“สุภาพบุรุษเพื่อคนอื่น” วรรคทองศรีบูรพา สู่กระเป๋ารักษ์โลก

“ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น”

เป็นวรรคทองจากนวนิยายขนาดสั้นเรื่อง เล่นกับไฟ ของนักหนังสือพิมพ์ผู้เป็นทั้งนักคิด-นักเขียนคนสำคัญในวงวรรณกรรมและนักต่อสู้ผู้มีอุดมการณ์ทางสังคม นาม กุหลาบ สายประดิษฐ์ (พ.ศ.2449-พ.ศ.2517) เจ้าของนามปากกา ศรีบูรพา

วรรคทองจากนวนิยายเรื่อง 'เล่นกับไฟ'

วรรคทองดังกล่าวสะท้อนแนวคิด การเป็นสุภาพบุรุษที่แท้นั้น ควรจะมีความรับผิดชอบต่อผู้อื่นและสังคม มากกว่าการยึดถือประโยชน์ของตนเพียงอย่างเดียว

‘เล่นกับไฟ’ เป็นชื่อเรื่องสั้นขนาดยาวเชิงเรื่องรัก ตอนหนึ่งตัวละครหญิงขอร้องตัวละครชายให้เก็บเรื่องการอยู่ด้วยกันเป็นความลับ ตัวละครชายจึงกล่าวออกมาว่า “ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น”

ชมัยภร บางคมบาง (แสงกระจ่าง)

“ฟังดูเหมือนเรื่องรัก แต่ความจริงแล้ว ศรีบูรพามีความมุ่งหมายว่าเป็นคนดี คำว่าสุภาพบุรุษในที่นี้ไม่ใช่ดีต่อผู้หญิงอย่างเดียว แต่หมายความว่าความเป็นคนดี คนไหนเป็นคนดี คือคนที่ทำเพื่อคนอื่น” ชมัยภร บางคมบาง (แสงกระจ่าง) ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ประจำปี พ.ศ.2557 อดีตนายกสมาคมนักเขียนแห่งประเทศไทย (มกราคม พ.ศ. 2550 - มกราคม พ.ศ. 2554) และประธานกองทุนศรีบูรพา กล่าวในงานเสวนา “120 ปี ศรีบูรพา Young Today” ณ PASAYA Flagship Store ชั้น 3 สยามพารากอน

“เมื่อท่านทำหนังสือรายปักษ์ ก็ตั้งชื่อหัวหนังสือว่า ‘สุภาพบุรุษ’ (พ.ศ.2472) และมีคำขวัญติดไว้ข้างๆ ที่ปกในว่า ‘ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น’ และตัวท่านเองก็ดำเนินชีวิตแบบนี้..ตลอดชีวิต คือทำเพื่อคนอื่นตลอด”

ชมัยภรกล่าวเพิ่มเติมว่า ที่ทราบเช่นนั้นเพราะเป็นผู้เขียนประวัติชีวิตศรีบูรพาในวาระครบรอบ 100 ปี ศรีบูรพา เมื่อพ.ศ.2548 ซึ่งเวลานั้น ชนิด สายประดิษฐ์ คู่ชีวิตของท่านยังมีชีวิตอยู่ จึงมีโอกาสสอบทานเรื่องราวเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตของศรีบูรพา

โตมร ศุขปรีชา 

โตมร ศุขปรีชา นักเขียน นักแปล ผู้ติดตามอ่านงานเขียนของ ‘ศรีบูรพา’ กล่าวถึงคำว่า ‘สุภาพบุรุษ’ ในเรื่อง ‘เล่นกับไฟ’ ว่าเป็นคำที่ศรีบูรพาหยิบยืมมาจากภาษาอังกฤษ ซึ่งมีคำจำกัดความว่า It takes three generations to make a gentleman. หรือการจะเป็นสุภาพบุรุษได้ต้องมีคนเป็นสุภาพบุรุษมาแล้ว 3 ชั่วอายุคน

“ซึ่งเรื่องนี้ศรีบูรพาปฏิเสธ ไม่เช่นนั้นการเป็นสุภาพบุรุษเป็นเรื่องที่ยากมากและไม่จำเป็นต้องสืบสายเลือด เราสามารถเป็นสุภาพบุรุษได้ด้วยตัวเอง คือการทำเพื่อคนอื่น เป็นความหมายใหม่ของสุภาพบุรุษที่ศรีบูรพาตีความออกมา” โตมร กล่าว

ศรีบูรพา หรือ กุหลาบ สายประดิษฐ์

ศรีบูรพา ได้รับการยกย่องจากองค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก (UNESCO) ให้เป็น บุคคลสำคัญของโลก ในวาระครบรอบ 100 ปีชาตกาลเมื่อปี 2548

ผลงานของท่านยังคงโลดแล่นอยู่ในบรรณพิภพอย่างมั่นคงและงดงามมาจนถึงปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นนวนิยายเรื่อง ‘ข้างหลังภาพ’ ที่มีการตีพิมพ์แล้ว 51 ครั้ง และได้รับการประกาศให้เป็นหนังสืออ่านนอกเวลา หรือ ‘จนกว่าเราจะพบกันอีก’ และ ‘สงครามชีวิต’ ที่ได้รับความนิยมในหมู่นักศึกษาและปัญญาชน

งานเขียนโดยศรีบูรพา

นอกจากนี้ ผลงานของศรีบูรพายังได้รับการดัดแปลงเป็นสื่ออื่น ๆ อย่างแพร่หลาย เช่น นวนิยายเรื่อง ‘ข้างหลังภาพ’ ได้รับการนำไปสร้างเป็นภาพยนตร์ ละครโทรทัศน์ และละครเวทีหลายครั้ง สะท้อนให้เห็นว่างานเขียนของท่านยังคงเข้าถึงและสร้างแรงบันดาลใจให้กับคนทุกยุคทุกสมัย

พ.ศ.2568 เป็นวาระครบรอบ 120 ปีชาตกาลศรีบูรพา อีกทั้งยังเป็นปีที่ลิขสิทธิ์ผลงานของท่านกลายเป็นสาธารณสมบัติทางวรรณศิลป์ เปิดโอกาสให้งานเขียนอันทรงคุณค่าเหล่านี้ได้รับการนำไปเผยแพร่ ต่อยอด และสร้างแรงบันดาลใจได้อย่างกว้างขวางยิ่งขึ้น ตอกย้ำว่าชื่อและผลงานของศรีบูรพาจะยังคงอยู่ในใจคนไทยไปตราบนานเท่านาน

วรรคทองจากนวนิยายเรื่อง 'ข้างหลังภาพ' บนกระเป๋าศรีบูรพา

ในโอกาสนี้ PASAYA (พาซาญ่า) แบรนด์สิ่งทอชั้นนำของไทย และ กองทุนศรีบูรพา จึงมีดำริร่วมกันจัดทำและออกแบบ กระเป๋าศรีบูรพา ขึ้นเป็นครั้งแรก เพื่อสืบสานคุณค่าทางวรรณศิลป์และจริยธรรมของศรีบูรพา ให้คงอยู่คู่สังคมไทย และส่งต่อแรงบันดาลใจให้แก่คนรุ่นใหม่ได้เรียนรู้และสร้างสรรค์ผลงานอันเป็นประโยชน์สืบไป

ด้วยการคัดสรร วรรคทอง จากบทประพันธ์ของ ศรีบูรพา จำนวน 8 วรรค ถ่ายทอดความรัก ความกล้าหาญ และความงามของจิตวิญญาณมนุษย์ มาประดับไว้บนกระเป๋าใบละ 1 วรรคทอง ดังนี้

• ฉันตายโดยปราศจากคนที่รักฉัน ... แต่ฉันก็อิ่มใจว่า ฉันมีคนที่ฉันรัก"

ประโยคอมตะจากคุณหญิงกีรติหรือหม่อมราชวงศ์กีรติ ในนวนิยายเรื่อง ‘ข้างหลังภาพ’ ของศรีบูรพา เป็นคำนิยามแห่งความรักซึ่งหญิงผู้หนึ่งมอบให้แต่ชายที่ตนรัก เป็นความรักอันแท้จริงและงดงามเสมอ แม้ไม่ได้รับกลับคืน

• “แม้เป็นดวงอาทิตย์ไม่ได้ ก็จงเป็นดวงดาวเถิด”

จากนวนิยายเรื่อง ‘ข้างหลังภาพ’ เมื่อคุณหญิงกีรติกับนพพรพายเรือในสวนสาธารณะ แล้วได้ยินบทเพลงจากสตรีชาวญี่ปุ่น เนื้อหาบางช่วงของเพลงนั้นหยิบยกมาเพื่อสะท้อนถึงการสร้างความสุขจากสิ่งที่ไม่สามารถเลือกเป็นได้ ไม่ต้องโดดเด่นในสายตาใคร ขอเพียงยืนหยัดและเป็นตัวของตัวเองอย่างสง่างาม

• “สิ่งที่เรียกว่าความรักนั้น ควรจะตั้งต้นจากจุดของการสละให้”

ถ้อยคำจากนวนิยาย ‘จนกว่าเราจะพบกันอีก’ ถ่ายทอดนิยามของความรักในมิติใหม่ ที่ไม่ใช่เพียงรักของหนุ่มสาว หากคือความรักซึ่งมุ่งหวังให้ผู้คนในสังคมมีชีวิตอันดีงาม วรรณกรรมเรื่องนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นต้นแบบของงาน ‘เพื่อชีวิต’

วรรคทองจากหนังสือ ‘ข้อคิดจากใจกุหลาบ สายประดิษฐ์’

ร่วมด้วยอีก 4 วรรคทอง จากหนังสือ ‘ข้อคิดจากใจกุหลาบ สายประดิษฐ์’ ได้แก่

• “ความทุกข์โศกย่อมเป็นครูเรา ดีกว่าความสำราญ” 
• "ความยากลำบากย่อมสอนมนุษย์ดีกว่า ความเพลิดเพลินจะพึงสอน”
• “พึงจำกัดความทะนง ด้วยการเพาะความถ่อมตัว”
• “ไม่มีใครจะทำงานสาธารณะหรืองานการเมืองให้สำเร็จได้ ถ้าขาดคุณสมบัติที่จำเป็น คือ...ความไม่เห็นแก่ตัว”

พงศกร มาตกำจร

กระเป๋าศรีบูรพา มีความเป็น Woven Art Bag ทำจากวัสดุ อัพไซคลิ่ง ตัดเย็บด้วยผ้าซึ่งทอจากเส้นใยที่ได้จากการนำขวดเพ็ทมาแปรรูปเป็นเส้นด้าย แล้วทอด้วยเครื่องแจ็คการ์ดของพาซาญ่าทั้งตัวกระเป๋าและตัวอักษรที่เป็นวรรคทองและลายเซ็นศรีบูรพาผสานกันเป็นผ้าเนื้อเดียวกัน ไม่ใช่การพิมพ์ลงบนตัวกระเป๋า ตัวอักษรจึงไม่มีโอกาสหลุดลอกได้ง่าย พงศกร มาตกำจร ดีไซเนอร์พาซาญ่า กล่าวและว่ากระเป๋า 1 ใบ ใช้ขวดน้ำพลาสติก 21 ขวด

ตัวกระเป๋ามีขนาด 33 x 31 x 15 เซนติเมตร ราคา 1,400 บาท รายได้ส่วนหนึ่งจำนวน 680 บาท/ใบ สนับสนุน โครงการยังศรีบูรพา (Young Sriburapha) ซึ่งมุ่งส่งเสริมการเรียนรู้วรรณกรรมไทยสู่เยาวชนรุ่นใหม่ โดยอิงแนวคิดและแรงบันดาลใจจากชีวิตและผลงานของ ‘ศรีบูรพา’ นักเขียนผู้ทรงคุณค่าด้านจริยธรรม วรรณศิลป์ และการเคลื่อนไหวทางสังคม เพื่อสร้างพื้นที่แห่งการเรียนรู้และส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ให้เยาวชนไทย

 

ร่วมสนับสนุน 'กระเป๋าศรีบูรพา' หรือ โครงการ Young Sriburapha ได้ที่ร้าน PASAYA ทั้ง 12 สาขาทั่วประเทศ และช่องทางออนไลน์ของ PASAYA ติดตามได้ที่ เฟซบุ๊ก PASAYA

ปีนี้ยังเป็นปีแรกที่ ‘กองทุนศรีบูรพา’ ขอเชิญชวนนักเขียนผู้สนใจ (ไม่จำกัดอายุ) ส่งผลงานเข้าประกวด วรรณกรรมรางวัล Young Sriburapha ประเภท ‘เรื่องสั้น’ ความยาวประมาณ 6 - 8 หน้า มีแนวคิดของศรีบูรพาที่ว่า “ผู้ใดเกิดมาเป็นสุภาพบุรุษ ผู้นั้นเกิดมาสำหรับคนอื่น” รวมอยู่ด้วย ปิดรับผลงาน 31 ก.ค.นี้ ติดตามรายละเอียดได้ที่ เฟซบุ๊ก กองทุนศรีบูรพา 

วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์

วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ นักข่าว นักเขียนสารคดี ผู้ร่วมก่อตั้งและบรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี กล่าวว่าบุคคลต้นแบบในการประกอบอาชีพนักข่าวของเขามีด้วยกัน 2 ท่าน คือ ศรีบูรพา และ อิศรา อมันตกุล

“สองท่านนี้มีประวัติศาสตร์คล้ายคลึงกัน คือโดนจับติดคุกด้วยเผด็จการทหาร ไม่ใช่สิ่งโก้หรู ไม่มีใครอยากติดคุก แต่เขาทำให้สิ่งที่เขาเชื่อว่าถูกต้อง สมัยก่อนเวลาพูดถึงนักหนังสือพิมพ์นักข่าว มีคำพูดหนึ่งคือ เป็นปากเสียงให้กับผู้ซึ่งอ่อนด้อยกว่า ผู้ซึ่งไม่มีสิทธิ์ไม่มีเสียงในสังคม แน่นอนว่าเป็นพลังที่ผู้มีอำนาจทุกยุคไม่ชอบ

สมัยนั้นเวลาสู้กับเผด็จการ เขาไม่ได้ปิดโรงพิมพ์ แต่เขาเอาโซ่มาล่ามเครื่องจักรไม่ให้พิมพ์ แล้วจับบรรณาธิการไป ศรีบูรพาติดคุกในสิ่งที่เขาเชื่อ ก็เลยกลายเป็นแบบอย่างของคนทำข่าวจำนวนมากในสังคมสมัยนั้น

การเกิดของชีวิตนักข่าวนักหนังสือพิมพ์เกิดเพราะอุดมคติ เกิดเพราะอยากเป็นปากเสียง และทำเพื่อให้สังคมดีขึ้น เจ้าของสื่อสมัยนั้นส่วนใหญ่เป็นนักข่าว

ในอดีตจนถึงปัจจุบันผมคิดว่าคนอย่างศรีบูรพาและอิศรา อมันตกุล เป็นสองคนที่คนในวงการหนังสือพิมพ์กราบไหว้ด้วยใจจริงได้” วันชัย กล่าว

กระเป๋าศรีบูรพา กับวรรคทองจากนวนิยายเรื่อง 'ข้างหลังภาพ'

ขณะที่โตมรกล่าวเพิ่มเติมว่า งานประพันธ์ของศรีบูรพาเป็นการเขียนเพื่อคนอื่นและเพื่อประโยชน์สังคมโดยส่วนรวมอย่างแท้จริง แต่จะทำอย่างไรให้งานเขียนของท่านไม่เพียงแต่ได้รับการยกย่องไว้บนหิ้ง แต่มาอยู่ในชีวิตประจำวันของเราได้ ซึ่งการทำ ‘กระเป๋าศรีบูรพา’ ถือเป็นก้าวแรก

“เราหิ้วศรีบูรพาไปได้ทุกที ใส่ของต่างๆ ได้ด้วย คือทำให้งานเขียนไม่ใช่เรื่องที่แยกขาดไปจากชีวิต แต่เข้ามาอยู่ในเรื่องอื่นๆ มาอยู่ในแฟชั่น เป็น wellness (การดูแลสุขภาพแบบองค์รวม) ซึ่งจริงๆ ยังสามารถทำได้อีกหลายมิติ และมีนักเขียนไทยอีกหลายคนที่เราสามารถทำเรื่องเหล่านี้ได้" 

และเรื่องเหล่านี้เป็นซอฟต์พาวเวอร์ในตัวเองอยู่แล้ว