‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ประสบความสำเร็จระดับไหนในเทศกาลหนังเมืองคานส์
‘กัลปพฤกษ์’ รายงานตรงจากเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ 2025 ถึงความยากลำบาก และการวางกลยุทธ์ที่ทำให้ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ คว้ารางวัลใหญ่ AMI Paris Grand Prix มาครองได้เป็นผลสำเร็จ
นับเป็นปีที่ทำให้การติดตามการประกวดรางวัลสายต่าง ๆ ของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ สนุกสนานและคึกคักขึ้นมาทันใด เมื่อในรอบ ค.ศ. 2025 มีหนังไทยได้รับคัดเลือกให้เข้าร่วมประกวดในสาย Critic’s Week นั่นก็คือ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ หรือ Pee Chai Dai Ka ผลงานหนังขนาดยาวเรื่องแรกของผู้กำกับ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ซึ่งเคยมีผลงานภาพยนตร์สั้นลือลั่นวงการอย่าง ‘ของเหลวที่หลั่งจากกาย’ (2009) ‘มะนีจันเปล่งเสียงไม่ได้ในทวิภูมิทางภาษาของคุณ’ (2013) ‘แหม่มแอนนา หัวนม มาการอง โพนยางคำ และการศึกษาขั้นพื้นฐาน’ (2014) และ ‘อนินทรีย์แดง’ (2020) สร้างแรงกระเพื่อมใหม่ ๆ ด้วยประกายความคิดสร้างสรรค์แห่งวงการหนังอิสระไทยมาอย่างต่อเนื่อง
Credit: 185 Films
และถึงแม้ว่าหนังเรื่อง ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ จะได้เข้าประกวดในสาย Critic’s Week ซึ่งไม่ได้นับเป็นสายทางการของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ แต่เวทีอิสระแห่งนี้ก็เป็นที่ทราบกันในวงการว่าเป็นเหมือนฐานตั้งต้นให้คนทำหนังรุ่นใหม่ ๆ ได้มีที่ทางในการเผยแพร่ผลงานในพื้นที่เทศกาลใหญ่
เพราะ Critic’s Week มีเงื่อนไขสำคัญกำกับไว้เลยว่า จะคัดเลือกเฉพาะงานการกำกับหนังขนาดยาวความยาวตั้งแต่ 60 นาทีขึ้นไป เรื่องแรกหรือเรื่องที่สองในชีวิตการทำงานของผู้กำกับเท่านั้น และจะคัดเลือกมาประกวดกันเพียงปีละ 7 เรื่องตามจำนวนวันในหนึ่งสัปดาห์
ซึ่งเมื่อวันที่ 14 เมษายน 2025 ก่อนจะจัดงานเทศกาล ทาง Critic’s Week ก็ได้ออกมาประกาศรายชื่อหนังที่จะร่วมฉายในสายนี้ โดยคัดเลือกจากหนังยาวทั้งหมดที่ส่งมาให้พิจารณาเกินกว่า 1,000 เรื่อง จนสุดท้ายก็มีผลงานที่ผ่านเข้ารอบมาเพียง 7 ชื่อเท่านั้น ที่จะมีสิทธิ์เข้าชิงรางวัล Grand Prix ของสายคานส์ Critic’s Week
และ หนึ่งใน 7 รายชื่อดังกล่าว ก็มีชื่อของ Pee Chai Dai Kha โดยผู้กำกับชาวไทย Ratchapoom Boonbunchachoke รวมอยู่ด้วย!
สาย Critic’s Week จึงอาจจะเทียบได้กับเวทีมวยรุ่นหนุ่มกะทงที่เพิ่งจะได้ลงสังเวียนเป็นครั้งแรก ซึ่งทางเทศกาลสายนี้ก็จำแนกให้เห็นเลยว่า ตั้งแต่ทางสหภาพนักวิจารณ์ภาพยนตร์แห่งฝรั่งเศส หรือ The French Union of Film Critics ริเริ่มการจัดฉายหนังสาย Critic’s Week อย่างอิสระขึ้นมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1962 เคยมีผู้กำกับที่ครองตำแหน่ง ‘แถวหน้า’ ของวงการท่านใดบ้าง ที่สร้างเนื้อสร้างตัวจากการมีหนังมาฉายในสายนี้
ไล่มาตั้งแต่ Bernardo Bertolucci, Philip Kaufman, Agnieszka Holland, Tony Scott, Guillermo del Toro, Wong Kar-wai, Alejandro González Iñarritu, Léos Carax, Arnaud Desplechin, Gaspar Noé, François Ozon, Jeff Nichols, Rebecca Zlotowski จนถึงผู้กำกับระดับปาล์มทองคำ อย่าง Ken Loach, Jacques Audiard, Julia Ducournau และ Justine Triet
ซึ่งใครจะรู้ว่า one day ชื่อของ Ratchapoom Boonbunchachoke ก็อาจเป็นอีกนามที่โลกต้องจารึกไว้ในฐานะผู้กำกับใหญ่ที่เคยได้ตั้งไข่จากเวที Critic’s Week นี้มาตั้งแต่ก้าวแรก
Credit: 185 Films
แต่ความสำเร็จอันเหมือนจะงดงามนี้ ก็ย่อมต้องมีเงื่อนไขแลกกับอะไรหลาย ๆ อย่างอยู่เหมือนกัน เพราะอย่างที่บอกว่าช่วงวันของการจัดประกวดหนังสาย Critic’s Week มันดันทับกับการประกวดของสายทางการพอดิบพอดี
โดยในปีนี้ก็จัดระหว่างวันที่ 14-22 พฤษภาคม 2025 แถมสถานที่จัดฉายหลัก ณ โรงหนัง Espace Miramar ซึ่งสามารถจุผู้ชมแต่ละรอบได้เพียง 380 ที่ ก็มีระยะห่างที่ต้องเดินทางด้วยสองเท้ายาวนานถึง 15 นาที จากสถานที่จัดฉายทางการ ณ Palais des Festivals ที่ต้องเดินผ่านบันไดพรมแดงเข้าไปแย่งที่นั่งชมหนังรอบกาล่า
ซึ่งต้องขอเล่าเลยว่าในฐานะที่ไปเยือนเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์มาหลายปี หนังสาย Critic’s Week เป็นอะไรที่นักวิจารณ์อย่างพวกเราต้องมีเวลาว่างมากจริง ๆ ถึงจะยอมทิ้ง Palais des Festivals เดินไปแล้วเดินกลับเพื่อถ่อไปดู
อาจจะช่วงเช้าตรู่ของวันแรกที่สายทางการยังไม่มีอะไรฉาย หรือไม่ก็รอบดึก ๆ ที่ตลาดหลักเริ่มวายและฉายหนังซ้ำ จึงจะยอมไป ‘ตำ’ กัน หรือมิเช่นนั้น ก็ต้องเป็นหนังที่มีเหตุผลอันจำเป็นต้องไปชม อารมณ์ประมาณหนังประเทศตัวเอง หรือมีเนื้อหาเจ๋ง ๆ แบบเข้าทางอย่างพลาดไม่ได้
เพราะลำพังหนังที่ฉายในสายทางการ Official Selection ดูกันทั้งวันทุกวันก็ยังจัดตารางกันได้ไม่ครบหมด หนังสาย Critic’s Week จึงเหมือนจะรับบทเป็น ‘ลูกเมียน้อย’ อยู่กลาย ๆ ถ้าไม่มีอะไรมาท้าทายความสนใจ ก็ยากที่ ‘เกิด’ ได้ในเทศกาลคานส์
ยังดีที่เทศกาลยักษ์ใหญ่แห่งนี้มีผู้เข้าร่วมงานแต่ละปีจำนวนมหาศาล และหลาย ๆ คนก็ต้องรสนิยมกับงานที่มีความสดใหม่ในสาย Critic’s Week แบบนี้ สุดท้ายแต่ละเรื่องก็จะยังมีผู้มาต่อคิวดูหนังสาย Critic’s Week กันอย่างหนาตา ทำให้อัตรารองรับสำหรับ 380 ที่มีผู้สนอกสนใจจนเต็มเกือบทุกรอบ
และนั่นก็มอบภาระอันหนักหน่วงให้กับทั้งทีมบริษัทผู้สร้าง 185 Films และตัวแทนจำหน่ายหนังระดับนานาชาติอย่าง Best Friend Forever ที่เข้ามาดูแล ทำอย่างไรก็ได้ที่จะสร้างกระแสให้ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ กลายเป็นหนังที่ ‘ต้องดู’ อีกเรื่องสำหรับผู้ไปเยือนเทศกาลคานส์ เป็นงาน ‘ห้ามพลาด’ ที่ต้องหาโอกาสไปชมให้ได้สักครั้ง ท่ามกลางหนังเด็ดอีกนับร้อย ๆ ที่ทยอยฉายอยู่ในช่วงเวลาคาบเกี่ยวกัน
โดยในเทศกาลสาย Critic’s Week ในปีนี้ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ มีโอกาสได้ฉายจำนวนทั้งหมด 5 รอบ ฉาย ณ Espace Miramar จำนวน 3 รอบ วันที่ 17 พฤษภาคม เวลา 11.30 น. และ 17.30 น. (รอบเย็นนี้มีผู้กำกับและคณะนักแสดงเดินทางไปกล่าวแนะนำภาพยนตร์ด้วย) และ 18 พฤษภาคม เวลา 8.30 น. จากนั้นจึงวนไปฉายในวันเดียวกัน เวลา 14.00 น. ณ โรง Studio 13 และ 21.30 น. ณ โรง Alexandre III ตามลำดับ
โดยนับตั้งแต่ก่อนจะเริ่มเทศกาล ทั้ง 185 Films และ Best Friend Forever ก็เปิดเรื่องย่อหนังที่ให้พลังของกลิ่นอายหนังผีแนวตลกเสียดสี ที่อนุญาตนำมาแปลเป็นภาษาไทยให้ได้อ่านกันดังนี้
“หลังจากที่ ‘แนท’ เสียชีวิตลงด้วยมลพิษจากฝุ่นละออง ‘มาร์ช’ ก็ต้องจมอยู่กับความรู้สึกเศร้าโศกเสียใจ แต่ชีวิตประจำวันของเขาก็มีอันต้องกลับตาลปัตรไปเมื่อได้พบว่าวิญญาณของศรีภรรยา ได้กลับมาเข้าสิงในเครื่องดูดฝุ่นไฟฟ้า
ไม่ว่าจะฟังดูพิสดารอย่างไร ความสัมพันธ์ของทั้งคู่ก็เริ่มกลับมาปะทุใหม่ แถมยังจะดูดดื่มล้ำลึกได้มากกว่าก่อน ในขณะที่ครอบครัวของ ‘มาร์ช’ กลับรู้สึกเดือดร้อนไม่พอใจ โดยเฉพาะเมื่อวิญญาณของคนงานในโรงงานผู้ประสบอุบัติเหตุจนเสียชีวิตได้กลับมาหลอกหลอน
พวกเขาไม่ต้อนรับการกลับมาของ ‘ผีแนท’ ทำให้เธอต้องออกปากอาสาว่าจะช่วยชำระล้างตราบาปและบรรดาคราบสกปรกในโรงงานเพราะต้องการพิสูจน์ความเป็น ‘ผีมีประโยชน์’ ของเธอ แม้ว่าจะต้องเจอกับภาระในการ ‘ทำให้สูญหาย’ ต่อเหล่าวิญญาณไร้จุดหมายผู้ไม่ต้องการจะตายไปจากการถูก ‘จดจำ’”
พร้อมทั้งนำ ภาพนิ่ง teaser และ trailer ด้วยงานภาพที่ดึงดูดสายตาน่าสนใจ ให้ทางเว็บไซต์ของเทศกาลได้ออกเผยแพร่ สร้างกระแสความน่าดูให้กับหนังตั้งแต่ยังไม่ได้ออกฉาย จนกลายเป็นงานที่น่าจับตามากที่สุดในบรรดาหนังประกวดทั้ง 7 เรื่องในสาย Critic’s Week ปีนี้
จนกระทั่งวันที่ 15 พฤษภาคม ก่อนที่หนังจะฉาย ภาพนิ่งหลักจากหนังเรื่อง ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ก็ประจักษ์สู่สายตาของผู้ร่วมงานทั้งเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ ผ่านการได้ขึ้นปกนิตยสารแจกฟรีจากค่าย ScreenDaily ฉบับ DAY 3 ที่ทุก ๆ คนจะต้องหยิบติดไม้ติดมือไปอ่านเนื้อหาโฆษณาและรีวิวในหน้าต่าง ๆ อย่างทั่วถึง
นับเป็นกลยุทธ์ซึ่งสร้าง visibility ให้กับหนังเรื่อง ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ได้อย่างดีมาก ๆ กระตุ้นความรู้สึกอยากรู้อยากดูให้ผู้ชมในคานส์ แม้ว่าเบื้องหลังทั้งหมดคือการลงทุนซื้อพื้นที่สื่อ เพื่อให้หนังมีกระแสฮือฮาในเทศกาลที่คลาคล่ำไปด้วยทั้งคนในวงการและดาราซึ่งนัดกันมารวมตัวกันในเมืองชายทะเลเล็ก ๆ ทางตอนใต้ของฝรั่งเศสแห่งนี้ในทุก ๆ ปี!
ภาพปกนิตยสาร ScreenDaily DAY 3 ที่แจกฟรีในเทศกาล
นอกจากนี้ยังมี ‘ตัวละครปริศนา’ คือเจ้าเครื่องดูดฝุ่นรุ่นพร้อมทำความสะอาดพรมแดงออกมาแต่งแต้มสีสันตามจุดต่าง ๆ ของเทศกาลให้ใครที่ผ่านไปผ่านมาขอถ่ายรูปได้ เชื้อชวนให้ผู้ที่สนใจร่วมติดตามชม ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ที่กำลังจะเข้าฉายในอีกไม่กี่วันนี้
เครื่องดูดฝุ่นรุ่นคลีนพรมแดงบุกเมืองคานส์ (ภาพจาก 185 Films)
กระทั่งถึงวันที่หนังได้เปิดตัวรอบปฐมทัศน์เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2025 ผู้กำกับ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค โปรดิวเซอร์ผู้อำนวยการสร้าง คัทลียา เผ่าศรีเจริญ และ โสฬส สุขุม จาก 185 Films พร้อมทั้งกองทัพนักแสดง ตั้งแต่ ใหม่-ดาวิกา โฮร์เน่ (ผู้รับบท ‘แนท’ ผีภรรยาในเครื่องดูดฝุ่น) โมสต์-วิศรุต หิมรัตน์ (ผู้รับบท ‘มาร์ช’ สามีที่ยังมีชีวิต) อุ๋ม-อาภาศิริ นิติพน (ในบทแม่ของ ‘มาร์ช) อุ้ม-วัลลภ รุ่งกำจัด และ บลาบูม-วิศรุต หอมหวน ก็เดินทางมาถึงเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ และร่วมงานฉายในรอบเวลา 17.30 น. อย่างคับคั่ง เพื่อแนะนำหนังต่อคนดูที่สนใจมาชมจนเต็มทุกที่นั่ง
Credit: semainedelacritique
โดย Ava Cahen ผู้อำนวยการสายหนัง Critic’s Week เริ่มกล่าวว่า Pee Chai Dai Ka ถือเป็นงานที่สร้างประวัติศาสตร์หนังไทยเรื่องแรกที่ได้มาฉายที่สาย Critic’s Week นี้ (จริง ๆ เมื่อปี 2016 ภาพยนตร์กัมพูชา-ฝรั่งเศส-เยอรมนี เรื่อง Diamond Island ของ Davy Chou ที่เคยเข้าประกวดในสายนี้ ก็มีบริษัท 185 Films มีส่วนร่วมสร้างด้วยเล็ก ๆ แต่คงไม่สามารถเรียกได้ว่าเป็นหนังไทยเต็มตัว) ซึ่งนับเป็นหนังผีที่อุดมไปด้วยความแฟนตาซีอย่างมีสไตล์ ถ่ายทอดภาพชีวิตความเป็นจริงโดยอ้างอิงถึงความหลากหลายทางเพศได้อย่างแปลกใหม่เป็นพิเศษด้วยลีลาในแบบ surreal เหนือจริง
จากนั้น รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ก็ได้กล่าวสั้น ๆ ว่า เขาได้ปลุกปล้ำกับหนังเรื่องนี้มาเป็นเวลายาวนานมาก ขอบคุณเหลือเกินที่ทางสาย Critic’s Week คัดเลือกหนังเรื่องนี้มาฉายที่คานส์ เขาดีใจมาก ๆ และได้ทุ่มเทพยายามกับหนังมากเหลือเกิน พร้อมทิ้งท้ายด้วยลูกอ้อนเล็ก ๆ ว่าถ้าใครที่ดูแล้วไม่ชอบ ก็ขอให้พยายามเปิดใจหน่อย เพราะผู้กำกับเองก็ใช้ความพยายามกับหนังมาก อยากจะให้คนดูพยายามรักหนังเรื่องนี้ด้วย!
ซึ่งผู้ชมส่วนใหญ่ก็เหมือนจะเอาใจช่วยหนังเรื่องนี้อย่างเต็มใจ ตลอดเวลา 130 นาทีที่ฉาย มีคนดูที่ไม่ถูกจริตจนขอบ๊ายบายในตอนกลางคันอยู่ประมาณ 15 ราย (‘กัลปพฤกษ์’ นั่งดูอยู่แถวสุดท้ายเลยนั่งนับได้) ซึ่งก็กลายเป็นเรื่องปกติธรรมดาไปเสียแล้วสำหรับหนังที่ฉายที่เทศกาลคานส์ ว่ามันมักจะเป็นงานที่มีความหนักแน่นเฉพาะตัวแบ่งขั้วคนดูให้มีทั้งฝ่ายชอบและไม่ชอบได้อยู่เสมอ ๆ ซึ่ง 15 รายที่ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ เจอในรอบนั้นนั่นก็นับว่าน้อย เพราะยังมีอยู่บ่อย ๆ กับบางเรื่องที่คนดูค่อย ๆ ทยอยออกไปจนสุดท้ายก็เหลืออยู่ไม่ถึงครึ่งโรง!
พอหนังจบคนก็ปรบมือโห่ร้องจนทีมงานที่นั่งอยู่ทั้งหมดต้องลุกขึ้นมาโค้งคำนับ ‘กัลปพฤกษ์’ อัดคลิปจับเวลาไว้ หนังได้รับเสียงปรบมือชื่นชมอย่างต่อเนื่องยาวนานถึงเกือบ 5 นาที จนไม่มี end credit จะฉายต่อ สร้างความพออกพอใจต่อผู้กำกับ นักแสดง และทีมงาน ชื่นบานกันอย่างถ้วนหน้า ที่ตัวหนังสามารถเดินทางมาถึง ณ จุดนี้!
หนังฉายเสร็จปุ๊บรีวิวค่ายต่าง ๆ ก็ตามมา ซึ่งบรรดานักวิจารณ์โดยเฉพาะที่เขียนงานเป็นภาษาอังกฤษก็ลงความเห็นอย่างค่อนข้างเป็นเอกฉันท์เลยว่า รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ถือเป็นคนทำหนังดาวรุ่งดวงใหม่แห่งวงการภาพยนตร์ไทย ด้วยน้ำเสียงลีลาการทำหนังที่แตกต่างไม่เหมือนใคร แม้จะได้รับอิทธิพลจากเรื่องราวเกี่ยวกับผีและวิญญาณจากงานของ อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล แต่คุณรัชฏ์ภูมิ ก็มีเทคนิคน้ำเสียงและวิธีการเล่าแบบเฉพาะตัวที่แตกต่างออกไป ด้วยฝีไม้ลายมือในระดับที่ต้องจับตา!
พร้อมทั้งลงความเห็นว่า ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ เป็นงานที่นำเอาขนบหนังผีไทยที่เคยได้ดูมาชูประเด็นสะท้อนสภาพสังคมและการเมืองร่วมสมัยในไทยได้อย่างแปลกใหม่ ผสมผสานกับลีลาตลกหน้าตาย ถ่ายทอดประเด็นความหลากหลายทางเพศได้อย่างสร้างสรรค์
ซึ่งแม้ว่า รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค จะอาศัยกลเม็ดเด็ดพรายในเชิงภาพยนตร์มากขนาดไหน เขาก็ไม่ลืมที่จะใส่มิติเชิงอารมณ์โดยเฉพาะเรื่องราวความรักอันอาภัพระหว่างตัวละคร ‘แนท’ ภรรยาที่ต้องมาเข้าสิงเครื่องดูดฝุ่นเพื่อดูแล ‘มาร์ช’ สามี ไม่ให้มีอาการป่วยจากฝุ่นมลพิษเช่นเดียวกับเธอ พร้อมทั้งสามารถนำเสนอประเด็นปัญหาสังคมได้อย่างคมคาย รับมือกับโจทย์การทำหนังสุดท้าทาย ในการหลอมรวมตระกูลหนังต่าง ๆ เข้าด้วยกัน กลายพันธุ์จนดูจะเป็นงานที่ไม่อาจจำแนกจำพวก
แถมด้วยคำวิจารณ์เชิงบวกในความ ‘ขี้เล่น’ แต่ ‘จริงจัง’ ของหนัง และหลาย ๆ ค่ายก็ยกย่องการแสดงของดาราดังอย่าง ใหม่-ดาวิกา ว่าสามารถรับบทบาทเป็นผีศรีภรรยาที่วิญญาณกลับมาอาศัยอยู่ในเครื่องดูดฝุ่นได้อย่างงามสง่า ไม่มุ่งเน้นจงใจให้เกิดความตลกโปกฮา จนคนดูสามารถสัมผัสความอาดูรของเธอได้จริง ๆ!
ส่วนอาการตลกแบบหน้านิ่ง สื่อต่าง ๆ ก็อ้างอิงว่าคล้ายคลึงกับผลงานหนังของ Yorgos Lanthimos, Wes Anderson, Roy Andersson, Michel Gondry, Quentin Dupieux, Aki Kaurismaki ซึ่งน่าจะเป็นชื่อผู้กำกับที่ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค คุ้นเคยอยู่ เพราะเขาก็ติดตามดูงานหนังศิลปะอะไรทำนองนี้มามาก ซึ่งก็คงวิจารณ์ได้ยากว่าเป็นการลอกเลียน เพราะสุดท้าย รัชฏ์ภูมิ ก็เขียนบทและกำกับหนังเรื่องนี้มาโดยอาศัยทั้งทรรศนะ ประสบการณ์ และรสนิยมที่สั่งสมมาจนมีน้ำเสียงและลีลาเป็นตัวของตัวเองอย่างชัดเจน
เสียงวิจารณ์ต่อหนังเรื่องนี้จึงเบนเข็มไปยังฝั่งชื่นชมสมเป็นผลงานเด่นของดาวดวงใหม่ จะมีแสดงความไม่พอใจอยู่แค่บางรายที่ระบายความไม่ชอบออกมาว่า เนื้อหาหลักของหนังเบาบางเกินไป และดูจะไม่เกี่ยวข้องกับพล็อตรองต่าง ๆ ที่ใส่เข้ามา (Debanjan Dhar/OutlookIndia)
หนังเริ่มอ่อนเปลี้ยเพลียแรงในช่วงครึ่งท้าย จากการออกตัวมาอย่างสวิงสวาย กลับกลายเป็นงานแนวล้อเลียนหนังสยองขวัญธรรมดา ๆ ในตอนจบ (Alistaire Ryder/AwardsWatch)
หรือผู้ชมชาวฝรั่งเศสที่ไม่สบอารมณ์กับหนังก็บอกว่า “ผมไม่เห็นว่าหนังจะสนุกหรือตลกตรงไหน และผมเองก็ไม่เข้าใจบริบทสังคมไทยที่ได้อ้างอิงไว้อย่างมากมาย!” (Martine Somay)
แต่วันที่ 21 พฤษภาคม วันรองสุดท้ายของการจัดฉายหนังสาย Critic’s Week ต่างหากที่จะเป็นวันชี้ชะตาของ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ในปีนี้ เนื่องจากเป็นวันประกาศรางวัลยกย่องสดุดีผลงานยอดเยี่ยมในสายในด้านต่าง ๆ โดยมีรางวัล AMI Paris Grand Prix เป็นรางวัลใหญ่ ซึ่งจะได้ชื่อว่าเป็น THE BEST ประจำสายในปีนี้ ทบทวนกันอีกทีว่าหนังที่ได้เข้าชิงรางวัลในสาย Critic’s Week มีด้วยกัน 7 เรื่อง คือ
-
Sleepless City กำกับโดย Guillermo Galoe จาก สเปน/ฝรั่งเศส
-
Imago กำกับโดย Déni Oumar Pitsaev จาก ฝรั่งเศส/เบลเยียม
-
Kika กำกับโดย Alexe Poukine จาก เบลเยียม/ฝรั่งเศส
-
Left-Handed Girl กำกับโดย Tsou Shih-Ching จาก ไต้หวัน/ฝรั่งเศส/สหรัฐอเมริกา/สหราชอาณาจักร
-
Nino กำกับโดย Pauline Loquès จาก ฝรั่งเศส
-
A Useful Ghost กำกับโดย Ratchapoom Boonbunchachoke จาก ประเทศไทย/ฝรั่งเศส/สิงคโปร์/เยอรมนี
-
Reedland กำกับโดย Sven Bresser จาก เนเธอร์แลนด์/เบลเยียม
และในช่วงค่ำของวันนั้น ประธานคณะกรรมการตัดสิน Rodrigo Sorogoyen ก็ได้แจ้งผลการตัดสินให้ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ได้รับรางวัลใหญ่ AMI Paris Grand Prix ประจำสาย Critic’s Week ในปีนี้ ท่ามกลางความตื่นเต้นยินดีของผู้กำกับ ทีมงานและคนไทยที่ร่วมลุ้นกันอย่างถ้วนหน้า
โดยผู้กำกับ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ก็มีโอกาสได้ขึ้นเวทีกล่าวขอบคุณ และได้อุทิศความดีงามของหนังเรื่องนี้ ให้กับบรรดา ‘ผี’ ทั้งที่มีและไม่มีประโยชน์ในประเทศไทยทุก ๆ ตน!
รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ขึ้นรับรางวัล AMI Paris Grand Prix (ภาพจาก 185 Films)
แน่นอนว่านี่คือความสำเร็จล้นหลามอันน่ายินดีแห่งปีของวงการหนังไทย แต่ก็ต้องขอเรียนตามตรงเลยว่าบรรยากาศในเทศกาลสายหลักใหญ่ในช่วงเวลานั้น มันกำลังเคี่ยวงวดจนสื่อแทบทุกรายกำลังไล่ติดตามหนังสายประกวดกันให้ถ้วนครบ ดูจบก็ต้องเขียนรีวิววนไปแบบรัว ๆ ขณะกำลังประกาศรางวัลสาย Critic’s Week สื่อก็กำลังสุมหัวดูหนังประกวดเรื่อง The History of Sound ของ Oliver Hermanus กัน วันรุ่งขึ้นจึงจะทยอยลงข่าวให้พอเป็นพิธี
เพราะอย่างที่บอกไปว่าแทบไม่มีสื่อเจ้าไหนติดตามไล่ดูหนังประกวดสาย Critic’s Week แบบถ้วนครบ เรื่องไหนจะตบรางวัลใหญ่ไปจึงไม่รู้สึกแตกต่าง ช่างคล้ายเป็นคำสาปต่อหนังสาย ‘ขนาบข้าง’ หรือ parallel section ของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ เมื่องานถูกจัดในเวลาเดียวกัน ไฟสปอตไลท์ทุกดวงจึงย่อมหันไปยังผืนพรมแดงของ Grand Théâtre Lumière ของส่วนประกวดทางการอยู่เสมอ!
Credit: semainedelacritique
เดชะบุญที่ปีนี้ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ไม่ได้เดินทางไปประกวดในสาย Critic’s Week ที่เทศกาลหนังเมืองคานส์แบบเกร็ง ๆ เก้อ ๆ เท่านั้น หากเขายังได้รับการเสนอชื่อให้เข้าชิงรางวัล Camera d’Or หรือ กล้องทองคำ สำหรับผู้กำกับทุกรายในเทศกาลคานส์ที่มีผลงานหนังยาวเรื่องแรกในชีวิตมาร่วมฉาย ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งรางวัลจากสายทางการ ที่ทางเทศกาลเขาเอื้ออาทรต้อนรับผลงานจากสายไม่เป็นทางการอย่าง Directors’ Fortnight และ Critic’s Week ให้มาร่วมลุ้นรางวัลได้เช่นกัน
หลังจากคว้ารางวัล AMI Paris Grand Prix จากสาย Critic’s Week มาแล้วจึงยังเดินทางกลับมาเฉลิมฉลองที่ไทยไม่ได้ รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ยังจะต้องปักหลักรอลุ้นรางวัลที่คานส์กันต่อไปจนถึงวันสุดท้าย 24 พฤษภาคม ค.ศ. 2025 ว่าจะชนะใจคณะกรรมการคว้า ‘กล้องทองคำ’ มาอีกสักรางวัลกันได้หรือไม่
ซึ่งในวันนั้นเองพวกเราก็รอข่าวกันตั้งแต่เช้าว่าเจ้าหน้าที่จากเทศกาลคานส์จะบุกมาควานตามหาตัว รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค ไปรับรางวัลกล้องทองคำในพิธีปิดทางการของทางเทศกาลเมื่อไหร่ แต่พอเลยเที่ยงไปแล้วยังไม่มีเสียงสวรรค์แจ้งมาว่าอย่างไร ก็เป็นที่เข้าใจแล้วว่า ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ น่าจะยังไปไม่ถึงตำแหน่งของหนังรางวัล ‘กล้องทองคำ’
ล่วงเลยจนถึงช่วงค่ำจึงจะได้กำซาบเลยว่า หนังที่คว้ารางวัลนี้ไปคืองานในสาย Directors’ Fortnight เรื่อง The President’s Cake ของผู้กำกับ Hasan Hadi จาก อิรัก/สหรัฐอเมริกา/กาตาร์ ซึ่งเชื่อไหมว่า แม้แต่ ‘กัลปพฤกษ์’ เองก็ไม่มีเวลาจะเจียดไปดูหนังสายนี้เลยแม้สักรอบ เลยยังตอบไม่ได้ว่าหนังมีความดีงามเหนือกว่า ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ อย่างไร
นอกจากจะได้เข้าชิงรางวัล ‘กล้องทองคำ’ แล้ว ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ยังจะได้รับการเสนอชื่อให้เข้าชิงรางวัล Queer Palm สำหรับหนังที่มีประเด็นเกี่ยวกับตัวละคร LGBTQ+ ยอดเยี่ยมประจำเทศกาล โดยคณะกรรมการอิสระอีกด้วย (แหม! หนังออกจะร่ำรวยความ queer ขนาดนี้ มี ‘นางกะเทยวิชาการ’ และผีพ่อบ้านผู้สามารถสนุกสำราญกับผู้ชายด้วยกันเป็นผู้เล่าเรื่องหลัก พร้อมความรักและอบอุ่นในครอบครัวที่มีบิดาอยู่ด้วยกันสองนาย จนแทบจะกลายเป็นอีกหนึ่งหนัง queer แห่งปี!) แต่ก็มีอันต้องพ่ายรางวัลให้หนังเลสเบี้ยนหญิงมุสลิมจากฝรั่งเศสเรื่อง The Little Sister ของ Hafsia Herzi จากสายประกวดหลัก ซึ่งเล่าเรื่องราวได้หนักแน่นและจริงจังมากกว่า
ทว่านับไปนับมา Pee Chai Dai Ka หรือ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ก็มีชื่อปรากฏชิงรางวัลนั่นโน่นนี่หลายที่หลายเจ้าอยู่เหมือนกัน ถือเป็นอีกหนึ่งสีสันดึงดูดที่น่าสนใจ แม้ว่าจะได้ฉายแบบเล็ก ๆ ไกล ๆ ในเขตปริมณฑลของเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ แต่ทีมงานทั้งหมดก็ยอมขายบ้านขายที่นา มาลงทุนด้านการประชาสัมพันธ์ให้หนังกันจนเอิกเกริกใหญ่โต จนสุดท้ายก็ติดโผเป็นหนึ่งในหนังที่น่าสนใจในเทศกาลคานส์ 2025 ตามหน้าสรุปของสื่อนานาชาติหลาย ๆ เจ้า
เพราะต้องเข้าใจว่าเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์มันคืองาน première ปฐมทัศน์ จัดฉายผลงานสดใหม่ที่ไม่เคยเผยแพร่ที่ไหนกันเป็นครั้งแรก ปิดม่านลงไปก็เพื่อให้ได้แหวกออกใหม่ตอนที่หนังเรื่องต่าง ๆ ได้เดินทางไปฉายในเทศกาลอื่น ๆ ต่อให้ยุ่งจนหัวหมุนดูหนังเขียนงานกันทั้งวันทั้งคืน ไม่สามารถจะฝืนเดินไปดูหนังสาย Critic’s Week กันอย่างไร แต่ถ้าได้เห็นชื่อของ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ฉายอีกที่เทศกาลไหน คราวนี้คุณจะพลาดไม่ได้อีกแล้วนะ คนที่ได้ดูแล้วเขาพร้อมรับประกัน!
สรุปผลประกอบการ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ ณ Critic’s Week ที่เทศกาลคานส์ คือหนังสามารถคว้ารางวัลใหญ่ AMI Paris Grand Prix จากสายนี้มาได้จำนวน 1 รางวัลถ้วน ชวนให้นึกเทียบได้ว่าในบรรดาหนังของผู้กำกับหน้าใหม่มือใหม่ในงานเทศกาลคานส์ปีนี้ มีงานที่โดดเด่นและเจ๋งกว่า ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ จริง ๆ ก็คือหนังเรื่องแรกของผู้กำกับที่ได้เข้าฉายในสายทางการอย่าง Un Certain Regard และ The President’s Cake ของผู้กำกับ Hasan Hadi ที่คว้ารางวัลกล้องทองคำไปเท่านั้น
เพราะรางวัล AMI Paris Grand Prix น่าจะเป็นหลักประกันได้ว่า ในบรรดาหนังยาวเรื่องแรกและเรื่องที่สองที่ส่งมาให้ทาง Critic’s Week พิจารณานับพันชื่อ ‘ผีใช้ได้ค่ะ’ คือผลงานที่ ‘ยอดเยี่ยม’ ที่สุดแล้วในสายนี้ ซึ่งเป็นเครื่องการันตีได้อย่างดีว่า รัชฏ์ภูมิ บุญบัญชาโชค เป็นผู้กำกับรุ่นใหม่ที่น่าจับตาตามที่บรรดานักวิจารณ์ประสานเสียงยกย่องเอาไว้ นี่รอติดตามไม่ไหวแล้วว่า ผลงานเรื่องต่อไปของเขาจะกลับมาฉายที่เมืองคานส์ในสายใด เพราะเทศกาลเขาช่างยิ่งใหญ่มีที่ทางมากมายให้ได้เปิดตัวกันยุบยับเต็มไปหมด!