‘สมรสเท่าเทียม’ การเดินทางครั้งใหม่ ที่เพิ่งจะเริ่มต้น
กว่าจะได้มาซึ่งกฎหมาย ‘สมรสเท่าเทียม’ ในประเทศไทย ไม่เคยมีคำว่า ง่าย ในวันนี้ พวกเขาทำสำเร็จแล้ว เส้นทางสายใหม่ของผู้มีความหลากหลายทางเพศชาวไทย กำลังจะเริ่มต้นขึ้น
การต่อสู้ที่ยาวนานมากว่า 20 ปี ของผู้มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย โดยเฉพาะกฎหมาย สมรสเท่าเทียม ที่เรียกร้องให้ทุกเพศรวมทั้งเพศหลากหลาย ได้มีสิทธิและเสรีภาพเท่าเทียมกัน
ย้อนไปเมื่อสองปีก่อน วันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2565 วันวาเลนไทน์ สำนักงานเขตบางขุนเทียน ได้จัดงาน จดแจ้งความรัก ให้กับคู่รัก LGBTQ+ ในงานนี้มีคู่รัก LGBTQ+ จดแจ้งความรัก 79 คู่ ได้ทุกอย่างเหมือนใบทะเบียนสมรส ยกเว้น การบังคับใช้ตามกฎหมาย
- เส้นทางของกฎหมายสมรสเท่าเทียม ในประเทศไทย
ประเทศไทย สมัยรัฐบาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม มีการปกครองแบบ จัดระเบียบเพศสภาพ ออกประกาศกำหนดการ การแต่งกายชายหญิง-การตั้งชื่อ-การแสดงละคร ต้องให้ตรงกับเพศกำเนิด
ส่วนในแบบเรียนสุขศึกษาก็ระบุว่า พฤติกรรมเบี่ยงเบนทางเพศ เป็นจิตวิปริต ต้องไปรักษา (ต่อมา พ.ศ. 2560 มีการปรับแก้ให้สอดคล้องกับ พ.ร.บ.ความเท่าเทียมทางเพศ พ.ศ. 2558)
Cr. Kanok Shokjaratkul
พ.ศ. 2543 หลายประเทศทั่วโลก เคลื่อนไหวเรียกร้องสิทธิให้กับผู้มีความหลากหลายทางเพศ
พ.ศ. 2544 สมัยรัฐบาล ทักษิณ ชินวัตร มีการริเริ่มแนวคิดสมรสเท่าเทียม แต่สังคมไม่เห็นด้วย
พ.ศ. 2555 สมัยรัฐบาล ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร มีคู่รักเพศเดียวกันไปจดทะเบียนสมรส แต่ถูกปฏิเสธ มีการร้องเรียน นำไปสู่การร่างกฎหมาย พ.ร.บ.คู่ชีวิต
พ.ศ. 2556 รัฐบาล มี พ.ร.บ.คู่ชีวิต ออกมา แต่ไม่ครอบคลุมสิทธิประโยชน์และสวัสดิการ เท่าคู่รักชายหญิง
Cr. Kanok Shokjaratkul
Cr. Kanok Shokjaratkul
พ.ศ. 2557 เกิดรัฐประหาร ทำให้การผลักดันร่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต ยุติลง
พ.ศ. 2563 สมัยรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ภาคประชาชนเคลื่อนไหวเรื่องสมรสเท่าเทียม รัฐบาลจัดทำ พ.ร.บ.คู่ชีวิต ส่วนพรรคก้าวไกล เสนอ ร่าง พ.ร.บ.สมรสเท่าเทียม ผ่านวาระแรก แต่ไม่สามารถพิจารณาได้ครบ 3 วาระ เพราะสภาล่มบ่อย
วันที่ 15 มิถุนายน 2565 ร่าง พ.ร.บ.สมรสเท่าเทียม ผ่านวาระที่ 1 แต่ไม่สามารถพิจารณาได้ครบ 3 วาระ เพราะสภาล่มบ่อย
วันที่ 21 ธันวาคม 2566 ร่าง พ.ร.บ.สมรสเท่าเทียม เข้าสภาฯ ลงมติรับหลักการในวาระที่ 1 ด้วยคะแนน 369 คน ไม่รับ 10 คน งดออกเสียง 0 คน ไม่ลงคะแนน 1 คน ส่งผลให้ร่างสมรสเท่าเทียม ทั้ง 4 ฉบับ คือ
1. ร่าง พ.ร.บ. ฉบับ คณะรัฐมนตรี (ครม.)
2. ร่าง พ.ร.บ. ฉบับ ธัญวัจน์ กมลวงศ์วัฒน์ พรรคก้าวไกล
3. ร่าง พ.ร.บ. ฉบับ อรรณว์ ชุมาพร กับประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง 11,611 คน
4. ร่าง พ.ร.บ. ฉบับ สรรเพชญ บุญญามณี พรรคประชาธิปัตย์
ผ่านวาระที่ 1 เข้าสู่วาระที่ 2 เพื่อปรับปรุงแก้ไขรายละเอียดในชั้นกรรมาธิการ โดยสภาฯ ได้ตั้งคณะกรรมาธิการ (กมธ.) จำนวน 39 คน เพื่อพิจารณาศึกษารายละเอียดข้อกฎหมายทั้งหมด
วันที่ 27 มีนาคม 2567 สภาฯ พิจารณาวาระที่ 2 และ 3 ที่ กมธ.พิจารณาเสร็จแล้ว มีมติเห็นด้วย 400 เสียง ไม่เห็นด้วย 10 เสียง งดออกเสียง 2 ไม่ลงคะแนนเสียง 3 เสียง
Cr. Kanok Shokjaratkul
ร่างสมรสเท่าเทียม ไปต่อที่ชั้น สว. พิจารณาอีก 3 วาระ หากไม่เห็นชอบ จะส่งร่างฯ กลับไปที่ สส. มีผลยับยั้งกฎหมายไว้ 180 วัน หากแก้ไขเพิ่มเติม ต้องตั้งกรรมาธิการร่วมระหว่าง สส. และ สว. เพื่อพิจารณา
วันที่ 31 พฤษภาคม 2567 วุฒิสภา พิจารณาครบหมดแล้วทั้ง 69 มาตรา ไม่มีการแก้ไขมาตราใด เห็นว่าควรบังคับใช้หลังจาก 120 วัน นับจากวันที่ประกาศในราชกิจจานุเบกษา
วันที่ 18 มิถุนายน 2567 วุฒิสภาลงมติเห็นชอบกับร่างสมรสเท่าเทียม ด้วยคะแนน 130 ไม่เห็นด้วย 4 งดออกเสียง 18 ส่งต่อไปยังคณะรัฐมนตรี เพื่อทูลเกล้าฯ
วันที่ 24 กันยายน 2567 เว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา ประกาศเผยแพร่ พ.ร.บ. แก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ (ฉบับที่ 24) พ.ศ. 2567 หรือ กฎหมายสมรสเท่าเทียม
มีเนื้อหารับรองการสมรสระหว่างบุคคล 2 คนไม่ว่าจะเพศใด สามารถทำการหมั้นและสมรสได้ จาก กม.สมรสปัจจุบันที่การหมั้น ใช้คำว่า ฝ่ายชาย ฝ่ายหญิง แก้ไขเป็น ผู้หมั้นและผู้รับหมั้น หรือ เพศ ที่ใช้คำว่า ชาย-หญิง แก้ไขเป็น บุคคลทั้ง 2 ฝ่ายและสถานะหลังจดทะเบียนสมรส จาก สามีภริยา/คู่สมรส แก้เป็น คู่สมรส/คู่สมรส
และมีการแก้ไขอายุขั้นต่ำสำหรับการหมั้นและการสมรส จาก 17 ปีบริบูรณ์ เป็น 18 ปีบริบูรณ์ เพื่อให้สอดคล้องกับอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ที่กำหนดว่า เด็ก คือบุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี รวมทั้งแก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติอื่น ซึ่งจะทำให้บุคคลนั้นมีสิทธิ หน้าที่สถานะทางครอบครัว เท่าเทียมกับคู่สมรสที่เป็นชายและหญิง
กฎหมายนี้มีผลบังคับใช้เมื่อพ้น 120 นับแต่วันประกาศ คือตั้งแต่วันที่ 22 มกราคม 2568 เป็นต้นไป สามารถไปจดทะเบียนสมรสตามกฎหมายแพ่งใหม่ที่รับรองสิทธิสมรสเท่าเทียมได้
อ่านประกาศราชกิจจาฯ ฉบับเต็ม https://ratchakitcha.soc.go.th/documents/36482.pdf
- กฎหมายสมรสเท่าเทียม ในโลกของเรา
เกิดขึ้นครั้งแรกที่ประเทศ เนเธอร์แลนด์ ค.ศ. 2001 (พ.ศ. 2544) ตามมาด้วย เบลเยี่ยม (ค.ศ.2003) แคนาดา ค.ศ. 2005 สเปน (2005) แอฟริกาใต้ (2006) นอร์เวย์ (2009) สวีเดน (2009) เม็กซิโก ( 2010) โปรตุเกส (2010) ไอซ์แลนด์ (2010) อาร์เจนตินา (2010) บราซิล (2011) เดนมาร์ก (2012) ฝรั่งเศส (2013) อุรุกวัย (2013)นิวซีแลนด์ (2013) สหราชอาณาจักร (2014) ลักเซมเบิร์ก (2015) ไอร์แลนด์ (2015) โคลอมเบีย (2016) ฟินแลนด์ (2017) มอลตา (2017) เยอรมนี (2017) ออสเตรเลีย (2017) ออสเตรีย (2019) ไต้หวัน (2019) เอกวาดอร์ (2019) คอสตาริกา (2020) ชิลี (2022) สวิตเซอร์แลนด์ (2022) สโลวีเนีย (2022) คิวบา (2022) อันดอร์รา (2023) เอสโตเนีย (2024) กรีซ (2024) ลิกเตนสไตน์ (2025) ประเทศไทย (2025)
ไทยเป็นประเทศแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่มีกฎหมายสมรสเท่าเทียม และเป็นประเทศที่ 3 ในเอเชีย ต่อจากไต้หวัน, เนปาล และเป็นประเทศที่ 38 ของโลกที่มีกฎหมายฉบับนี้ประกาศใช้
- สมรสเท่าเทียม มิติใหม่ของสังคมไทย
วาดดาว-อรรณว์ ชุมาพร ประธานและผู้ก่อตั้งบริษัท นฤมิตไพรด์ กล่าวว่า ถือว่าสำเร็จเกินกว่าที่คาดหวังไว้
"ประชาชนมีความสุขกับการมีกฎหมายสมรสเท่าเทียม แต่บางคนยังตั้งคำถาม บางคนยังไม่โอเค. เราจะใช้ชีวิตยังไง ถ้ากฎหมายผ่านแล้วแต่มันไม่โอเค.
จากจุดเริ่มต้นที่พี่ ๆ เขาต่อสู้กันมา 20 กว่าปี ส่วนที่วาดดาวทำมา 12 ปี ตั้งแต่แอ็คชั่นแรก ๆ ที่เขตบางรัก
12 ปีที่ผ่านมา ร้องไห้เยอะมาก ช่วงที่ยากที่สุด คือ ตอนที่มีความพยายามระหว่าง พ.ร.บ.คู่ชีวิต กับ สมรสเท่าเทียม เราเลือกสมรสเท่าเทียม แต่รัฐบาลและฝ่ายอื่น ๆ เขาต้องการ พ.ร.บ. คู่ชีวิต
จะทำยังไงให้เขารู้ว่า พ.ร.บ. คู่ชีวิตมันไม่เพียงพอ มันต้อง สมรสเท่าเทียม นี่คือช่วงที่ยากที่สุด
ที่ผ่านมาเราเจอเรื่องครอบครัว เรื่องสังคมไม่ได้เปิดกว้าง ไม่ได้เข้าใจ การตั้งคำถาม การมีสีหน้า
แต่ที่เลวร้ายเจ็บปวดมาก คือ มีเพื่อนที่เป็น LGBT เขาฆ่าตัวตายด้วยภาวะซึมเศร้ารุมเร้า เพราะเขาไม่สามารถใช้สวัสดิการของแฟนได้ แล้วการรักษาตัวก็ใช้เงินเยอะ นั่นเป็นโศกนาฎกรรมที่เศร้าที่สุดแล้ว แล้วเพื่อนคนนี้เป็นคนที่ทำให้เรารู้จักกฎหมายเรื่องสมรสเท่าเทียมด้วย
อีกเคสหนึ่ง ตอนที่เราทำกิจกรรมกันอยู่ มีคู่รักเลสเบี้ยนที่เซ็นอะไรไม่ทัน ทำให้อีกฝ่ายเสียชีวิตที่โรงพยาบาล มันเป็นเรื่องที่ติดอยู่ในใจ ทำให้เราอยากผลักดันไปเรื่อย ๆ
จากนี้ไป ยังมีเรื่องกฎหมายที่ยังไม่ได้ถูกแก้ไข เช่น กฎหมายรับรองบุตรในฐานะของบุพการี และ การเปลี่ยนสัญชาติของคู่ LGBT ก็ไม่ได้อยู่ใน พ.ร.บ.สัญชาติ สมรสเท่าเทียมไม่ได้ครอบคลุมถึง
สมรสเท่าเทียม น่าจะเป็นของขวัญให้กับคนไทย สังคมไทย ที่อยู่ในช่วงสถานการณ์ยากลำบาก ไม่ว่า เศรษฐกิจ การเมือง
สมรสเท่าเทียม เป็นหมุดหมาย เป็นมิติใหม่ ที่สังคมเรียกร้องแล้วได้มา 1 อย่าง
อยากเป็นกำลังใจให้ทุกคนลุกขึ้นมาทำงานอย่างต่อเนื่อง ทำงานด้วยความรักอย่างที่เราทำ สังคมมันกำลังจะเปลี่ยนแล้ว ที่จะมีความรักที่แตกต่างหลากหลาย
อยากฝากให้สังคมที่ยังไม่เข้าใจ ยังตั้งคำถาม ให้ลองเปิดใจ เพื่อที่จะอยู่ด้วยกัน เพราะต่อไปเรื่องความรักมันจะกลายเป็นเรื่องปกติที่ทุกคนสามารถรักกันได้"
- สังคมเปิดแล้ว และโลกก็เปลี่ยนไป
ณรงค์ฤทธิ์ สังข์วรณ์ - จักรกฤษณ์ คงยะฤทธิ์ บอกเล่าเรื่องราวของตัวเองให้ฟังว่า เป็น 1 ใน 50 คู่ ที่ได้ไปถ่ายรูปประวัติศาสตร์ สมรสเท่าเทียม ที่ ทำเนียบรัฐบาล และจะมาจดทะเบียนสมรสเท่าเทียมที่ พารากอน วันที่ 23 มกราคม 2568 นี้ด้วย
"เราอยู่ด้วยกันมา 10 ปีแล้ว เป็นแฟนคนที่สองที่อยู่ด้วยกันมานาน แฟนคนแรกเราคบมา 12 ปี เลิกกันเพราะว่าเวลาที่เขาโมโห ส่วนคนนี้ รู้จักกันในกลุ่มไลน์ของเพื่อน ตอนนั้นเราเลิกกับแฟน แล้วเหงา ก็ทักไปหาเขา คุยกันนานมากกว่าจะเจอกัน พอเจอปุ๊บก็ตกลงกันว่า คบกันนะ เราทำงานอยู่แถวปิ่นเกล้า วีว่า (จักรกฤษณ์) เขานั่งรถเมล์จากรัชดาห้วยขวางมาหา พาเราไปกินข้าว เป็นห่วงเรา
มีครั้งหนึ่ง คู่ของเรา ไม่สบาย เป็นปอดติดเชื้อ ไปนอนโรงพยาบาล เราไม่สามารถทำอะไรได้ เพราะเราไม่ใช่ญาติ ไม่มีกฎหมายรองรับว่าเราเป็นแฟนเขา ต้องรอคืนหนึ่งเพื่อให้แม่เขาขึ้นมาจากภาคใต้ ตอนนั้นรู้สึกแย่มาก เรากลัวจะเสียคนที่เรารักไป มันหดหู่
เมื่อกี้เพิ่งพูดให้กับพ่อแม่เปิดใจยอมรับว่า สังคมมันเปิดแล้ว กำลังจะมีกฎหมายสมรสเท่าเทียม ตอนแรกคิดว่าพ่อจะรับไม่ได้ ปรากฎว่า พ่อรับได้ เขาไม่ว่าอะไร ขอให้เป็นคนดีต่อสังคมก็พอ ก็ช่วยเหลือดูแลกัน แม่ยังพูดเลยว่าทำไมไม่แต่งงานกับผู้หญิง อยากให้มีลูก ตอนนี้เราได้ผ่านด่านมาแล้ว
ในสังคมตอนนี้ก็มีส่วนหนึ่งที่ไม่ยอมรับ มีพวกเหยียดเพศ มีคนใช้คำไม่สุภาพ ประเทศเราไม่พัฒนา เพราะความคิดของคน
อยากบอกทุกคนว่า โลกเรา ประเทศเรา เปลี่ยนไปแล้ว เราควรเปิดใจยอมรับซึ่งกันและกัน ไม่ว่าจะเพศไหน หรือใครที่เคยโดนบูลลี่ ควรจะภูมิใจในวันที่ 23 มกราว่าเรามีกฎหมายสมรสเท่าเทียมแล้ว มารวมพลังสร้างโลกใหม่ สร้างบรรยากาศในประเทศของเราใหม่ จะได้ไม่ต้องอายคนที่เขาเคยรังเกียจเรา"
- ความเป็นความตาย และ สิทธิในมรดก
ปรารถนา ศรีโหมด - ธนวรรณ ดีประเสริฐกุล เป็นอีกคู่หนึ่ง ที่พร้อมจะเล่าเรื่องราวให้ฟัง
"เราคบกันมา 13 ปี เจอกันในกลุ่มเว็บเลสล่า ตอนนั้นเราอกหัก แล้วพี่ใหญ่ (ธนวรรณ) เขาอยู่ในกลุ่มไลน์ ก็มาหา แล้วก็มาให้กำลังใจ
ครั้งหนึ่ง เราประสบอุบัติเหตุ รถชนกันที่ถนนบรมราชชนนี สายเจ็ด เจ็บทั้งสองคนเลย พี่ใหญ่เจ็บน้อย แต่ติ๋ว (ปรารถนา) เป็นมาก ปอดสองข้างฉีก สะโพกหัก เข่าหัก ข้อเท้าแตก กระดูกสันหลังเคลื่อน เข้าไอซียู
คุณหมอบอกว่า ต้องการให้เซ็น แต่เซ็นไม่ได้ พี่ใหญ่ต้องให้รุ่นน้องออกจากบ้านไปที่บ้านของน้องชาย แล้วไปตะโกนเรียกหน้าบ้าน ต้องตามให้ได้ในคืนนั้น เพราะว่าต้องมาเซ็น กว่าจะติดต่อกันได้ ประมาณตีสองตีสาม เหตุเกิดประมาณช่วงห้าทุ่ม
เราใส่ท่อหายใจเป็นอาทิตย์ จำอะไรไม่ได้เลย มีสติตลอด นอนติดเตียงอยู่หลายเดือน ซึ่งถ้าเราเป็นหนักกว่านี้ ถ้าเราไม่รอดขึ้นมา เพียงแค่ต้องรอลายเซ็นอย่างนี้ ก็ติดใจตรงนี้ด้วยส่วนหนึ่ง
เราบอกว่าเราเป็นแฟน แล้วทำไมเซ็นไม่ได้ ประเทศไทยน่าจะมีสิทธิ์ตรงนี้ มันควรจะต้องได้ตั้งนานแล้วด้วยซ้ำ เกิดเหตุปี 57 เกือบสิบปีมาแล้ว ตอนนั้นเรามีสิทธิการรักษา เราเป็นข้าราชการพอดี
อีกเรื่องหนึ่ง คือ เรื่องการรับบุตรบุญธรรม อย่างบางคนเขามีมรดก แล้วอยู่ด้วยกันมานาน แต่สุดท้ายเขาก็กลายเป็นคนอื่นไป พออีกฝ่ายเป็นอะไรขึ้นมา เขาก็ไม่มีอะไรเลย ทั้งที่อยู่กันมา 20 ปี เพราะไม่มีกฎหมายมารองรับตรงนี้ ก็เห็นใจเขานะ
สำหรับ กฎหมายสมรสเท่าเทียม ที่ผ่านแล้ว ก็รู้สึกดีใจ เชื่อว่าทุกคนรอกฎหมายนี้อยู่ เพื่อน ๆ ก็ดีใจ เขาอยากได้สิทธิ์เหมือนที่คนอื่นเขาก็มีกัน
เราไม่รู้หรอกว่า สิทธิ์ที่ได้จะเป็นอะไรยังไง แต่เราก็รอวันนี้ มันมาถึงแล้ว ดีใจจริง ๆ วันที่ 23 มกรา เราตั้งใจไปที่พารากอน เพื่อจดทะเบียนสมรสเท่าเทียม
ขอบคุณคนที่ต่อสู้ในช่วงที่ผ่านมา ทำให้พวกเรา สังคม ประเทศไทย เปิดแล้ว เราหลากหลาย เราไม่ได้หัวเก่าแบบนั้นแล้ว เรายอมรับในตัวตนที่เป็นจริง ๆ สำหรับคนที่ไม่เห็นด้วยก็อยากให้เปิดใจ เรารอสิทธิ์นี้มานานแล้ว"
........................................
อ้างอิง : United Nations