โลกของ'ปลวก' มารร้ายที่กัดกินเนื้อไม้และหนังสือ

ปลวกเป็นแมลงตัวเล็กๆ ที่มีพลังมหาศาลสามารถทำลายบ้านได้เลย เพราะมันชอบกัดกินเนื้อไม้และหนังสือในบ้าน โดยเฉพาะบ้านที่อับชื้น ไม่มีคนอยู่ ปลวกชอบมาก

จึงมีสารพัดวิธีกำจัดปลวกที่คนเลือกใช้ ไม่ว่าการใช้สารเคมี สมุนไพรและวิธีธรรมชาติจัดการกับปลวก แต่ไม่ว่าวิธีไหน ก็ไม่อาจกำจัดปลวกให้สิ้นไปจากโลกใบนี้

เพราะบ้านในยุคปัจจุบัน มักเทปูนให้เต็มพื้นที่ เหลือบริเวณพื้นดินเพียงไม่กี่ส่วน เพื่อใช้สอย ต่างจากสมัยก่อนบ้านไทยโบราณนิยมยกพื้น ที่อยู่อาศัยของปลวกในดิน จึงไม่ถูกรบกวน เมื่อปลวกถูกบุกรุกพื้นที่ พวกมันจึงรุกคืบเข้ามาอยู่ในบ้าน

ปลวก : สัตว์ที่มีวิวัฒนาการยาวไกลกว่ามนุษย์  

ในขณะที่มนุษย์มีวิวัฒนาการไม่เกิน 3 ล้านปี แต่เจ้าแมลงตัวเล็กชนิดนี้เป็นสิ่งมีชีวิตเก่าแก่มีวิวัฒนาการกว่า 320 ล้านปี ปลวกเป็นสัตว์เลือดเย็นที่ไม่มีกระดูกสันหลัง มีระบบที่ดีในการดำเนินชีวิต

ขณะที่สิ่งมีชีวิตอื่นสูญพันธุ์ มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างไปตามสภาพภูมิอากาศและพื้นที่ แต่ปลวกก็ยังรักษาพันธุกรรมของมันไว้ได้ ไม่ว่าโลกจะร้อน 100 องศาเซลเซียส หรืออุณหภูมิต่ำกว่า 0 องศาเซลเซียส ปลวกก็ยังรักษารูปแบบ รูปร่าง และสังคมตัวเองไว้เหมือนเดิมความสามารถในการปรับตัวของสัตว์ตัวเล็กเป็นไปอย่างดีมาก แบ่งหน้าที่และช่วยเหลือเกื้อกูลกันในสังคม โดยมีนางพญาปลวกเป็นผู้ปกครอง

ในโลกใบนี้มีปลวกกว่า 2,000 สายพันธุ์ มันกินซากไม้ที่ตายแล้ว ปลวกจะอยู่ในดินและวางไข่สร้างสังคมของตัวเอง แต่เป็นศัตรูตัวร้ายของบ้านเรือน  เนื่องจากการสร้างบ้านเรือนเป็นการทำลายระบบนิเวศที่สมดุลของปลวก

ปลวก ศัตรูตัวร้ายของบ้านเรือน

ทำไมกำจัดปลวกเท่าไรก็ไม่สิ้นซาก เพราะปลวกมีนางพญาคอยทำหน้าที่สืบพันธุ์วางไข่ได้นาทีละ 100 ฟอง และมีอายุการวางไข่มากกว่า 10 ปี ปลวกจึงเป็นสัตว์ที่มีประชากรจำนวนมหาศาล

ตัวเมียตัวเดียววางไข่ได้มากกว่า 50 ล้านฟอง และมีลำตัวใหญ่มากขึ้นเรื่อยๆ จนเรียกว่า นางพญาปลวก ในหนึ่งรังหรือหนึ่งจอมปลวกจะมีนางพญาหนึ่งตัว หรืออาจมากกว่านั้น

ปลวกทหารสืบพันธุ์ไม่ได้

ปลวกเป็นสัตว์สังคม มีลักษณะต่างกันตามโครงสร้างของสัณฐานวิทยา และสรีระวิทยา จึงแบ่งหน้าที่กันทำตามโครงสร้างหน้าที่ ประชากรส่วนใหญ่เป็นปลวกงานที่ไม่สามารถสืบพันธุ์ได้ มีหน้าที่ทำงานทุกอย่างในรัง หาอาหาร เพาะเลี้ยงเชื้อราเป็นอาหาร ขนย้ายไข่เพื่อไปเก็บไว้ในสถานที่เพาะเลี้ยง ป้อนอาหารแก่ปลวกตัวอ่อน ปลวกทหาร และนางพญา แล้วยังต้องปกป้องนางพญาปลวกไม่ให้ได้รับอันตราย

ปลวกทหาร ไม่สามารถหาอาหารกินเอง จึงต้องอาศัยอาหารจากปลวกงาน เพราะปลวกทหารมีหน้าที่อย่างเดียวคือ ต่อสู้ศัตรูที่เข้ามารุกรานรังและปกป้องนางพญา

ถ้าเห็นปลวกบินออกมาจากกองไม้หรือหลังคาบ้าน ก็เพื่อผสมพันธุ์ หลังจากนั้นจะสลัดปีกออกลงสู่ดิน และสร้างอาณาจักรรังปลวกใหม่ ตัวผู้จะมีหน้าที่หาอาหารให้ตัวเมียสักระยะ จากนั้นก็จะตาย 

ทุกสิ่งทุกอย่างขึ้นอยู่กับนางพญาปลวก 

สิ่งที่พิเศษสุดสำหรับนางพญา ก็คือ สรีระของมันสามารถสร้างฟีโรโมน ซึ่งปลวกงานจะมาสัมผัสและส่งผ่านไปยังปลวกงานอื่นๆ ทำให้รังไข่ปลวกงานไม่พัฒนา ยิ่งปลวกงานมีจำนวนมากขึ้น ฟิโรโมนที่นางพญาผลิตก็ไม่ทั่วถึง ทำให้ปลวกงานต้องให้อาหารพิเศษกับไข่จำนวนหนึ่ง เพื่อให้ไข่พัฒนาเป็นนางพญาเพิ่มขึ้น

นางพญาจะเป็นตัวกำหนดวรรณะของตัวผู้และตัวเมียที่เป็นปลวกงาน ถ้ามันต้องการให้ไข่เกิดเป็นตัวผู้ ก็จะไม่นำเชื้อเข้าไปผสม แต่ถ้าต้องการตัวเมีย ก็จะนำเชื้อตัวผู้เข้าไปผสม

ปลวกมีหน้าที่ย่อยสลายและขจัดสิ่งที่ไร้ประโยชน์ เพื่อทำให้ธรรมชาติสมดุล การขจัดซากเศษใบไม้และกิ่งไม้เปลี่ยนเป็นปุ๋ยอินทรีย์วัตถุ จึงเกิดประโยชน์ต่อต้นไม้ และส่วนใหญ่ปลวกชอบอาศัยอยู่ตามที่อับชื้น มืด และเงียบ

แนวทางป้องกันปลวกทำลายบ้าน

ก่อนจะบอกเล่าวิธีกำจัดปลวก ควรหาป้องกันการทำลายบ้านจากเจ้าสัตว์ตัวเล็กก่อนดีกว่าเนื่องจากปลวกจะเลือกกินไม้บางชนิดเท่านั้น อย่างไม้สักจะมียางธรรมชาติในกลุ่มแทนนินบางชนิดที่จุลินทรีย์ในกระเพาะปลวกไม่สามารถย่อยสลายได้

ปลวกจะชอบไม้เนื้ออ่อน อย่างไม้โกงกาง ไม้ฉ่ำฉา ไม้ทองหลาม ไม้ไผ่ หรือไม้เก่าๆ ดังนั้นเวลาสร้างบ้านชาวบ้าน จึงต้องฉาบด้วยน้ำมันยางและน้ำมันสน ไม้จะอยู่ได้นานโดยปลวกไม่รบกวนประมาณ 2-3 ปี

ถ้าจะป้องกันไม่ให้ปลวกขึ้นตู้หนังสือหรือบ้าน มีวิธีการที่ได้ผลบ้าง ไม่ได้ผลบ้าง ดังนี้

• อย่าวางชั้นหนังสือติดฝาผนัง ควรตั้งให้ห่างหนึ่งฝ่ามือ ตู้ควรจะมีขาเป็นเหล็ก สูงครึ่งฟุต เพื่อให้อากาศระบายถ่ายเท และในห้องเก็บของ อย่าโยนๆ สิ่งของต่างๆ ให้ติดฝาผนัง เพราะช่องว่างเล็กๆ จะเป็นทางเดินของปลวก
• สิ่งของต่างๆ ควรเก็บไว้กลางห้องในที่โล่ง เพื่อให้ปลอดจากปลวก เพราะเวลาเราเดินหาของรอบๆ ห้องจะไม่ทำให้ปลวกสร้างทางเดินได้ง่ายขึ้น ถ้าไม่อยากให้ปลวกขึ้นบ้าน ควรใช้ห้องต่างๆ ที่มีอยู่ให้ครบทุกห้อง เพื่อไม่ให้ปลวกสร้างทางเดิน
• ไม่ทิ้งกระดาษหนังสือไว้เป็นกอง ซึ่งกระดาษพวกนี้เป็นแหล่งอาหารของปลวกชั้นดี และพวกปลวกจะพากันมาอยู่ในพื้นที่ตรงนั้นอย่างรวดเร็ว

สารพัดวิธีกำจัดปลวก 

• ฉีด พ่น ด้วยสเปรย์เคมี มีทั้งแบบมีกลิ่น และไม่มีกลิ่น ยาบางตัวก็กำจัดปลวกได้บริเวณกว้าง แต่อาจจะไม่เห็นผลในระยะยาว เพราะเมื่อฉีดบ่อยๆ สารเคมีอาจจะทำให้ปลวกดื้อยา
• ยาฆ่าปลวก ผลิตภัณฑ์กำจัดปลวกถือเป็นวัตถุอันตรายชนิดที่ 2 ซึ่งได้รับอนุญาติอย่างถูกต้องจาก อย. (สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา) มีทั้งรูปแบบฉีด โรย และพ่น แต่ละยี่ห้อมีคุณสมบัติคล้ายกัน และยากำจัดปลวกที่มีประสิทธิภาพสูง สามารถจัดการปลวกได้ทั้งรัง แต่ผู้อยู่อาศัยอาจได้รับผลกระทบด้วย
• สมุนไพรกำจัดปลวก ไม่ทำให้ปลวกดื้อยา เพราะทำมาจากพืชธรรมชาติ และปลอดภัยต่อคน มีผลิตภัณฑ์ผลงานวิจัยของรศ.ดร. สุรพล วิเศษสรรค์ ผู้เชี่ยวชาญวิธีกำจัดปลวก มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• นำน้ำส้มควันไม้ ฉีดบริเวณที่มีปลวกอยู่ หากต้องการกำจัดทั้งรัง ทำซ้ำอย่างนี้โดยทิ้งระยะห่างประมาณ 3 วัน
• หากเฟอร์นิเจอร์โดนปลวกกัดกินจนเกือบพัง ให้นำเฟอร์นิเจอร์ไม้ชิ้นนั้นมาตากแดดจัด ๆ ประมาณ 2-3 วัน
• นำเกลือ 1 ช้อนโต๊ะผสมน้ำ 100 มิลลิลิตร ฉีดพ่นที่ตัวปลวก หรือใช้เกลือโรยในบริเวณที่ปลวกขึ้น จะช่วยให้มันหนีไป จะได้ผลดีถ้าใช้บนพื้นดิน แต่จะทำให้ดินเค็ม
• ใช้น้ำยาล้างจาน 2 ส่วนผสมกับน้ำส้มสายชู 1 ส่วน และน้ำอีก 1 ส่วน ผสมกันแล้วน้ำมาฉีดบริเวณที่รังปลวก