ลงทุนท่องเที่ยวสุขภาพที่จังหวัดไหนดี?

ซึ่งต่างก็เป็นตัวเลือกของการเป็นฮับด้านสุขภาพและด้านการแพทย์ แต่ในความเป็นจริงแล้วแต่ละจังหวัดมีจุดอ่อนจุดแข็งต่างกัน 

บทความนี้จะนำเสนอผลการศึกษาที่วัดความสัมฤทธิ์ผลของการพัฒนามิติต่าง ๆ ของจังหวัดท่องเที่ยวและขีดความสามารถของการเป็นศูนย์กลางด้านสุขภาพของมูลนิธิสถาบันศึกษานโยบายสาธารณะที่ได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ให้จัดทำชุดดัชนีจังหวัดวิวัฒน์ โดยใช้ตัวชี้วัดทั้งหมด 41 ตัว แบ่งเป็น 4 มิติเพื่อประกอบเป็นดัชนี 4 ดัชนีด้วยกัน (ตารางที่ 1) คือ 

 
ความพร้อมทางเศรษฐกิจมีองค์ประกอบ 2 ส่วน คือ 1) โครงสร้างพื้นฐานและ 2) ขนาดของเศรษฐกิจซึ่งนับว่าเป็นทุนประเดิมของแต่ละจังหวัด ตามมาด้วยดัชนีการพัฒนาทางเศรษฐกิจที่รวมถึงผลด้านการกระจายรายได้ ดัชนีเศรษฐกิจและสังคมมีองค์ประกอบของสุขภาวะและความปลอดภัย

ส่วนดัชนีการพัฒนาที่ยั่งยืนเป็นดัชนีที่พิจารณารวมสภาพแวดล้อม และดัชนีจังหวัดภิวัตน์ซึ่งเป็นดัชนีที่ได้รวมความเสี่ยงและความสามารถในการรับมือความเสี่ยงไว้ด้วย ข้อมูลเหล่านี้ภาคเอกชนสามารถใช้พิจารณาประกอบในการเลือกการลงทุนด้านการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพได้

การจะเป็นจังหวัดด้านสุขภาพนั้นจริง ๆ แล้วต้องเป็นจังหวัดที่มีแหล่งท่องเที่ยวด้วย เพราะนักท่องเที่ยวเชิงสุขภาพมักไม่มาคนเดียว แม้จะเป็นคนป่วยจึงต้องมีที่ท่องเที่ยวให้คนที่พามาด้วย ซึ่งในที่นี้จะเลือก 7 จังหวัดที่เลือกมานำเสนอเป็นจังหวัดท่องเที่ยวอยู่แล้วแต่นำมาเปรียบเทียบกันได้ว่าถ้าต้องการเป็นศูนย์ wellness จังหวัดท่องเที่ยวเหล่านี้ต้องเสริมจุดแข็งและกำจัดจุดอ่อนอย่างไร
 

เราลองเริ่มต้นโดยการดูดัชนีในภาพรวมก่อนว่าจังหวัดท่องเที่ยวดาวรุ่งทั้ง 7 ที่เราจะพิจารณานี้มีลำดับของความอภิวัฒน์ของจังหวัดในระดับใด โดยดูความสมดุลของการพัฒนาในภาพรวม ในตารางที่ 1 ได้แสดงลำดับของจังหวัดทั้ง 7 ในดัชนีจังหวัดภิวัตน์จะเห็นได้ว่า “ชลบุรี” เป็นจังหวัดที่แข็งแกร่งที่สุดนำมาเป็นลำดับที่ 1 ในทุกด้าน รองลงมาคือ เชียงใหม่ เชียงรายและภูเก็ตจะมีความสมดุลในการพัฒนาต่ำกว่าจังหวัดอื่น ๆ

นอกจากนี้จะต้องเปรียบเทียบบรรยากาศด้านสิ่งแวดล้อมและทางสังคมที่ต้องมีความปลอดภัยอีกด้วย ตารางที่ 2 แสดงให้เห็นว่าจังหวัดท่องเที่ยวทั้ง 7 ล้วนมีความเสี่ยงในด้านต่าง ๆ ค่อนข้างสูง ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นด้านอัคคีภัยและอุทกภัย แต่สำหรับเชียงใหม่ เชียงรายและภูเก็ต จะมีความเสี่ยงเรื่องดินโคลนถล่มด้วย

โดยเฉพาะภูเก็ตมีธรณีสัณฐานของภูเขาเป็นหินแกรนิตซึ่งเมื่อเปิดหน้าหินแล้วจะยุ่ยง่าย หากการอนุรักษ์ดินในที่สูงไม่ดีพอก็จะทำให้เกิดดินโคลนถล่ม ส่วนการรับมือความเสี่ยงนั้นมีขีดความสามารถอยู่ในระดับค่อนข้างสูงเกือบทุกจังหวัด ยกเว้นจังหวัดกระบี่และภูเก็ต

ส่วนตารางที่ 3 แสดงว่าในจังหวัดท่องเที่ยวภาคใต้ซึ่งมีนักท่องเที่ยวหนาแน่น ส่วนใหญ่มีความปลอดภัยต่ำ เนื่องจากมีอุบัติเหตุทางถนนค่อนข้างสูงและมีคดีประทุษร้ายต่อทรัพย์ค่อนข้างสูง ภูเก็ตเป็นจังหวัดที่มีคดีอุบัติเหตุทางถนนสูงสุดจัดเป็นลำดับที่ 76 ของประเทศ

นอกจากนี้ เชียงใหม่ กระบี่ และภูเก็ตมีคดีประทุษร้ายต่อทรัพย์สูงเป็นลำดับที่ 7 15 และ 76 ตามลำดับ เรื่องนี้เป็นเรื่องที่ต้องแก้ไขไม่ใช่ทำตัวเป็นเต่าใหญ่ไข่กลบ และเราไม่สามารถประกาศว่าประเทศไทยเป็นประเทศที่ปลอดภัย

ดัชนีที่แสดงถึงความพร้อมและความสมดุลในการพัฒนาของจังหวัดท่องเที่ยว 7 จังหวัด เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพของการเป็นเวลเนส ฮับ (Wellness hub) พบว่า ชลบุรีและเชียงใหม่นำลิ่วในด้านระดับและความสมดุลของการพัฒนา ตามมาด้วยสุราษฎร์ธานี เชียงราย และบุรีรัมย์ คำถามก็คือว่าแล้วภูเก็ตและกระบี่ที่เป็นอัญมณีแห่งอันดามันจะมีศักยภาพในด้าน wellness แค่ไหน

ปัจจัยต่อไปที่จะพิจารณา ได้แก่ สภาพแวดล้อมของจังหวัดท่องเที่ยว ซึ่งสิ่งแวดล้อมที่ดีจะนำไปสู่บรรยากาศและสุขภาพที่ดีด้วย ซึ่งตารางที่ 1 แสดงตัวชี้วัดด้านสิ่งแวดล้อม ได้แก่ พื้นที่สีเขียว พื้นที่ป่าไม้ คุณภาพอากาศ คุณภาพน้ำและความสามารถในการกำจัดขยะ

จะเห็นได้ว่า ภูเก็ตและเชียงใหม่มีความโดดเด่นมากกว่าจังหวัดอื่น ขีดความสามารถด้านการจัดการสิ่งแวดล้อมของภูเก็ตอยู่ในลำดับที่ 1 ของประเทศและเชียงใหม่อยู่ในลำดับที่ 11 

แต่เชียงใหม่มีจุดอ่อนที่คุณภาพอากาศคือ PM 2.5 ระหว่างกลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงก่อนสงกรานต์ ส่วนบุรีรัมย์เป็นดาวรุ่งดวงใหม่ถ้าหากจะพัฒนาตัวเองให้เทียบเคียงกับจังหวัดอื่นก็ต้องจัดการขยะมูลฝอยให้ดีขึ้นเพราะขณะนี้อยู่ในลำดับที่ 63 ของประเทศ และควรพัฒนาพื้นที่สีเขียวในตัวเมืองอีกทั้งพัฒนาพื้นที่ป่าไม้เพิ่มขึ้นเพราะเป็นจังหวัดที่ค่อนข้างร้อนและแห้งแล้งมาก

ต่อมาก็จะถึงปัจจัยเฉพาะที่สำคัญที่สุดในการเป็นศูนย์สุขภาพกล่าวคือ จังหวัดนั้นต้องเป็นจังหวัดที่ โครงสร้างพื้นฐานที่รองรับความเจ็บป่วย คือ มีหมอและโรงพยาบาลเพียงพอที่จะทำให้ประชาชนในท้องที่มีสุขภาวะค่อนข้างดี ไม่ใช่ว่านักท่องเที่ยวไปถึงแล้วเห็นว่าคนท้องถิ่นป่วยจนต้องใส่หน้ากากอนามัยกันทุกคน

ตารางที่ 2 แสดงถึงลำดับของขีดความสามารถด้านสุขภาวะของ 7 จังหวัดท่องเที่ยว จะเห็นได้ว่า ภูเก็ต เชียงใหม่ ชลบุรีและสุราษฎร์ธานี เป็นจังหวัดที่มีสุขภาพและอนามัยสูง โดยเฉพาะ 3 จังหวัดแรกนั้นมีความพร้อมด้านแพทย์และโรงพยาบาลดีมาก

นอกจากนั้นยังมีโรงพยาบาลเอกชนที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง เช่น มีความเชี่ยวชาญด้านการแปลงเพศและการศัลยกรรมความงามอีกด้วย ส่วนเชียงใหม่มีมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ที่มีคณะแพทยศาสตร์ ซึ่งมีชื่อเสียง มีเครื่องมือพรักพร้อม หากนักท่องเที่ยวเจ็บป่วยเป็นโรคที่ซับซ้อนก็สามารถใช้บริการของโรงพยาบาลที่มีความพร้อมด้านบุคลากรทางการแพทย์ได้

ที่พูดมาทั้งหมดนี้ไม่ได้หมายความว่าจังหวัดอื่นนอกจาก 7 จังหวัดนี้จะไม่สามารถทำการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ หลายจังหวัดมีศักยภาพที่จะเป็นจังหวัดท่องเที่ยวเชิงพื้นที่ได้ เช่น พะเยา โดยเฉพาะการท่องเที่ยวที่เกี่ยวกับกีฬา เช่น เป็นศูนย์ฝึกซ้อมสำหรับนักกีฬานานาชาติ

แต่ทั้งนี้ก็ต้องมีการเสริมศักยภาพของมหาวิทยาลัยให้มีวิทยาศาสตร์การกีฬาและการแพทย์เพิ่มขึ้น หรือ เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ก็สามารถพัฒนาเป็นจังหวัดท่องเที่ยวเชิงสุขภาพสำหรับผู้สูงวัย เพราะมีต้นทุนต่ำกว่าชลบุรีและภูเก็ต

อย่างไรก็ดี ข้อสำคัญก็คือการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพต้องพัฒนาสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของคนท้องถิ่นก่อนจึงจะสามารถต่อยอดไปเป็นการท่องเที่ยวสุขภาพนานาชาติได้ และหากเราต้องการเป็น medical hub จริงๆ ไม่ใช่แค่ wellness hub

รัฐบาลอาจจะต้องพิจารณายกเลิกข้อบังคับให้บุคลากรสุขภาพจากต่างประเทศ ที่จะเข้ามาทำงานในประเทศไทยได้จะต้องสอบใบประกอบโรคศิลป์เป็นภาษาไทย ก็เห็นจะมีแต่ Thailand only นี่แหละค่ะที่กีดกันคนที่มีความสามารถเข้าประเทศ แต่รับแรงงานต่างด้าวไร้ฝีมือหลายล้านคน!!