6 พิกัดสตรีทอาร์ตชุดใหม่ริมคลองโอ่งอ่าง เฟส2 เปิดประวัติสามยอด

มิวเซียมสยาม (Museum Siam) จับมือ กรุงเทพมหานคร ปลุกย่านเกาะรัตนโกสินทร์ให้มีชีวิตชีวาอีกครั้งด้วยการจัดงาน เทศกาลศิลปะเปิดเกาะรัตนโกสินทร์ หรือ Cultural District ซึ่งปีนี้จัดเป็นครั้งที่ 5 ภายใต้แนวคิด พระนคร ออน โอ่งอ่าง: หันน่าเข้าคลอง (BKK by the Canal)

คลองในงานเทศกาลฯ ปีนี้คือ คลองโอ่งอ่าง อีกหนึ่งย่านประวัติศาสตร์รอบเกาะรัตนโกสินทร์

ไฮไลท์ของงานในปีนี้คือการชักชวนผู้สนใจไปสัมผัสมุมมองใหม่ของพระนคร บริเวณ ริมคลองโอ่งอ่าง ซึ่งกำลังได้รับ การพัฒนาในระยะที่ 2 (phase2) ผ่านงานศิลปะบนผนังตึกเก่าริมคลอง จำนวน 6 ตึก โดย 6 ศิลปิน

ภายใต้ความเจริญที่กลืนกินอดีต ‘เทศกาลศิลปะเปิดเกาะรัตนโกสินทร์’ ภายใต้แนวคิด พระนคร ออน โอ่งอ่าง: หันน่าเข้าคลอง นอกจากดึงดูดความสนใจให้ผู้คนไปเดินชมภาพวาดสวยๆ ยังทำให้คนทำคอนเทนต์รุ่นใหม่และคนวัยผู้ใหญ่ได้รำลึกอดีตและรู้จักตัวตนของย่านนี้มากขึ้นด้วย

เนื่องจากผลงานวาดภาพแต่ละภาพ มีความเป็นสตรีทอาร์ตร่วมสมัยที่เข้าใจง่าย ร่วมกันเล่าประวัติศาสตร์ริมคลองโอ่งอ่างบริเวณเฟสที่ 2 นี้ ซึ่งอยู่ในย่าน สามยอด อันเก่าแก่ของกรุงเทพฯ

 

โอ่งอ่างเมื่อวันวาน (Ong-Ang Atmosphere)

• เล่าเรื่อง: วังประตูสามยอด
• ศิลปิน: ‘Dewy’ ชนินทร์ ศรีบุญ

“ในภาพ ‘โอ่งอ่างเมื่อวันวาน’ เต็มไปด้วยร่องรอยทางประวัติศาสตร์ซึ่งอยู่ในสถานที่แห่งนี้ ภาพนี้เปิดประเด็นการทำความรู้จัก ‘สามยอด’ ได้เป็นอย่างดี” ชนน์ชนก พลสิงห์ ผู้อำนวยการฝ่ายนิทรรศการและกิจกรรม มิวเซียม สยาม กล่าว

เริ่มต้นจาก ภาพวาดประตูสามยอด ในอดีตคือส่วนหนึ่งของ ‘ประตูพระบรมมหาราชวัง รอบนอก’ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 เดิมเป็นประตูไม้ ต่อมารัชกาลที่ 3 โปรดให้สร้างเพิ่มเติมเป็นก่ออิฐถือปูนบานไม้ ด้านบนเป็นหอรบ

เมื่อมีการตัดถนนเจริญกรุงขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 จึงวางแนวถนนผ่านประตูนี้เข้าในเขตกำแพงเมือง 

ภาพวาดประตูสามยอดในสมัยรัชกาลที่ 5

ในสมัยรัชกาลที่ 5 การจราจรที่ผ่านประตูมีความคับคั่ง เกิดอุบัติเหตุรถม้าชนกันเป็นประจำทุกวัน จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างประตูเป็นสามช่อง ช่องกลางสำหรับ ‘รถราง’ อีกสองช่องสำหรับรถม้า รถลาก และผู้คนสัญจรไปมา

แต่ละช่องมียอดแหลมขึ้นไป จึงเรียกกันว่า “ประตูสามยอด” และทำให้ย่านนี้เรียกกันว่า สามยอด ตามไปด้วย กลายเป็นย่านที่มีความคึกคักมากเนื่องจากใกล้กับแหล่งการค้า เช่น สำเพ็ง เยาวราช สะพานหัน

ภาพวาด "โอ่งอ่างเมื่อวันวาน" ริมคลองโอ่งอ่าง มองเห็นสะพานดำรงสถิตและซุ้มประตูเฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา รัชกาลที่ 10

ในภาพวาดยังเห็น สะพานเหล็ก หรือชื่อเรียกทางการ ‘สะพานดำรงสถิต’ มีความหมายว่าย่านนี้เคยเป็นที่ตั้งของวังสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระราชโอรสในรัชกาลที่ 4

“หลายคนเข้าใจว่าท่านประทับที่วังวรดิศ ถนนหลานหลวง แต่จุดเริ่มต้นวังของท่านอยู่บริเวณนี้” ชนน์ชนก กล่าวและว่า ในภาพวาดนี้ศิลปินตั้งใจถ่ายทอดให้เห็นแลนด์มาร์คสำคัญของประวัติศาสตร์บริเวณนี้ รวมถึงบรรยากาศที่เกิดขึ้นต่อเนื่องในสมัยรัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5

• สถานที่: อาคารบริษัท มินเซนแมนชีนเนอรี่ จำกัด (อาคาร MSM)
• ผู้วาด: จักรี พรหมเมฆ, ญาณิตา รัชตสวรรค์, ภูนิภัทธ์ พลายด้วง, ภูริภัทร ภูหมื่น, ออมทอง เหล่าคุ้ม และ นักศึกษาคณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

แรคคูนขับตุ๊กตุ๊กข้ามสะพาน

• ​เล่าเรื่อง: คลองถมวัดพระพิเรนทร์
• ศิลปิน: Marat Abishev ชาวคาซัคสถาน เชื้อสายรัสเซีย

ภาพ “แรคคูนขับตุ๊กตุ๊กข้ามสะพาน” หรือ Raccoons Riding on the Tuk-Tuk Crossing the Old Bridge เป็นหนึ่งในภาพวาดชุด “แรคคูนเที่ยวไทย” ที่ศิลปินเชื้อสายรัสเซีย Marat Abishev ใช้ในการบันทึกบรรยากาศขณะเดินทางท่องเที่ยวเมืองไทย

เล่าเรื่องราวผ่านฉากขำๆ ของเจ้าฝูงแรคคูนที่แสนซน ซึ่งใช้ถ่ายทอดเสน่ห์ของความเป็นไทยได้อย่างน่ารักน่าชัง เช่น เสาไฟฟ้าที่รุงรังด้วยสายต่างๆ

ศิลปินต้องเห็น ‘รถพุ่มพวง’ ที่ระโยงระยางไปด้วยวัตถุดิบสำหรับทำกับข้าว จึงปรากฏอยู่ในภาพวาดด้วยเช่นกัน 

รถตุ๊กตุ๊ก เป็นภาพจำของถนนหนทางในกรุงเทพฯ ในปัจจุบัน ถือเป็นระบบขนส่งสาธารณะที่โดนใจนักท่องเที่ยวต่างชาติ

รถตุ๊กตุ๊กคันในภาพวาดกำลังมุ่งตรงไปข้าม สะพานกำพุช สะพานโบราณที่เคยข้ามลำน้ำตรงนี้ ลำน้ำที่เป็นคลองสาขาสายเล็กๆ แยกมาจากคลองโอ่งอ่าง ก่อนที่จะถมไป จนมาเป็นตรอกที่ทุกคนยืนชมภาพนี้

ตรอกระหว่างซอกตึกเคยเป็นคลองเล็กๆ แยกไปจากคลองโอ่งอ่าง

ภาพวาด “แรคคูนขับตุ๊กตุ๊กข้ามสะพาน” วาดอยู่บนผนังตึกขวามือ

“คำว่ากำพุช มาจากคำว่ากัมพูชา หรือประเทศเขมร เนื่องจากข้ามสะพานตรงนี้ไปคือวังเจ้าเขมรที่ลี้ภัยเข้ามาในรัชสมัยรัชกาลที่ 1 สะพานนี้จึงเรียกสะพานกำพุช ปัจจุบันสูญหายไปจากกรุงเทพฯ นานแล้ว แต่ยังคงปรากฏหลักฐานอยู่ในแผนที่สมัยรัชกาลที่ 5 และคลองเล็กๆ สายนี้ก็ถูกถมเป็นตรอกในปีพ.ศ.2510” พาฉัตร ทิพทัส ผู้ช่วยผู้อำนวยการฝ่ายนิทรรศการและกิจกรรม มิวเซียมสยาม กล่าว

• สถานที่: ตึกเลขที่ 322 ถ.บริพัตร (พล.ท. นพ. กิตติศักดิ์ และนางราณี วิลาวรรณ เจ้าของตึก)
• ผู้วาด: จักรี พรหมเมฆ, ญาณิตา รัชตสวรรค์, ภูนิภัทธ์ พลายด้วง, ภูริภัทร ภูหมื่น, ออมทอง เหล่าคุ้ม และนักศึกษาคณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

 

ชั้นชาลา ความทรงจำที่ทับซ้อนตามกาลเวลาของรถรางในกรุงเทพฯ

• เล่าเรื่อง: รถราง
• ศิลปิน: ‘Zillustation’ การุญ เจียมวิริยะเสถียร

ผลงานชิ้นนี้สะท้อนให้เห็นความทรงจำร่วมที่สั่งสมอยู่ในพื้นที่ย่านนี้ ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นเส้นทางของ “รถราง” ในบางกอก เคยเป็นจังหวะชีวิตของผู้คนในพระนคร ไม่ว่าจะเป็นการพบเจอ การพลัดพราก การใช้ชีวิต และการเดินทาง ก่อนความทรงจำจะค่อยๆ เลือนหาย และถูกแทนที่ด้วย “รถไฟฟ้าใต้ดิน” ในปัจจุบัน

ศิลปินระบุว่า แม้รูปแบบของระบบขนส่งจะเปลี่ยนไป แต่วิถีชีวิตที่เคยผูกพันกับระบบราง ก็ยังคงอยู่ในถนนเส้นเดิม ทุกการเปลี่ยนแปลงไม่เคยลบเลือนสิ่งเดิมออกไปทั้งหมด เพียงแค่ทับซ้อนกันเป็น “ชั้น” ของประสบการณ์และกาลเวลา

“ชั้น” ในที่นี้จึงไม่ใช่แค่ระดับชั้นของชานชาลา แต่คือ “ชั้นของเวลา” ที่บรรยากาศของอดีตและปัจจุบันยังดำรงอยู่ร่วมกัน

ในอดีตมีเสียงล้อเหล็กของรถราง กับชีวิตที่เรียบง่าย และจังหวะของเมืองที่เชื่องช้าและอบอุ่น

ปัจจุบัน มีระบบโครงสร้างของรถไฟฟ้าใต้ดิน ความเร็ว เทคโนโลยี และความเร่งรีบ

ในพื้นที่เดิมนี้ ยังมี “ทางเลือก” ให้เรากลับไปชมบรรยากาศของชั้นต่างๆ ผ่านความทรงจำ ความรู้สึก หรือแม้แต่ความฝัน

ภาพวาดนี้จึงไม่ใช่แค่ภาพสถานที่ แต่เป็นเหมือนสถานีที่มีหลายชานชาลา ให้เลือก “ชั้นของชานชาลา” ที่เราต้องการจะเดินทาง ไม่ว่าจะเพื่อย้อนกลับไปสัมผัสอดีต หรือเพื่อทำความเข้าใจปัจจุบันที่กำลังเปลี่ยนผ่าน

สมกับชื่อผลงานที่ศิลปินตั้งไว้ ชั้นชาลา ความทรงจำที่ทับซ้อนตามกาลเวลาของรถรางในกรุงเทพฯ หรือ Layers of Time: A Memory of Tramways Past and Present

"ส.อำไพยนต์ เป็นชื่อร้านอะไหล่รถยนต์ รถบรรทุก รถกระบะ เปิดร้านมานานกว่า 40 ปี ร้านเดิมอยู่ในซอยเล็กๆ ใกล้กันนี้ แต่ไม่มีที่จอดรถ ลูกค้าไม่สะดวก พอดีเจ้าของตึกนี้ที่เคยทำกิจการท่าเรือแล้วเลิกไป ปิดตึกนี้ไว้เฉยๆ เราจึงย้ายมาตรงนี้สิบกว่าปีได้แล้ว" จินดา ประภาทิพย์รัตน์ เจ้าของผนังตึก ส.อำไพยนต์ เล่าประวัติและกล่าวถึงภาพวาดบนตัวตึกว่า มีความสวยงามมาก สะท้อนประวัติย่านนี้ได้ดี ยินดีและรู้สึกดีใจที่ได้เข้าร่วมโปรเจคนี้

• สถานที่: ส.อำไพยนต์ เลขที่ 30 ถนนหลวง
• ผู้วาด: ณัฐพงษ์ ฤคดี และสหาย

 

The Golden Hour

• เล่าเรื่อง: คลองโอ่งอ่าง
• ศิลปิน: สนธิภัทร์ ภัทรกมล

ในหมู่ช่างภาพเป็นที่รู้กัน ช่วงเวลาพระอาทิตย์ขึ้นกับพระอาทิตย์กำลังจะตก ให้แสงสวยที่สุดเมื่อตกกระทบกับวัตถุต่างๆ

ภาพวาดนี้ ศิลปินจึงตั้งชื่อว่า The Golden Hour ตั้งใจถ่ายทอดภาพบรรยากาศในช่วงเวลาที่แสงสีทองส่องกระทบน้ำริมคลองโอ่งอ่าง พร้อมกับแสดงให้เห็นถึงเรือ ชีวิตผู้คนที่อยู่ในบริเวณริมคลองโอ่งอ่าง และสะพานสำคัญในพื้นที่

สนธิภัทร์ ภัทรกมล อธิบายภาพวาด

สนธิภัทร์ ภัทรกมล กล่าวถึงผลงานชิ้นนี้ว่า “องค์ประกอบภาพวาดด้านบนเป็น สะพานหัน ปัจจุบันที่เราเห็นเป็นสะพานปูน แต่สมัยรัชกาลที่ 5 สะพานนี้มีลักษณะเหมือนสถาปัตยกรรมเดียวกันกับสะพานริอัลโตในเมืองเวนิส ประเทศอิตาลี คือมีทางเดินตรงกลางสะพาน มีร้านค้าสองข้างทางเดิน และมีหลังคาคลุมสะพาน

องค์ประกอบด้านล่างของภาพวาดคือ สะพานระพีพัฒนภาค สถาปัตยกรรมปัจจุบัน แสดงให้เห็นถึงการคงอยู่ของคลองโอ่งอ่างหรือชีวิตริมคลองอยู่ตั้งแต่ในอดีตถึงปัจจุบัน”

• สถานที่: ตึกเลขที่ 569 ถ.มหาไชย (เจ้าของโดยนายสามารถและนางบุษบา อัศวมณีพรรณ)
• ผู้วาด: ณัฐพงษ์ ฤคดี และสหาย

 

ลื้อขื่อตีก่อ “Where you going?”

• เล่าเรื่อง: รถลาก
• ศิลปิน: ‘KHAE’ พิมพ์แข แก้วภูศรี

ศิลปินอธิบายชื่อภาพนี้ว่า คำว่า ลื้อขื่อตีก่อ เป็นภาษาจีนแต้จิ๋ว แปลว่า “ลื้อจะไปไหน” เป็นคำที่ ‘จีนลากรถ’ ใช้ทักทายหรือถามลูกค้าว่าต้องการให้ไปส่งที่ใดนั่นเอง

ภาพวาดนี้เล่าให้เห็นการเปลี่ยนผ่านของการเดินทางซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยกรุงเทพฯ ยังเรียกกันว่า “บางกอก” รถลากโดยจีนลากรถเป็นที่นิยมเพราะเข้าตรอกซอกซอยถึงหน้าบ้านได้โดยตรง

พิมพ์แข แก้วภูศรี

รถลากเทกระจาดผู้โดยสาร

ยุคนั้นกรุงเทพฯ มีแม่น้ำและลำคลองหลายสาย จึงมีสะพานมากมาย จีนลากรถบางคนอายุมากแล้ว เมื่อต้องลากรถขึ้นสะพาน แต่แรงไม่พอ การเทกระจาดก็เกิดขึ้นได้ ศิลปินเล่าไว้ในภาพวาดเช่นกัน

เมื่อถนนได้รับการพัฒนา จากจีนลากรถก็เป็นการมาถึงของ “รถสามล้อถีบ” ผ่อนแรงขึ้น จากนั้นเดินหน้าสู่ประดิษฐกรรมใหม่ “รถสามล้อเครื่อง” หรือ รถตุ๊กตุ๊ก ที่กลายเป็นภาพจำหนึ่งของกรุงเทพฯ ในสายตาชาวต่างชาติ

ภาพวาด ลื้อขื่อตีก่อ Where you going? เล่ารูปแบบยานพาหนะและการเดินทางรอบ ‘สามยอด’ ที่ปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัยด้วยลายเส้นกราฟิกน่ารักสมัยใหม่แนวการ์ตูน

• สถานที่: โรงแรมวิลล่า เดอ พระนคร เลขที่ 543 ถ.มหาไชย
• ผู้วาด: จักรี พรหมเมฆ, ญาณิตา รัชตสวรรค์, ภูนิภัทธ์ พลายด้วง, ภูริภัทร ภูหมื่น, ออมทอง เหล่าคุ้ม และนักศึกษาคณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร

 

Evolucar

• เล่าเรื่อง: ถนนบริพัตร
• เทคนิค: Projection Mapping
• ศิลปิน: พิพัฒน์ สว่างวงศ์อนันต์

ถนนบริพัตร ก้าวผ่านอดีตและมุ่งสู่อนาคตในโลกยานยนต์ การเปลี่ยนแปลงของโลกที่ไม่หยุดนิ่ง จากอะไหล่รถยนต์ มุ่งสู่รถไฟฟ้าและหุ่นยนต์ ต้องเดินไปพร้อมกับการรักษ์โลก เพื่ออนาคตของลูกหลานสืบไป

• สถานที่: อาคารร้าน ท. ศิริยนต์ เลขที่ 156 - 158 ถ.บริพัตร

 
เรื่องราวที่แฝงอยู่ในภาพวาดชุดใหม่ ริมคลองโอ่งอ่าง ในช่วงคลองที่ได้รับการพัฒนาในเฟสที่ 2 จึงทำให้พื้นที่ริมคลองโอ่งอ่างเป็นเสมือน Living Museum หรือ ‘พิพิธภัณฑ์มีชีวิต’ ซึ่งเป็นวัตถุประสงค์หนึ่งที่มิวเซียมสยามและกรุงเทพมหานครวางเอาไว้

เพื่อให้ประชาชนสามารถเรียนรู้เรื่องราวในพื้นที่และเข้าถึงได้อย่างใกล้ชิด

 

เทศกาลศิลปะเปิดเกาะรัตนโกสินทร์ 11-13 ก.ค.2568

เทศกาลศิลปะเปิดเกาะรัตนโกสินทร์ครั้งนี้ ได้รับการสนับสนุนจาก บริษัท ทางด่วนและรถไฟฟ้ากรุงเทพ จำกัด (มหาชน) หรือ BEM ในงาน Cultural District 2025 ภายใต้แนวคิด “พระนคร ออน โอ่งอ่าง: หันหน้าเข้าคลอง” (BKK by Canal) ตั้งแต่วันที่ 11-13 กรกฎาคม 2568

ความร่วมมือนี้ถือเป็นหนึ่งในพันธกิจของ BEM ในการ “ส่งมอบการเดินทางที่ปลอดภัย ยกระดับคุณภาพชีวิต และสร้างประสบการณ์ที่มีความหมายตลอดเส้นทางรถไฟฟ้า MRT ด้วยการสนับสนุนให้เกิดการท่องเที่ยวในสถานที่รายรอบเส้นทาง”

แถลงข่าวการจัดงาน Cultural District 2025

สำหรับงาน Cultural District 2025 นี้ BEM เป็นผู้สนับสนุนหลักของกิจกรรม WORK+WALKSHOPS และ ARTWALKS ตลอดทั้ง 3 วัน เพื่อส่งเสริมให้การเดินทางด้วยรถไฟฟ้า MRT เป็นจุดเริ่มต้นของการเรียนรู้ และสัมผัสวัฒนธรรมประวัติศาสตร์ของกรุงเทพฯ

โดยครั้งนี้เป็นการชูความน่าสนใจของ “สถานีสามยอด” ที่ไม่ได้เป็นเพียงแค่จุดเชื่อมต่อของการเดินทาง แต่เป็น “ประตูสำคัญ” ที่เปิดสู่เกาะรัตนโกสินทร์ พื้นที่ที่หลอมรวมความหลากหลายของอัตลักษณ์ทั้งด้านประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม ศิลปะวัฒนธรรม และวิถีชุมชนแบบดั้งเดิมเข้าไว้ด้วยกัน

BEM เชื่อมั่นว่าความร่วมมือระหว่างหน่วยงานต่างๆ ครั้งนี้ จะทำให้ เกาะรัตนโกสินทร์ ไม่เพียงแค่ “เปิด” ในเชิงกายภาพ แต่ยังเปิดหัวใจของผู้คนให้เข้าถึงเรื่องราวต่าง ๆ ของเมืองได้อย่างลึกซึ้งและมีความหมายยิ่งขึ้น  ตลอดจนได้จุดประกายความเข้าใจในคุณค่าของเมืองให้กับผู้คนตั้งแต่วันนี้ไปสู่อนาคตได้อย่างยั่งยืน 

ภายในงานมีโปรแกรมที่น่าสนใจอีกมากมาย ทั้งกิจกรรมเสวนาและเวิร์กช็อป ทริป ทัวร์ประวัติศาสตร์ แลกเปลี่ยนมุมมองกับศิลปิน นักออกแบบและนักประวัติศาสตร์

พร้อมเดินช็อป ชิม ที่ Ong Ang Art Market  (โอ่งอ่างอาร์ตมาร์เก็ต) ตลาดสร้างสรรค์รวมงานศิลปะ ของทำมือ และของกินหลากหลาย

การแสดงดนตรี ศิลปะร่วมสมัย จากกองการสังคีต สำนักวัฒนธรรม กีฬา และการท่องเที่ยว - กทม. ที่ร่วมสร้างสีสันให้กับพื้นที่ตลอดช่วงเวลาจัดงานอีกด้วย

ผู้สนใจสามารถเข้าร่วมกิจกรรมได้ ตั้งแต่วันที่ 11 – 13 กรกฎาคม 2568 เวลา 16.00 – 20.00 น. โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ทาง Facebook: Cultural District Bangkok