ชวนมา ‘อ่านมนุษย์' จากหนังสือมนุษย์ ลดอคติ เพิ่มความเข้าใจ
กิจกรรมการ 'อ่านมนุษย์' จากมนุษย์เจ้าของเรื่องราวผู้มาเป็นหนังสือ โดยนักอ่านที่สมัครเข้ามา พูดคุยกัน มีปฏิสัมพันธ์กัน มองตากันให้ลึกไปถึงก้นบึ้งของหัวใจ
อ่านมนุษย์ หรือ ห้องสมุดมนุษย์ (Human Library) เป็นกิจกรรม Live-Brary ชีวิต(ชีวา) ในงานมหกรรมหนังสือระดับชาติ ครั้งที่ 27 : BOOKTOPIA ณ ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ ที่ผ่านมา
จัดโดย ธนาคารจิตอาสา, ความสุขประเทศไทย ด้วยการสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เพื่อเปิดพื้นที่ให้ผู้คนได้รับฟังซึ่งกันและกันอย่างไม่ตัดสิน
- ห้องสมุดมนุษย์ (Human Library)คืออะไร
ในปีค.ศ.1993 วัยรุ่นชายชาวเดนมาร์กถูกทำร้ายด้วยอาวุธมีดขณะอยู่กับเพื่อน ๆ จนบาดเจ็บสาหัส เขาและเพื่อน ๆ ตัดสินใจก่อตั้ง กลุ่มยุติความรุนแรง (Stop The Violence)
ในปี 2000 พวกเขาเข้าร่วม Roskilde Festival เมืองโคเปนเฮเกน เพื่อนำสุนทรียสนทนา (dialogue) มาสร้างความสัมพันธ์เชิงบวกให้กับผู้เข้าร่วมงาน
4 วัน วันละ 8 ชั่วโมง มีผู้คนที่มีเรื่องราวแปลกแตกต่างกัน 75 คนมาเป็นอาสาสมัคร ให้ผู้อ่านได้เลือกพูดคุย คล้ายการยืมหนังสือจากห้องสมุด
เช่น สหรัฐอเมริกา, แอฟริกาใต้, อิสราเอล, สิงคโปร์, มาเลเซีย, ฟิลิปปินส์, อินเดีย, จีน ฯลฯ และประเทศไทย (มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน/เครือข่ายห้องสมุดมนุษย์แห่งประเทศไทย)
ห้องสมุดจะนำเสนออคติที่คนทั่วไปมักตัดสิน และความเป็นจริงที่พวกเขาต้องเผชิญ มาให้คนได้อ่าน เช่น ผู้ลี้ภัย, คนข้ามเพศ, คนไร้บ้าน, ผู้สักเจาะร่างกาย ฯลฯ
บางแห่งให้ยืมหนังสือมนุษย์ได้ในช่วงเวลาหนึ่ง บางแห่งให้จองโดยเขียนบัตรยืมหนังสือ บางแห่งให้ยืมผ่านเว็บไซด์ บางแห่งมีสนทนาแบบกลุ่ม บางแห่งจัดกิจกรรมกลางแจ้งหรือในสวน
- กิจกรรม ‘อ่านมนุษย์’ ในประเทศไทย
เล้ง-โชติศักย์ กิจพรยงพันธ์ หัวหน้าโครงการอ่านมนุษย์ กล่าวว่า โลกในปัจจุบันมีความหลากหลายมากขึ้น เมื่อเราพูดถึงงู งูมีหลายชนิด แต่คนมักคิดว่างูมีพิษมีอันตรายเหมือนกันหมด
"ก็เหมือนคนในสังคมที่มีความเชื่อบางอย่าง มีการตีตรา ตัดสินกันไวมาก แม้กระทั่งคนในบ้านเราก็ตาม ก็เลยคิดว่ามันจะดีแค่ไหน
ถ้าเราสามารถทำให้คนกลับมาได้ยินความเป็นมนุษย์ของกันและกันว่าที่อยู่ในหัวมันไม่ใช่ความจริง ความจริงตรงหน้าคือสิ่งที่เราต้องฟังต่างหาก ก็เลยเป็นกิจกรรม อ่านมนุษย์
เราต้องช้าลง เปิดใจ ไม่รีบตัดสินเขา แต่สถานการณ์ปัจจุบัน ไม่ว่าข้อมูลข่าวสารอะไรมันทำให้เราไวมาก เร่งมาก ทุกอย่างต้องเร็ว
เร็วจนเราไม่ทันคิด บางทีเราตีตราเขาไปแล้ว กิจกรรมอ่านมนุษย์คือ การชวนให้เราช้าลง ได้ยินเขาจริง ๆ อย่างน้อยครึ่งชั่วโมง"
- คนอ่านมนุษย์
ครูปัท ข้าราชการครู สอนวิชาภาษาไทย ให้กับเด็กมัธยมศึกษา สมัครเข้ามาเป็นผู้อ่านเพราะอยากได้ประสบการณ์ใหม่ ๆ
"เราเห็นงานนี้ในเฟสบุ๊ค คิดว่าน่าสนใจ ปกติเป็นคนชอบอ่านหนังสือ แล้วเราเป็นครูด้วย พยายามบอกเด็ก ๆ ว่าการอ่านเป็นสิ่งที่ดี
พยายามให้เด็กอ่าน แต่บางทีหนังสือก็ไม่ตอบโจทย์ พอเห็นงานอ่านมนุษย์ เลยตัดสินใจสมัครมาเรียนรู้ชีวิตคนอื่น และความรู้สึกนึกคิดใหม่
แต่ผลที่ได้มันเกินความคาดหวัง เราไม่ได้เป็นผู้ให้กำลังใจคนอื่น แต่เราเป็นผู้รับ ทั้งกำลังใจ, ความคิดใหม่, ทัศนคติใหม่
เราสอนนักเรียนว่าอย่าตัดสินคนอื่น เรานี่ล่ะกำลังตัดสินเขาอยู่ว่าเขาคิดผิด คิดไม่ได้ คิดไม่ถูก การมาวันนี้ทำให้ได้รู้ว่า บางทีเราก็เผลอตัดสินคนอื่นอยู่เสมอ ๆ ในขณะที่ยังไม่ได้รู้จักเขาจริง ๆ เลย
หนังสือมนุษย์ที่เราเลือกอ่าน (เด็กสถานพินิจ) เขาตั้งใจพูดมาก ใช้ภาษาได้แบบผู้ใหญ่ มีความคิด มีทัศนคติ
จนเราคิดว่าไม่ควรประมาทหรือตัดสินเขา เขาสื่อสารได้ดีมาก ๆ เรียงลำดับชีวิต วิธีการเล่าได้ดีมาก ตั้งใจมากที่จะถ่ายทอดตั้งแต่วัยเยาว์
จุดเริ่มต้นที่ทำให้เขาก้าวพลาด แล้วก็จุดเปลี่ยนในชีวิต ที่ทำให้เขาได้ค่อย ๆ ปลดปล่อยตัวเอง ขัดเกลาตัวเอง
สิ่งที่ได้รับในวันนี้ ทำให้รู้จักตัวเองมากขึ้น หนังสือมนุษย์บอกว่า ผู้ใหญ่ พ่อแม่ หรือครอบครัวในสมัยนี้ ถามเพื่อจะเอาคำตอบ น้อยมากที่จะถามเพื่อฟังคำตอบ
ย้อนกลับมาที่ตัวเราหรือคนอาชีพครู ถามเพื่อเอาคำตอบ 70-90% มีแต่ครูที่ถามว่าวันนี้ทำไมไม่ทำการบ้าน
แต่ไม่มีครูที่ฟังนักเรียนว่าทำไมวันนี้ถึงไม่ทำการบ้าน ทำให้เราได้เรียนรู้สิ่งใหม่ ได้ค้นพบสิ่งใหม่ ต่อไปเราจะถามเพื่อฟังคำตอบ
ถ้ามนุษย์ทุกคนเป็นหนังสือ ทุกเล่มก็มีคุณค่า แม้ว่าจะมีใครมาด้อยคุณค่าความเป็นเรา เราเองจะต้องไม่ด้อยคุณค่าหนังสือของเราเอง"
ปู เพจปูปรุง กล่าวว่า มาร่วมงานเพราะอยากฝึกเป็นคนอ่าน มาเรียนรู้การเป็นผู้ฟังที่ดี
"เราเลือกหนังสือ (แรงงานพม่า) ตอนประจันหน้ากันก็กลัวนิด ๆ เพราะบุคลิกน้องนิ่งมาก ก็แนะนำตัวเองว่าเราทำงานอะไรยังไง
แล้วให้น้องเขาแนะนำตัวเอง ตอนแรกเขาแนะนำตัวอย่างเป็นทางการ เราเลยบอกว่าไม่ได้มาสัมภาษณ์ มาแลกเปลี่ยน คุยกันแบบสบาย ๆ
น้องก็ค่อย ๆ เล่าไปเรื่อย ๆ คุยไปได้สักพัก บุคลิกเขาก็ค่อย ๆ เปิดมากขึ้น แววตาแข็ง ๆ เริ่มมีประกายวิบวับ ทำให้เรากล้าสบตา
การอ่านหนังสือมนุษย์ ทำให้ได้รู้ว่า เรากับเขาเหมือนกันเลย มีความฝัน มีสิ่งที่ต้องเผชิญ ฝ่าฟัน แต่ของเขาฝ่าฟันเยอะกว่ามาก แต่เล่าได้ชิลมาก
ความฝันของเขาอยากเรียนเกี่ยวกับกฎหมาย ช่วยเหลือเอ็นจีโอด้านสิทธิมนุษยชน ทำให้เราหันมามองปัญหาของตัวเองน้อยลง มีจิตสาธารณะมากขึ้น
ทำให้เราเกิดความเข้าใจระหว่างกันมากขึ้น เราจะไม่มองคนแบบรีบตัดสิน ทำให้เสียโอกาสในมิตรภาพดี ๆ ที่อาจเกิดขึ้นหลังจากนั้น"
- หนังสือมนุษย์ Human Book
เด็กสถานพินิจ (ดีน เคยอยู่ในสถานพินิจ ปัจจุบันทำงานขนส่งเอกชน) กล่าวว่า ชีวิตผมหักเหตอนมัธยม
"วันนี้ผมได้มาเป็นหนังสือให้ครูปัท ผมเรียนมัธยมหนึ่งอยู่สองโรงเรียนก็ไม่จบ หลังออกจากโรงเรียนผมก็ติดคุกทันทีจนอายุ 21
ผมพยายามเอาสิ่งที่ตัวเองผ่านมา ทัศนคติของตัวเองก่อนที่เราจะเปลี่ยนมุมมองได้ เอาออกมาให้มากที่สุด เพื่อให้ครูไปบอกกับน้อง ๆ
อย่างน้อย ๆ แค่หนึ่งคนในห้องนั้นที่ไม่ก้าวพลาด ผมก็ดีใจแล้ว อยากให้เรื่องราวของผมได้เป็นครู มันก็ภูมิใจ
ทุกครั้งที่ผมเอาบทเรียนของตัวเองมาพูดไม่ว่าที่ไหน เหมือนกับการบอกตัวเองซ้ำ ๆ ว่า อย่ากลับไปเรียนบทนั้นซ้ำอีก เพราะมันเป็นบทเรียนราคาแพงที่สุดในชีวิตผมแล้ว
และถ้าใครมีลูก ผมอยากให้ฟังเหตุผลเล็ก ๆ ของเด็กคนหนึ่ง เพราะมันอาจเป็นจุดเปลี่ยนในการตัดสินใจของคุณ"
"เพื่อนที่รู้จักกันเป็นคนจัดงาน มาบอกคอนเซปต์ให้ฟังว่า เป็นการเสริมสร้างความเข้าใจกัน ลดอคติ ลดการตัดสินกันในสังคม เราฟังแล้วสนใจ แล้วชอบ
เราเป็นโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงตั้งแต่กำเนิด ต้องนั่งวีลแชร์ตลอด ตอนหัดเดิน ตั้งไข่ เรากำลังขาไม่พอ คุณหมอทำนายไว้ว่าอายุสั้น อยู่ไม่นาน ไม่เกิน 20
แต่ตอนนี้เลยมาไกลแล้วค่ะ อายุ 44 แล้ว ไม่ได้เรียนหนังสือ จนอายุ 17 ก็ตัดสินใจกลับไปเรียนเอง
ได้มาเป็นหนังสือมนุษย์ ก็ดีค่ะ โชคดีเจอคนที่พร้อมเปิดใจรับฟัง ไม่เจอคนมีอคติกับคนพิการ ตอนนี้ไม่ได้คิดว่าตัวเลขอายุจะมีผลอะไรกับชีวิตแล้ว เราอยู่วันไหนก็ทำวันนั้นให้ดีที่สุด และมีความหวังในชีวิตเสมอ"
ตัวประหลาด (หมูนุ่น ธีนิตา จึงตระกูล) กล่าวว่า การเป็นหนังสือคือการได้แชร์ให้อีกฝั่งหนึ่งได้อ่านเรา ผ่านการฟัง
"วันนี้มาเป็นหนังสือ ในฐานะคนคอสเพลย์ คนอ่านถามว่าเอาพลังมาจากไหน ดูเป็นคนมั่นใจ แพรวพราว อลังการ
จริง ๆ เราก็เป็นคนธรรมดานี่ล่ะค่ะ มีความชอบในการแต่งตัว แต่งครั้งแรกตอนมัธยม 4 เป็นผู้หญิงผมทอง ในเดทโน้ต แต่งแบบมั่ว ๆ มีอะไรก็ใช้
วิกซื้อจากไหนก็ไม่รู้ ไปหาตามร้านทั่วไป ไม่รู้ว่ามันมีร้านเฉพาะ ตอนนั้นวงการคอสเพลย์ยังแคบอยู่
ตอนมัธยมปลายไปร่วมงานคอสเพลย์ที่วิทยาลัยไทย-ญี่ปุ่น เขาจัดทุกปี ปีแรก ๆ ไปร่วมงานเฉย ๆ มีปีหนึ่งตัดสินใจแข่ง
แต่งเป็นตัวการ์ตูน ไปเต้นตามเพลง ไม่ชนะ แต่สนุก พอมาทำงาน ก็ไม่ค่อยได้แต่ง ชุดที่บ้านก็ขายไปหมดแล้ว อย่างชุดนี้ก็เช่ามา ยุคนี้มีร้านเช่า
วันนี้แต่งเป็นวีทูบเบอร์ ในเกมสตรีมเมอร์ เราออกแบบคาแรคเตอร์ของตัวเองออกมา เขามีกฎห้ามบอกว่าตัวจริงเราเป็นใคร เพื่อป้องกันมิจฉาชีพ
วันนี้ได้มาทำประโยชน์ มีความสุข ได้แต่งคอสเพลย์ ได้มาแชร์เรื่องราวในมุมของเรา ว่าได้อะไรจากการแต่งคอสเพลย์
ความมั่นใจ สกิลการแต่งหน้า การแต่งตัว คือความมั่นใจมันมาก่อน แล้วทุกอย่างก็ตามมาหมด
ได้ให้พลังกับผู้อ่าน แล้วได้รับฟังผู้อ่านด้วย ทำให้ได้เห็นตัวเองว่า เราก็เก่งนะ ทำได้หลายอย่าง ทำไมเราชอบคิดว่าตัวเองทำไม่ได้หรือคิดในแง่ลบ
สะท้อนให้เห็นว่า ใครจะพูดอะไร ไม่ต้องสน ทั้งเรื่องการทำงาน งานอดิเรก หรือมุมมองจากคนนอก
เขาไม่ได้มองเราไม่ดี อย่างปกหนังสือที่เขียนว่าตัวประหลาด เขาไม่ได้มองเราเป็นอย่างนั้น บางคนมองว่า พวกนี้สุดยอด เขามองเราในแง่ดีเหมือนกัน”
- เตรียมตัวรอมาอ่านในงานหน้า
หัวหน้าโครงการอ่านมนุษย์ กล่าวว่า ผู้ที่สนใจอยากมาอ่านหนังสือมนุษย์ ให้ติดตามได้ที่ เว็บไซด์อ่านมนุษย์ https://human.happinessisthailand.com/ หรือเพจความสุขประเทศไทย
"การจัดงานนี้ เราคาดหวังเรื่องความเข้าอกเข้าใจ เราได้ยินคน ได้ยินหนังสือเล่มที่เราไม่เคยได้ยิน
เราได้ตั้งคำถามกับตัวเองว่าทำไมเราถึงคิดว่าเขาต้องเป็นอย่างนี้อย่างนั้น มันมาจากอะไรในตัวเรา
กิจกรรมนี้คนอ่านจะได้จากภายในเยอะมาก ส่วนคนทั่วไปก็จะมีคำถาม และเริ่มตระหนักบางอย่างกับตัวเอง มีความเป็นไปได้ว่าเขาจะกลับไปอ่านคนในชีวิตของเขาโดยที่ไม่ต้องร่วมกิจกรรมนี้ก็ได้
ถ้าเราได้ยินกันมากพอ ได้ฟังกันมากพอ และเห็นว่านี่คือมนุษย์ สุขเป็น ทุกข์เป็น รักเป็น เหมือนกันหมด เราจะเข้าอกเข้าใจกันมากขึ้น แม้เราจะมีความเชื่อต่างกัน นับถือศาสนาต่างกัน หรืออะไรก็ตาม"
.............................
อ้างอิง : www.humanlibrary.org
