แนวโน้มการดื่มของกลุ่ม Gen Z สวนทางทิศทางโลกที่ลดลง

สำหรับการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และบุหรี่ไตรมาส 2 ปี 2568 เพิ่มขึ้นร้อยละ 0.2 จากไตรมาสที่ผ่านมา ทั้งนี้ ยังมีประเด็นที่ควรให้ความสำคัญ คือ บุหรี่ไฟฟ้ารูปแบบใหม่ที่ออกแบบคล้ายกับยาดม แนวโน้มการดื่มของกลุ่ม Gen Z ซึ่งสวนทางกับแนวโน้มโลกที่ลดลง และการปลดล็อกโฆษณาเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ที่อาจเกิดปัญหาในการตีความ

ไตรมาสสอง ปี 2568 การบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์และบุหรี่ในภาพรวมเพิ่มขึ้น ร้อยละ 0.2 โดยการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เพิ่มขึ้น ร้อยละ 1.1 ขณะที่การบริโภคบุหรี่ลดลงร้อยละ 0.9 

๐ บุหรี่ไฟฟ้า GEN 6 ท่ามกลางความเข้มงวด ของการห้ามใช้บุหรี่ไฟฟ้า

ปัจจุบันการควบคุมบุหรี่ไฟฟ้า เป็นมาตรการเร่งด่วนของรัฐที่มีการระดมความร่วมมือของ หน่วยงานต่าง ๆ เข้ามาดำเนินการอย่างเข้มงวด สะท้อนได้จาก สถิติการจับกุมบุหรี่ไฟฟ้าระหว่างวันที่ 26 กุมภาพันธ์ ถึง 2 เมษายน 2568 สามารถจับกุมคดีบุหรี่ไฟฟ้ามากกว่า 2,236 คดี ซึ่งสูงกว่ายอดคดีรวมของทั้งปี 2567

อย่างไรก็ตาม ผู้ผลิตบุหรี่ไฟฟ้าได้พัฒนาผลิตภัณฑ์รูปแบบใหม่ที่ทำให้มีการสังเกตและตรวจสอบได้ยากขึ้น คือ ผลิตภัณฑ์ Gen 6 หรือในชื่อที่เรียกว่า “พอดจมูก” ซึ่งมีรูปลักษณ์คล้ายยาดม และมีนิโคตินประมาณร้อยละ 5 เช่นเดียวกับบุหรี่ไฟฟ้าประเภทอื่น แต่การใช้วิธีสูบทางจมูกจะส่งผลเสียมากกว่า

จากรายงานของ Johns Hopkins Medicine  ระบุว่า การสูดนิโคตินผ่านจมูกนอกจากจะเป็นโรคเช่นเดียวกับ บุหรี่ไฟฟ้าชนิดอื่นแล้ว ยังเพิ่มความเสี่ยงการติดเชื้อบริเวณโพรงจมูกและเยื่อบุทางเดินหายใจ ดังนั้น หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรเร่งสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับ ความเสี่ยงของบุหรี่ไฟฟ้ารูปแบบใหม่ และหามาตรการป้องกันการลักลอบจำหน่าย

๐ แนวโน้มการดื่มของกลุ่ม Gen Z ซึ่งสวนทางกับแนวโน้มโลกที่ลดลง 

จากรายงานของศูนย์ปัญหาวิจัยปัญหาสุรา (CAS) พบว่า หลังสถานการณ์ COVID-19 กลุ่มเด็กและเยาวชน มีอัตราความชุกของการดื่มไม่ลดลง สอดคล้องกับรายงานของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ระหว่างปี 2564-2567

พบอัตราการชุกตัวการดื่มของกลุ่มเด็กและเยาวชน อายุระหว่าง 15-19 ปี คิดเป็นร้อยละ 9.6 เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 9.0 ในปี 2564 ส่วนกลุ่มอายุระหว่าง 20-24 ปี มีอัตราการชุกของการดื่มเท่ากับร้อยละ 37.8 เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 31.6 ในปี 2564

ทั้งนี้ จากรายงานของมูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อพัฒนาประเทศ (TDRI) ปี 2567 ระบุว่า ปัจจัยที่ทำให้สัดส่วนของการดื่มของกลุ่มเด็ก และเยาวชนไม่ลดลง คือ อิทธิพลของเพื่อนหรือคนใกล้ชิดคิดเป็นร้อยละ 62.6 ที่นำไปสู่การดื่มครั้งแรก นอกจากนี้ ร้อยละ 36 ระบุว่าร้านขายของชำเป็นช่องทางหลักในการจำหน่ายให้แก่เยาวชนอายุต่ำกว่า 20 ปี ในการเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ขณะที่ในกลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้ว อาทิ สหราชอาณาจักร ออสเตรเลีย และสหรัฐอเมริกา กลุ่มอายุดังกล่าวมีสัดส่วนการดื่มลดลงอย่างต่อเนื่อง จากรายงานของ NCSolutions ประจำปี 2567 พบว่า เกือบครึ่ง หรือร้อยละ 49 ของชาวสหรัฐอเมริกาลดปริมาณการดื่มลง

โดยเฉพาะกลุ่ม Gen Z อายุ 15 -28 ปี) ที่เกือบ 2 ใน 3 หรือคิดเป็นร้อยละ 65 มีแผนที่จะลดปริมาณการดื่มแอลกอฮอล์ลง ดังนั้น หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรศึกษาและ กำหนดมาตรการจูงใจให้ลดการดื่มหรือดื่มอย่างมีสติ

สศช.ได้ยกตัวอย่าง โครงการบ้านเกาะโมเดล จังหวัดนครศรีธรรมราช ถือเป็นโครงการชุมชนต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในการควบคุมปัจจัยเสี่ยง โดยเฉพาะการแก้ไขปัญหายาเสพติดและบุหรี่ไฟฟ้าในกลุ่มเด็กและเยาวชน โดยการใช้ “ธรรมนูญสุขภาพตำบลบ้านเกาะ” เป็นข้อตกลงร่วมกัน

และใช้เป็นกรอบในการทำงาน ซึ่งเกิดจากการทำงานร่วมกันระหว่างสำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) และ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ในการวางรากฐานแนวคิดและหลักการที่เกื้อหนุนต่อการพัฒนาบ้านเกาะโมเดล 

โดยมุ่งเน้นการมีส่วนร่วมและความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ได้แก่ ผู้นำท้องถิ่น (กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน) โรงเรียน โรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพตำบล (รพ.สต.) อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ตำรวจ ภาคเอกชน และสมาคมภาคประชาสังคม (NGO ที่ทำงาน ร่วมกันอย่างใกล้ชิด

ผลสัมฤทธิ์ที่เด่นชัดคือ การช่วยให้โรงเรียนวัดเขาขุนพนมสามารถลดจำนวนการสูบบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้าลงอย่างมาก และตรวจไม่พบสารเสพติดในนักเรียนทั้งหมด 

ปัจจัยความสำเร็จเกิดจากการดำเนินการอย่างเป็นระบบในการคัดกรอง บำบัด ติดตาม และป้องกันนักดื่มหน้าใหม่จากโรงเรียนและร้านค้าใกล้เคียงในการให้ความร่วมมือหยุดจำหน่ายบุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้าและสิ่งผิดกฎหมาย ให้แก่เด็กและเยาวชน

ขณะเดียวกัน หน่วยงานท้องถิ่นมีการจัดตั้งชุดเฉพาะกิจในพื้นที่ตามคำสั่งนายอำเภอ เพื่อออกตรวจร้านค้าที่ทำผิดกฎหมาย โดยทำงานร่วมกับตำรวจ รพ.สต. และ อสม. ในการคัดกรอง บำบัด และติดตามผู้ป่วยสารเสพติด รวมถึงการสกัดนักดื่มหน้าใหม่ได้อย่างเป็นระบบ