให้บริเวณแพหอยมีปลาชุกชุมไปโดยปริยาย

"แพหอย นอกจากจะเป็นเหมือนกำแพงกันคลื่นชั้นดีแล้ว ยังเป็นพื้นที่ที่ปลาเล็กจะมาพักอาศัย มาแอบกินอาหารที่ติดอยู่กับสายหอย สัตว์ทะเลต่างๆ จะเข้ามาหลบคลื่นลมในบริเวณนี้ด้วย" น้าบัติ เล่าด้วยแววตาภาคภูมิใจ

ลิ้มรส "หอยแมลงภู่ศรีราชา" ของดีที่ธรรมชาติคัดสรร

มาถึงถิ่นทั้งที พลาดไม่ได้กับการลิ้มลองรสชาติของวัตถุดิบสดๆ น้าบัติการันตีว่า หอยแมลงภู่ ของที่นี่ "ไม่เหมือนใคร" เพราะภูมิประเทศที่เป็นทะเลเปิดและพื้นทราย ไม่ใช่โคลนหนาทึบ ทำให้น้ำถ่ายเทสะดวก ส่งผลต่อคุณภาพของหอยโดยตรง

"หอยที่นี่หวาน เนื้อแน่น และไม่มีกลิ่นคาว" น้าบัติบอกเคล็ดลับความอร่อยที่ไม่ต้องปรุงแต่งเยอะ แค่จับขึ้นมาสดๆ นำไปทำเมนูง่ายๆ ก็อร่อยเหาะ

แถม หอยแมลงภู่ ก็สามารถทำได้หลากหลายเมนูมากๆ น้าบัติขอแนะนำเมนูเด็ดประจำชาวประมงที่ต้องยกนิ้วให้ ไม่ว่าจะเป็น หอยนึ่งร้อนๆ จิ้มน้ำจิ้มซีฟู้ดรสแซ่บ, แกงฉู่ฉี่หอยใบยอ รสเข้มข้นถึงเครื่องแกง, ต้มยำหอย น้ำใสซดคล่องคอ หรือหอยคั่ว หอมกรุ่น... ทุกจานคือรสชาติแห่งความสดใหม่ที่ส่งตรงจากแพสู่จาน

คืนชีวิตสู่ทะเลกับ "ธนาคารปูม้า"

ความสวยงามและความอร่อยนี้จะคงอยู่ตลอดไปไม่ได้ หากขาด "การรักษา" น้าบัติสะท้อนให้เห็นถึงปัญหาที่ ชาวประมง ต้องเผชิญ ทั้งการใช้ตาอวนผิดขนาด ส่งผลให้ปลาเล็กปลาน้อยติดร่างแห ทำให้พันธุ์สัตว์น้ำจำนวนลดลง

ด้วยเหตุนี้ ทางกลุ่มประมงและเลี้ยงหอยบ้านใน จึงได้ขับเคลื่อนงานอนุรักษ์ผ่าน "ธนาคารปูม้า" โดยได้รับการสนับสนุนและความร่วมมือจากหลายภาคส่วน อาทิ สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.), กรมประมง, มหาวิทยาลัยบูรพา รวมถึงภาคเอกชนอย่าง บริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน) ที่ให้การสนับสนุนงบประมาณ และร่วมทำกิจกรรมอนุรักษ์ เพื่อรวมพลังสร้างความยั่งยืนให้กับท้องทะเล

โดยแม้จะเป็นเพียงชุมชนเล็กๆ แต่ชาวบ้านชุมชนบ้านใน ต่างก็รู้สึกภูมิใจกับการได้เป็นหนึ่งในฟันเฟืองอนุรักษ์ และฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเล

การดำเนินงานของ "ธนาคารปูม้าชุมชนบ้านใน" นั้น เรียกได้ว่า เป็นการร่วมแรงร่วมใจของชาวประมงในชุมชนที่เมื่อพบปูม้าไข่ดำที่อยู่ในวัยขยายพันธุ์ จะไม่นำไปจำหน่าย แต่จะนำมามอบให้กับกลุ่มประมงฯ เพื่อเพาะเลี้ยง อนุบาลให้ลูกปูมีสภาพสมบูรณ์ แข็งแรง ก่อนจะนำกลับไปปล่อยคืนสู่ทะเล เพื่อเพิ่มปริมาณสัตว์น้ำในทะเลต่อไป

และเพื่อสนับสนุนการอนุรักษ์ ทางกลุ่มฯ ได้มอบของตอบแทนเล็กๆ น้อยๆ ให้กับชาวประมงในระบบ "แลกคืน" ซึ่งช่วยลดการจับสัตว์น้ำในวัยเจริญพันธุ์ และสร้างแรงจูงใจให้เกิดการใช้เครื่องมือประมงอย่างรับผิดชอบต่อสังคมมากยิ่งขึ้น

ทริปเที่ยวชุมชนบ้านในจึงเป็นอีกหนึ่งเส้นทางท่องเที่ยวที่น่าสนใจ เพราะไม่เพียงได้ลิ้มรสอาหารทะเลสดใหม่ รสชาติอร่อยจากฝีมือชาวบ้าน และซึมซับบรรยากาศริมทะเลที่เรียบง่ายแสนผ่อนคลายเท่านั้น หากยังเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวได้มีส่วนร่วมและเรียนรู้การอนุรักษ์พันธุ์ปู โดยที่ทำการกลุ่มประมงฯ ได้เปิดพื้นที่ให้นักท่องเที่ยวร่วมกิจกรรมปล่อยปูม้าคืนสู่ทะเลไทย เพื่อช่วยกันรักษาความอุดมสมบูรณ์ของทะเลไทยให้คงอยู่กับคนไทยทุกคนอย่างยั่งยืนต่อไป