คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง

สัมผัสสุนทรียะงานฝีมือช่างศิลป์ปักษ์ใต้แบบฉบับเมืองคอน ภายในงานนิทรรศการ ‘ร้องรำทำเพลง : คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช’ ณ เรือนโบราณ อายุ 100 ปี ของนครศรีธรรมราช

Keypoints:

  • นิทรรศการเผยแพร่ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นผ่าน ‘งานช่างหัตถศิลป์’ จากวิถีชีวิตอันเป็นเอกลักษณ์ของ ‘นครศรีธรรมราช’ ในมุมมองที่แตกต่างออกไปจากเดิม
  • แนวคิดการออกแบบตัว ‘หนังตะลุง’ มักมีพื้นฐานมาจาก ‘วิถีชีวิต’ และ ‘เหตุการณ์สำคัญของชาวใต้’
  • โอกาสสำคัญ ชม ‘เทริดชั้นครู’ ของ โนรายก ชูบัว ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (โนรา) 
  • คีตศิลป์ปักษาสู่งานฝีมือกรงนกโบราณทรงโบกี้รถไฟ กรงนกฝังมุกไฟลวดลายดอกไม้ กรงนกแกะงาช้าง

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง โปสเตอร์นิทรรศการ 'ร้องรำทำเพลง : คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช'

เริ่มแล้ววันนี้สำหรับนิทรรศการ ‘ร้องรำทำเพลง : คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช’ ณ บ้านขุนรัฐวุฒิวิจารณ์ ซึ่งตั้งอยู่บนถนนราชดำเนิน จังหวัดนครศรีธรรมราช หรือ ‘เมืองคอน’ เปิดให้เข้าชมระหว่างเวลา 09.00-16.00 น. วันนี้-31 มีนาคม 2566

นิทรรศการนี้จัดขึ้นเพื่อเผยแพร่ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นผ่าน งานช่างหัตถศิลป์ จากวิถีชีวิตอันเป็นเอกลักษณ์ของนครศรีธรรมราชในมุมมองที่แตกต่างออกไปจากเดิม

ร่วมกันจัดโดย สถาบันพิพิธภัณฑ์ศิลปกรรมแห่งชาติ ร่วมกับ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช และวิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง บ้านขุนรัฐวุฒิวิจารณ์ (บ้านท่านขุน)

บ้านขุนรัฐวุฒิวิจารณ์ สถานที่จัดนิทรรศการครั้งนี้ก็มีความงดงามเชิงสถาปัตยกรรมท้องถิ่น ตัวบ้านมีลักษณะอย่างเรือนปั้นหยา อายุกว่า 108 ปี โดยทายาทของขุนรัฐวุฒิวิจารณ์ได้ดำเนินการบูรณะปรับปรุงบ้านหลังนี้ ฟื้นฟูสู่สภาพที่สวยงามพร้อมกับเปิดเป็น สถานที่ท่องเที่ยว เพื่อให้คนรุ่นหลังได้เยี่ยมชม 

ตัวบ้านได้รางวัล อาคารอนุรักษ์ศิลปะสถาปัตยกรรมดีเด่น ปี 2556 โดยสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ เชิญชวนให้เดินทางไปชมนิทรรศการเป็นอย่างมาก

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง ตัวหนังตะลุง รูปลักษณ์งานช่างศิลป์ที่มีเอกลักษณ์

สำหรับนิทรรศการ ‘ร้องรำทำเพลง : คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช’ รองศาสตราจารย์ ดร.น้ำฝน ไล่สัตรูไกล ประธานคณะกรรมการดำเนินการจัดการนิทรรศการ ได้ใช้แนวคิดของ ‘ความสนุกสนาน’ และ ‘เสียงดนตรี’

นำเสนอ ภูมิปัญญา ของ งานช่างหัตถศิลป์ ในจังหวัดนครศรีธรรมราช ผ่าน หนังตะลุง โนรา และ งานกรง ‘นกกรงหัวจุก’ ซึ่งต่างก็มีเทคนิคการทำและลวดลายเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว รังสรรค์ขึ้นด้วยวัสดุท้องถิ่น ดังนี้

 

หนังตะลุง โลกทัศน์ของชาวใต้ผ่านแสงและเงา

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง จอฉายหนังตะลุง ในห้องจัดแสดงหนังตะลุง ภายในบ้านขุนรัฐวุฒิวิจารณ์

หนังตะลุง เป็นหนึ่งในมหรสพ ‘การแสดงเงา’ ของไทย ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของบทพูดและบทกลอนขับกล่าวในการแสดง สร้างความครื้นเครงและสนุกสนานให้กับผู้ได้รับชม

ตัวหนังตะลุงแต่ละตัวภายในนิทรรศการได้รับรังสรรค์ด้วยฝีมือของครูช่างทำหนังตะลุง ซึ่งหนังตะลุงแต่ละตัวล้วนมีรูปลักษณ์และบทบาทที่แตกต่างกันไป ตามแต่แนวคิดการออกแบบของครูช่างแต่ละท่าน

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง ตัวหนังตะลุงที่มีความร่วมสมัย

แนวคิดการออกแบบตัวหนังตะลุงมักมีพื้นฐานมาจาก ‘วิถีชีวิต’ และ ‘เหตุการณ์สำคัญของชาวใต้’ และประเทศในขณะนั้น เปรียบเป็นการบันทึกและสะท้อนสภาพสังคม ค่านิยมและโลกทัศน์ของชาวใต้ในแต่ละช่วงเวลาไว้

 

มโนราห์ จากมรดกทางวัฒนธรรมแห่งปักษ์ใต้สู่มรดกโลก

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง ชุดโนรา จัดแสดงในห้อง 'โนรา'

ห้อง โนรา จัดแสดงมหรสพเอกลักษณ์หนึ่งเดียวของชาวใต้ ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็น มรดกทางภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ จากองค์การเพื่อการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) 

ในห้องจัดแสดงนี้นำเสนอมุมมองของโนราผ่านงานช่างหัตถศิลป์โนรา อันได้แก่

  • เครื่องแต่งกายโนรา ที่มีพัฒนาการในแต่ละยุคสมัยจากชุดแบบโบราณสู่การออกแบบร่วมสมัยในการนำหัวนะโมมาออกแบบผ่านลูกปัดบนเครื่องแต่งกายโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สุพัฒน์ นาคเสน
  • เครื่องประดับของชุดโนรา ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวและมีพัฒนาการของเครื่องแต่งกายที่เปลี่ยนแปลงไปตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
  • เทริด องค์ประกอบสำคัญและมีคุณค่าทางด้านความเชื่อและจิตใจของลูกหลานชาวโนรา 

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง เทริดชั้นครู ของ โนรายก ชูบัว

ภายในงานได้รับความอนุเคราะห์จาก ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สุพัฒน์ นาคเสน ที่มอบ เทริดชั้นครูของ โนรายก ชูบัว ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (โนรา) มาจัดแสดงในงานนี้ด้วย

 

คีตศิลป์จากปักษาสู่งานหัตถศิลป์แห่งนครฯ

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง กรง 'นกกรงหัวจุก' อันแสนประณีตบรรจง

คีตศิลป์จากธรรมชาติ เสียงดนตรีจาก นกกรงหัวจุก ตัวน้อย ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวใต้

บทเพลงจากนกกรงหัวจุกตัวน้อยนี้เองที่เป็นเสมือนจุดเริ่มต้นสำคัญของการรังสรรค์ งานช่างหัตถศิลป์กรงนก ขึ้นมา เพื่อให้นกอันเปรียบได้กับสมาชิกคนหนึ่งของครอบครัวได้อาศัยอยู่และขับกล่อมให้เสียงอันไพเราะฟังในทุกวัน 

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง นกกรงหัวจุก ทำจากผ้าบาติกเมืองคอน

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง กรง 'นกกรงหัวจุก' ภายในบ้านขุนรัฐวุฒิวิจารณ์

ภายในนิทรรศการจัดแสดง ‘กรงนก’ ที่มีลักษณะลวดลายและเทคนิคที่แตกต่างกันไป

กรงแต่ละกรงยังคงสะท้อนถึงความประณีตและความงามของฝีมือครูช่างที่ได้สร้างสรรค์กรงนกเหล่านี้ขึ้นมาอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของเมืองนครฯ และภาคใต้ เช่น กรงนกโบราณทรงโบกี้รถไฟ กรงนกฝังมุกไฟลวดลายดอกไม้ กรงนกแกะงาช้าง

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง ศ.เกียรติคุณปรีชา เถาทอง

ภายในนิทรรศการ ‘ร้องรำทำเพลง : คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช’ ยังมีการถอดสุนทรียะของงานหัตถศิลป์เหล่านี้โดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ปรีชา เถาทอง ศิลปินแห่งชาติ

มีการจัดพื้นที่กิจกรรมการเรียนรู้สำหรับเด็กและเยาวชนในด้านการต่อยอดงานหัตถศิลป์ท้องถิ่นอันควรค่าแก่การอนุรักษ์รักษาไว้ ผ่าน 'กิจกรรมลูกปัดโนรา' ซึ่งได้รับแรงบันดาลใจจากเครื่องลูกปัดบนเครื่องต่างกายชุดโนรา

ซึ่งจะเป็นการเปิดประสบการณ์ให้เยาวชนและผู้ที่สนใจได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์และเรียนรู้องค์ความรู้ทางภูมิปัญญาของท้องถิ่น

คีตศิลป์แห่งนครศรีธรรมราช เปิดโลกหัตถศิลป์เมืองคอนผ่านงานร้องรำทำเพลง

เครื่องลูกปัดบนชุดโนรา

คณะผู้จัดนิทรรศการขอเชิญชวนแขกผู้มีเกียรติทุกท่านร่วมสนุกและสัมผัสมรดกทางภูมิปัญญาของงานช่างหัตถศิลป์เมืองคอน หรือ นครศรีธรรมราช และปักษ์ใต้ไปด้วยกัน

Credit photo : สมัชชา อภัยสุวรรณ