เฝ้าระวัง! โรคที่มาพร้อมกับน้ำท่วม เตรียมพร้อมดูแลตัวเองอย่างไร?

ในหลายๆ พื้นที่กำลังเผชิญวิกฤตน้ำท่วมที่นักวิชาการหลายๆ ท่าน ออกมาให้ความคิดเห็นว่าหากไม่มีการรับมือที่ดีกว่าในปัจจุบัน อาจทำให้ “กรุงเทพฯ เกิดน้ำท่วมได้” ซึ่งน้ำท่วมก่อให้เกิดปัญหาหลายด้าน ทั้งด้านสุขภาพ เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม

ต่อให้น้ำท่วมเป็นภัยธรรมชาติ แต่ปีนี้แม้น้ำจะน้อยกว่าปี 2554 ที่น้ำท่วมกรุงเทพฯ และในหลายพื้นที่ปริมณฑล ทว่าก็หนักหนาสาหัส  ซ้ำร้ายช่วงนี้มีพายุ ฝนตกชุก น้ำเหนือไหลหลาก น้ำทะเลหนุน ทำให้เกิดปัญหา

น้ำท่วมในระยะแรกอาจยังไม่มีเชื้อโรคมาก แต่เมื่อกลายเป็นน้ำขังก็จะสกปรกและมีเชื้อโรคมากขึ้น น้ำจึงเป็นที่มาของเชื้อโรคชนิดต่างๆ และหากต้องเดินย่ำน้ำแต่ละวันเป็นเวลานาน ก็จะยิ่งมีโอกาสป่วยด้วยโรคที่มากับน้ำท่วมมากขึ้น โรคอาจมากับน้ำท่วมเช่น โรคผิวผนัง โรคเท้าเปื่อย โรค ท้องร่วง โรคฉี่หนู โรคตาแดง และโรคเครียด เป็นต้น

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

กระทบคนกรุงเทพ ฝนตกหนัก น้ำท่วมอุโมงค์ ถนนเลียบทางรถไฟ เลี่ยงเลย

ลุยวิจัยสู้ 'โรคหัวใจ-เมแทบอลิก' ลดภาระสุขภาพ พบแนวโน้มผู้ป่วยพุ่ง

เช็กโรคที่มาพร้อมกับน้ำท่วม

รศ.นพ.วินัย  รัตนสุวรรณ ภาควิชาเวชศาสตร์ป้องกันและสังคม  คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล  อธิบายผ่านบทความว่าสาเหตุและการป้องกันแก้ไขโรคที่มากับน้ำท่วม ได้แก่

1.โรคน้ำกัดเท้าหรือ ฮ่องกงฟุต

จะมีอาการคันซึ่งเกิดจากเชื้อราที่เท้า เมื่อเท้าเปียก ๆ ชื้น ๆ จะเป็นบ่อเกิดของเชื้อราที่เรียกว่า Dermatophytes เนื่องจากเชื้อราจะเจริญเติบโตได้ดีในอากาศชื้น

• การติดเชื้อ

การติดเชื้อส่วนใหญ่ หากไม่ใช่ฤดูฝน มักจะเกิดจากเหงื่อออก หมักหมม ไม่รักษาความสะอาดให้ดี แต่หากในช่วงน้ำท่วม มักเป็นจากเท้าที่เปียกๆ ชื้นๆ บ่อยๆ แล้วไม่ดูแลรักษาความสะอาดให้ดี

• อาการ

คันตามซอกนิ้วเท้าและผิวหนังลอกออกเป็นขุย ๆ เป็นผื่นที่เท้า ที่พบบ่อยจะเกิดตรงซอกนิ้ว แต่ก็สามารถลุกลามไปถึงฝ่าเท้าและเล็บได้

• การรักษา

การรักษาโรคราที่เท้า ควรล้างเท้าให้สะอาดด้วยสบู่และเช็ดให้แห้ง ใส่ถุงเท้าที่สะอาดและไม่เปียกชื้น ใช้ครีมรักษาเชื้อราทา

• การป้องกัน

1. หลีกเลี่ยงการแช่อยู่ในน้ำเป็นเวลานานๆ

2. ถ้าจำเป็นจะต้องเดินลุยน้ำหรือแช่น้ำควรสวมรองเท้าบู๊ท

2. โรคอุจจาระร่วง  

ผู้ป่วยจะถ่ายอุจจาระเหลว 3 ครั้งต่อวัน หรือมากกว่า หรือถ่ายอุจจาระเป็นมูกปนเลือดอย่างน้อย 1 ครั้ง โรคอุจจาระร่วงเป็นโรคติดต่อระบบทางเดินอาหารมักพบบ่อยขณะเกิดภาวะน้ำท่วมเกิดจากเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย

• การติดต่อ

โดยการสัมผัสเชื้อจากการกินอาหารหรือดื่มน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อโรคจากสิ่งปฏิกูลที่มาจากน้ำท่วม หรือจากการใช้น้ำที่ไม่สะอาดชำระล้างภาชนะใส่อาหาร เช่น ถ้วย ชาม ช้อน ที่ปนเปื้อนปัสสาวะ อุจจาระ ขยะมูลฝอยที่บูดเน่า หรือจากการไม่ล้างมือให้สะอาดก่อนเตรียมหรือปรุงอาหาร จะทำให้เกิดโรคติดต่อทางเดินอาหารต่าง ๆ ได้

• การป้องกัน

1. ดื่มน้ำสะอาด น้ำบรรจุขวด ถ้าจำเป็นต้องดื่มน้ำที่ท่วมควรต้มให้สุกก่อน

2. ล้างมือด้วยสบู่ทุกครั้งก่อนกินอาหารและหลังการขับถ่าย

3. ภาชนะที่ใส่อาหารควรล้างด้วยน้ำสะอาดก่อนนำมาใช้

4. กินอาหารที่ทำสุกใหม่ๆ ที่ไม่มีแมลงวันตอม

5. รักษาความสะอาดในเรื่องการกำจัดขยะมูลฝอย การกำจัดอุจจาระ ปัสสาวะที่ถูกต้อง

6. หลีกเลี่ยงการถ่ายอุจจาระในน้ำที่ท่วมเพราะจะทำให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อโรคได้ (ในภาวะน้ำท่วมสูงควรถ่ายใส่ถุงดำแล้วโรยปูนขาว ปิดปากถุงให้แน่น รอเรือเก็บขยะมาเก็บ)

7. ไม่ควรกินยาหยุดถ่ายเองควรปรึกษาแพทย์

3. โรคตาแดง

เป็นโรคติดต่อที่ระบาดได้ง่ายมาก เกิดจากเชื้อไวรัส  โรคนี้จะไม่ทำให้เป็นอันตรายถึงชีวิตแต่ถ้าไม่รีบรักษาอาจเกิดโรคแทรกซ้อนได้

• สาเหตุ

1. ใช้มือสกปรกที่อาจมีเชื้อโรคขยี้ตา

2. ใช้สิ่งของเครื่องใช้ร่วมกับผู้ที่เป็นโรค หรือเล่นกับผู้ป่วย

3.  แมลงวันหรือแมงหวี่ตอมตา หรือฝุ่นละอองเข้าตามาก ๆ จนตาอักเสบ

4.  อาบน้ำในคลองสกปรก หรือที่มีตาแดงระบาด

• การป้องกัน

ไม่คลุกคลีกับผู้ป่วยโรคตาแดง  ล้างหน้าและมือให้สะอาดอยู่เสมอ   ไม่ควรเอามือขยี้ตา

• อาการ

เคืองตา น้ำตาไหล มีขี้ตามาก อาการจะมีประมาณ 10 วัน

• การรักษา

พักสายตาบ่อย ๆ  ประคบตาด้วยผ้าเย็น และเช็ดตาด้วยสำลีชุบน้ำอุ่น

4. โรคฉี่หนู Leptospirosis

เชื้อนี้สามารถพบได้สัตว์หลายชนิด  แต่พบมากในหนู  โดยเชื้อโรคในตัวหนูจะออกมากับฉี่ของหนู และปนเปื้อนอยู่ตามแหล่งน้ำ ซึ่งเชื้อที่อยู่ตามแหล่งน้ำนี้ สามารถเข้าทางผิวหนังของผู้ป่วยที่มีบาดแผล หรือรอยถลอกที่ผิวหนัง และหากบริเวณบาดแผลไปสัมผัสกับน้ำที่มีเชื้อโรคฉี่หนู เชื้อโรคก็จะเข้าสู่ตัวผู้ป่วย และก่อโรคได้

• สาเหตุ

เกิดจากเชื้อ Leptospira interogans มักจะพบการระบาดในเดือนตุลาคม และพฤศจิกายน เนื่องจากเป็นฤดูฝนและมีน้ำขัง

• การติดต่อ

โดยเชื้อที่ปนในน้ำ ในดิน เข้าสู่คนทางผิวหนัง หรือเยื่อบุ ที่ตา ปาก จมูก

หลังจากได้รับเชื้อ โดยเฉลี่ย 10 วันผู้ป่วยก็จะเกิดอาการของโรค คือ

- ปวดศีรษะทันที มักจะปวดบริเวณหน้าผาก หรือหลังตา บางรายปวดบริเวณขมับทั้งสองข้าง

- ปวดกล้ามเนื้อมาก   โดยเฉพาะบริเวณ ขา น่อง เวลากด หรือจับจะปวดมาก

- ไข้สูงร่วมกับหนาวสั่น อาการต่าง ๆ อาจอยู่ได้ 4-7 วัน   

นอกจากอาการดังกล่าวผู้ป่วยอาจมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้อาเจียน บางรายมีอาการถ่ายเหลว ปวดท้อง การตรวจร่างกายในระยะนี้อาจพบว่าผู้ป่วยมีอาการตาแดง

• การป้องกัน

- หลีกเลี่ยงการว่ายน้ำ แช่หรือลุยในน้ำที่อาจปนเปื้อนเชื้อปัสสาวะของสัตว์นำโรค ถ้าจำเป็นควรสวมรองเท้าบู๊ท

- ล้างเท้าหรือส่วนที่แช่อยู่ในน้ำเมื่อขึ้นจากการแช่น้ำทุกครั้งและรีบอาบน้ำทำความสะอาดร่างกายทันที

 - เมื่อมีอาการน่าสงสัย เช่น มีไข้ ปวดศรีษะรุนแรง ปวดกล้ามเนื้อน่อง โคนขา หลังหรือมีอาการตาแดง ให้รีบพบแพทย์ด่วน

• การรักษา

ก่อนอื่นผู้ป่วยจะต้องไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัย และยาที่มักจะได้รับ คือ ยาปฏิชีวนะ เช่น เพนนิซิลิน หรือ doxycycline (อย่างไรก็ตาม ห้ามซื้อยารับประทานเองเด็ดขาดเพราะอาจเกิดอันตรายถึงชีวิต)

5. โรคเครียด

       ในภาวะเช่นนี้ ทุกคนที่ประสบภัยน้ำท่วม หรือกำลังอยู่ในที่ที่มีความเสี่ยงที่อาจถูกน้ำท่วม ก็จะเกิดภาวะเครียดเป็นธรรมดา จะมากหรือน้อยขึ้นกับหลายปัจจัย เช่น ปัจจัยส่วนตัวของผู้นั้นเองว่ามีความมั่นคงทางอารมณ์มากน้อยเพียงใด แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ดีเพียงใด และอีกปัจจัยที่มีผลต่อความรุนแรงของความเครียด คือขนาดของความเสียหาย หากขนาดของความเสียหายมาก ก็มีโอกาสที่จะมีความเครียดรุนแรงได้  หากมีอาการเครียดมากจน ทำให้การทำกิจวัตรประจำวันเสียไป นอนไม่หลับ ก็ควรไปพบแพทย์ เพื่อรับคำแนะนำ และแพทย์อาจให้ยาคลายเครียดช่วย ในรายที่มีอาการมาก จนรบกวนการดำรงชีวิตประจำวัน และในรายที่อาการมาก อาจต้องพบจิตแพทย์

       “ ข้อมูลข้างต้นที่ได้นำเสนอไปนั้น หวังว่าท่านผู้อ่านจะได้รับประโยชน์ในช่วงวิกฤตเช่นนี้ไม่มากก็น้อย อย่างไรก็ตาม ผมและกองบรรณาธิการวารสารศิริราชประชาสัมพันธ์ ขอร่วมเป็นกำลังใจให้ผู้ประสบอุทกภัยทุกท่านให้มีกำลังใจฟันฝ่าอุปสรรคนี้ไปอย่างมั่นคง และอย่าลืมดูแลรักษาสุขภาพท่านด้วยนะครับ ”

นอกจากโรคแล้ว ยังมีอันตรายรอบตัว อาทิ  ระวังไฟฟ้ารั่วหรือสายไฟชำรุด อย่าลุยน้ำในจุดที่มีกระแสไฟ ตรวจดูสัตว์มีพิษ เช่น งู แมงป่อง ตะขาบ ที่อาจหนีน้ำเข้าบ้าน ดูแลเด็ก ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยให้ห่างจากพื้นที่ลื่นหรือจุดที่เสี่ยง

รวมถึง ผลกระทบต่อจิตใจ การสูญเสียบ้าน การย้ายที่อยู่ หรือขาดแคลนของใช้จำเป็น อาจทำให้เกิดความเครียด วิตกกังวล และซึมเศร้าได้ อย่าลืมดูแลใจของตัวเองและคนรอบข้าง

หลังน้ำลด…อย่าชะล่าใจ

เมื่อระดับน้ำเริ่มลดลง ก็ยังต้องดูแลสุขภาพและสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง สิ่งที่ต้องทำทันที คือ

• ทำความสะอาดบ้านให้ปลอดภัยจากเชื้อโรคและสัตว์มีพิษ
• เก็บขยะอย่างถูกวิธี แยกขยะใส่ถุงมัดให้แน่น รอเจ้าหน้าที่มาเก็บ
• ตรวจสอบเครื่องใช้ไฟฟ้าก่อนใช้งานทุกครั้ง
• สวมรองเท้าเดินเสมอ เพื่อป้องกันของมีคมหรือเศษแก้ว
• สังเกตตัวเอง หากมีอาการผิดปกติ เช่น มีไข้ ปวดเมื่อย หรือมีแผลติดเชื้อ ควรรีบพบแพทย์

น้ำอาจท่วมบ้าน…แต่ไม่ควรปล่อยให้ท่วมใจ

เมื่อเจอน้ำท่วม สิ่งที่เราควบคุมได้คือ “การดูแลตัวเอง” แค่ดูแลสุขภาพกาย ล้างมือ เท้าให้สะอาด กินอาหารปลอดภัย พักผ่อนให้เพียงพอ ดูแลสุขภาพใจ พูดคุย แบ่งปันกำลังใจให้กันและกัน อย่าเก็บความเครียดไว้คนเดียว เมื่อเรารู้วิธีดูแลตัวเอง เราก็จะผ่านทุกสถานการณ์ไปได้อย่างปลอดภัย 

8 วิธีเตรียมความพร้อมรับมือน้ำท่วมอย่างปลอดภัย

• ช่วงฤดูฝน หลายพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดน้ำท่วม การเตรียมความพร้อมรับมือน้ำท่วมจึงเป็นเรื่องที่สำคัญ
• ติดตามข่าวสาร สถานการณ์น้ำท่วม จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด
• หากอยู่ในพื้นที่เสี่ยง ควรเตรียม กระสอบทราย เพื่อใช้อุดปิดทางที่น้ำจะไหลเข้าบ้าน
• เตรียมยกของขึ้นชั้นบนหรือที่สูง ให้พ้นจากระดับน้ำท่วม
• เรียนรู้เส้นทางการอพยพ ไปที่ปลอดภัยในพื้นที่
• รู้หมายเลขโทรศัพท์ฉุกเฉิน ของหน่วยงานท้องถิ่น
• เตรียมอุปกรณ์สิ่งจำเป็นต่างๆ ให้พร้อม เช่น โทรศัพท์มือถือ อุปกรณ์ทำอาหาร อาหารแห้ง น้ำดื่มสะอาด ยารักษาโรค เป็นต้น
• ควรปิดเครื่องใช้ไฟฟ้า เตาแก๊ส ยกเบรกเกอร์ ปิดบ้านให้เรียบร้อยก่อนออกจากบ้าน
• เขียนหรือระบุที่ฟิวส์หรือเบรกเกอร์ว่า ตัวใดควบคุมการใช้ไฟฟ้าจุดใดในบ้าน

สิ่งที่ต้องระวัง

• งดเล่นน้ำ หรืออยู่ใกล้ทางน้ำหลาก
• ห้ามขับรถเข้าไปในพื้นที่น้ำท่วมหรือบริเวณที่มีน้ำหลาก ให้ออกจากรถและไปอยู่ที่สูงทันที
• สอนให้เด็กเล็กรู้จักป้องกันตนเอง เช่น ขณะน้ำท่วม ไม่สัมผัสปลั๊กไฟ หรือเครื่องใช้ไฟฟ้า
• ศึกษาแผนฉุกเฉินของพื้นที่ เพื่อเตรียมความพร้อม

อ้างอิง: คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล ,คลังสื่อความรู้สุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข ,สื่อมัลติมีเดียกรมอนามัย