'นวดไทย' โอกาสทองตลาดโลก ทำงานได้ทุกที่ เกิดขึ้นได้จริงหรือแค่ฝัน?

“นวดและสปา”ในประเทศไทย ไม่ใช่เป็นเพียงธุรกิจเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้แก่ประเทศเท่านั้น แต่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ผสมผสานเข้ากับไลฟ์สไตล์ของผู้คนทั่วโลกได้อย่างลงตัว ยิ่งปัจจุบันผู้คนให้ความใส่ใจสุขภาพและความงามมากขึ้น ส่งผลให้ธุรกิจนวดและสปาในไทยมีศักยภาพในการเติบโตอย่างมหาศาล

จากสถิติที่ผ่านมา พบว่าธุรกิจนวดไทย สปาและ Wellness ของไทยมีมูลค่าตลาดประมาณ 35,000 ล้านบาท และมีการเติบโตอยู่ที่ปีละ 5-7% เนื่องมาจากการขยายตัวของการท่องเที่ยว คาดว่าขนาดตลาดนวดสปาไทยอาจจะโตกว่าในปัจจุบันถึง 2 เท่า

ปัจจุบัน “นวดไทยและสปา” เป็นอาชีพที่มีความต้องการทั่วโลก ทั้งในไทยและต่างประเทศ ทว่าการผลิต “หมอนวดไทย” ยังไม่เพียงพอ “กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก” ได้มีแนวทางในการพัฒนาหมอนวดไทย หลักสูตรการฝึกอบรมแก่หมอนวดไทยทั้งที่อาศัยอยู่ในไทยและต่างประเทศ 

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

‘ธรรมศาสตร์’ ตีแผ่สถานการณ์  ‘ตายลำพัง - The Long Goodbye’

'ชมรมผู้สูงอายุ' พื้นที่คลายเหงาสูงวัย หมดยุคพึ่งพิงลูกหลาน

“นวดไทย”ทำงานได้ตามข้อกำหนด

นพ.เทวัญ ธานีรัตน์ รองอธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่ากรมการแพทย์แผนไทยฯมีหลักสูตรการนวดที่เป็นไปตามมาตรฐานของสภาการแพทย์แผนไทย ซึ่งการนวดเป็นกระบวนการดูแลสุขภาพที่มีหลักการหรือองค์ความรู้ในการนวดตามแนวเส้นประธานสิบ ซึ่งจะช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย บรรเทาอาการปวดเมื่อย และถือเป็นการบำบัดโรค

“ขณะนี้การนวดไทย ในต่างประเทศไทย ไม่ได้เรียกว่า Thai Massage แต่เรียกว่า Nuad Thai ซึ่งนวดไทยได้รับการขึ้นทะเบียนจากยูเนสโกเป็นตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติในปี พ.ศ.2562 และเป็นการเปลี่ยนภาพลักษณ์ว่า นวดไทยสามารถบำบัดรักษาได้ ดังนั้น หมอนวดไทยที่จะไปทำงานต่างประเทศได้ ต้องผ่านการอบรมจากหลักสูตรของสภาการแพทย์แผนไทยกำหนด หรือที่กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกจัดขึ้น และต้องเป็นไปตามมาตรฐานทั้งในไทย และข้อจำกัดของแต่ละประเทศถึงจะสามารถไปทำงานได้” นพ.เทวัญ กล่าว

แต่ละประเทศมีการตรวจสอบ และข้อกำหนดหลักสูตรการนวดที่แตกต่างกัน อีกทั้งบางประเทศกำหนดให้เป็นอาชีพสงวนสำหรับคนในประเทศเท่านั้น การที่เห็นหมอนวดไทยในประเทศญี่ปุ่น หรือเกาหลีใต้ ถ้าถูกต้องตามกฎระเบียบ ไม่ได้เป็นการลักลอบเข้าไปทำงาน จะต้องมีสัญชาติประเทศนั้นๆ เช่น คนไทยสัญชาติญี่ปุ่น หรือคนไทยสัญชาติเกาหลีใต้ ถึงจะทำงานเป็นหมอนวดที่ประเทศนั้นๆ ได้

ตลาดยูเออีต้องการหมอนวดไทย

นพ.เทวัญ กล่าวต่อไปว่าอาชีพหมอนวดในบางประเทศจะเป็นอาชีพสงวนสำหรับคนประเทศนั้น เช่น ญี่ปุ่น หรือเกาหลีใต้ อาชีพการนวดถือเป็นอาชีพสงวน หรือบางประเทศ ต่อให้หลักสูตรนวดไทยมีมาตรฐาน มีใบรับรองวิชาชีพที่สามารถไปทำงานที่ประเทศไหนก็ได้ แต่บางประเทศต้องไปฝึกอบรมตามที่ประเทศนั้น​ กำหนด เช่น รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐ หรือกลุ่มประเทศยุโรป มีความต้องการหมอนวดจำนวนมาก แต่ต้องไปฝึกอบรมหลักสูตรของประเทศเขาอีก 500 ชั่วโมง และต้องไปสอบใบรับรองจากประเทศนั้นๆ เพราะกฎหมายแต่ละประเทศไม่เหมือนกัน

รวมถึงกลุ่มประเทศสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ หรือยูเออี ที่มีความต้องการหมอนวดจำนวนมากแต่ต้องปฎิบัติตามระเบียบ ตามหลักศาสนา เช่น หมอนวดผู้หญิงต้องนวดเฉพาะผู้หญิง หมอนวดผู้ชายต้องนวดเฉพาะผู้ชาย โดยขณะนี้สถานทูตโอมาน และภาคธุรกิจได้มีความต้องการหมอนวดไทยไปทำงานที่ประเทศของพวกเขา

1 วิทยาลัย 12 แห่งรพ.แพทย์ไทย

นพ.เทวัญ กล่าวอีกว่าขณะนี้มีหมอนวดไทยที่ขึ้นทะเบียนประมาณแสนกว่าคน แต่ก็ยังไม่เพียงพอ โดยต้องการเพิ่มอีก 60,000  กว่าคน ซึ่งกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก มีการเปิด “วิทยาลัยการนวดไทยแห่งประเทศไทย”  และโรงพยาบาลการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก รวม 12 แห่งทั่วประเทศ ได้ให้บริการฝึกอบรม อัพสกิล รีสกิล เพราะทักษะการนวดมีการพัฒนาอย่างตลอดเวลา อีกทั้งต้องผสมผสานกับการเรียนแพทย์แผนไทยร่วมด้วย

“คนที่จะมาเป็นหมอนวดได้ต้องบรรลุนิติภาวะ ผ่านการฝึกอบรมตามที่หลักสูตรกำหนด ต้องมีทักษะภาษาต่างประเทศ ต้องมีใจรักบริการ และต้องพัฒนาตนเอง ฝึกฝนทักษะการนวดใหม่ๆที่บูรณาการเข้ากับการแพทย์แผนไทย ฉะนั้น ผู้ที่จะทำงานด้านนี้ควรศึกษาหาข้อมูล และฝึกอบรมตามหลักสูตรที่ได้มาตรฐานจากสภาการแพทย์แผนไทย หากต้องการไปทำงานนวดที่ต่างประเทศ ก็ขอให้ไปอย่างถูกกฎหมาย อย่าลักลอบเข้าประเทศ”นพ.เทวัญ กล่าว

ทุกหลักสูตรที่เปิดอบรม ฝึกปฎิบัติไม่ว่าจะอยู่ในหน่วยงาน กรมได้ หากเป็นโรงเรียนหรือสถาบันที่ได้รับรองจากกรมกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ถือว่ามีคุณภาพและมาตรฐานเดียวกัน

เพิ่มผู้ช่วยแพทย์แผนไทย

“วิทยาลัยการนวดไทยแห่งประเทศไทย”ปัจจุบันมีการจัดทำหลักสูตรนวดไทยเฉพาะ 7 กลุ่มอาการที่พบมาก คือ ออฟฟิศซินโดรม หัวไหล่ติด นิ้วล็อก สลักเพชร หมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท อัมพฤกษ์ อัมพาต และข้อเข่าเสื่อม อีกทั้งมีการเปิดสำหรับหมอนวดหลักสูตร 150 ชั่วโมงขึ้นไป มาอบรมเป็นผู้ช่วยแพทย์แผนไทย เพื่อเพิ่มศักยภาพให้แก่หมอนวดไทย รวมถึงรายได้ และโอกาสในการทำงาน

“การที่พัฒนาหมอนวดไทยเพื่อเป็นผู้ช่วยแพทย์แผนไทยนั้น จะทำให้พวกเขาได้ค่านวดเพิ่มขึ้น จากเดิม 500 บาท เป็น 800 บาท หรือมากกว่านั้น ขึ้นอยู่กับสถานประกอบการแต่ละแห่ง และรองรับ  Medical and Wellness Hub  ทุกคนที่ผ่านเข้ารับการอบรมจะต้องผ่านทั้งทฤษฎีและปฎิบัติ ซึ่งการฝึกหลักสูตร 150 ชั่วโมง จะเสียค่าใช้จ่ายประมาณ 10,000 บาท และหากฝึกหลักสูตรเป็นผู้ช่วยแพทย์แผนไทย ซึ่งต้องผ่านหลักสูตร 150 ชั่วโมงก่อนนั้น เรียนทฤษฎีสามารถเรียนออนไลน์ได้แต่ต้องมาฝึกงานใน 7 กลุ่มอาการบำบัดรักษาแต่ละด้าน 20 คน และต้องผ่านการทดสอบถึงจะได้ใบประกาศนียบัตรและออกไปทำงานได้จริง” นพ.เทวัญ กล่าว

หลักสูตรนวดไทยเพื่อสุขภาพ-รักษา

“การนวดไทย แบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ การนวดเพื่อผ่อนคลาย หรือนวดเพื่อสุขภาพ และ การนวดเพื่อการรักษา ประกอบด้วย

1.หลักสูตรนวดเพื่อสุขภาพ 150 ชั่วโมง กลุ่มนี้จะไม่มีการบิด ดัด เป็นการนวด คอ บ่า แขน ขา สะบักและหลัง วัตถุประสงค์เพื่อบรรเทาอาการปวดเมื่อยและผ่อนคลายกล้ามเนื้อ

2. หลักสูตรการนวดเพื่อการรักษา เป็นหลักสูตรการเรียนตั้งแต่ 330 ชั่วโมง 372 ชั่วโมง 800 ชั่วโมง และ 1,300 ชั่วโมง เพื่อบำบัดรักษาแต่ละกลุ่มอาการ เช่น กลุ่มปวดกล้ามเนื้อ นิ้วล๊อค หัวไหล่ติด เข่าเสื่อม อัมพฤกษ์ อัมพาต เป็นต้น “นพ.เทวัญ กล่าว

ขณะที่ในส่วนผู้ให้บริการด้านการนวดมี 3 ประเภท

1. ให้บริการนวดเพื่อสุขภาพ (หมอนวด) เรียน 150 ชั่วโมง อยู่ในกำกับของกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ (สบส.) และผ่านพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) ปฏิบัติงานในสถานประกอบการเพื่อสุขภาพ  ร้านนวดเพื่อสุขภาพ และสปา

2. ผู้ช่วยแพทย์แผนไทย เรียนตั้งแต่ 330 ชั่วโมง 372 ชั่วโมง 800 ชั่วโมง และ 1,300 ชั่วโมง อยู่ในกำกับของสภาการแพทย์แผนไทย ปฏิบัติงานในโรงพยาบาล และคลินิก ทั้งภาครัฐและเอกชน

3. แพทย์แผนไทย/แพทย์แผนไทยประยุกต์ ที่มีใบประกอบวิชาชีพ จากสภาการแพทย์แผนไทย ปฏิบัติงานในโรงพยาบาล  และคลินิกทั้งภาครัฐและเอกชน

ข้อจำกัด อาชีพนวดไทยในญี่ปุ่น 

“ปนัดดา  สินสวัสดิ์” อายุ - 26 ปี เปิดร้านในนามของสามีที่เป็นชาวญี่ปุ่น ชื่อร้าน “ฝันดี” เมืองคานากาว่า ประเทศญี่ปุ่น 3 ห้อง มีพนักงานนวดวันละ 2- 3 คนคิดอัตราค่าบริการ 1 ชั่วโมงราว 6,000 เยน เกือบ 2,000 บาท เปิดร้านตั้งแต่ 11.00-23.00 น. ให้บริการได้เพียง 5 คนเท่านั้น ลูกค้าญี่ปุ่นมีตั้งแต่อายุ 20-80 ปี ส่วนใหญ่จะเป็นวัยกลางคน วัยทำงาน เพราะจะมีปัญหาเรื่องออฟฟิสซินโดรม  เพราะนวดไทยแล้วรู้สึกดี ผ่อนคลาย ช่วยคลายเครียด รู้สึกสบาย ซึ่งการให้บริการนวดไทยที่นี่ไม่ได้เป็นการรักษาโรค แต่จะเน้นเพื่อผ่อนคลาย 

การเปิดร้านนวดไทยในญี่ปุ่นจะต้องมีการขออนุญาต เปิดร้านนวดเพื่อผ่อนคลาย(Relax)เท่านั้น ยังไม่สามารถเปิดร้านนวดแบบรักษา และกฎหมายของญี่ปุ่นในปัจจุบัน ยังไม่สามารถนำเข้าหมอนวดจากไทยมาทำงานในญี่ปุ่นได้ หมอนวดคนไทยในญี่ปุ่นจึงเป็นคนไทยที่มีวีซ่าอาศัยอยู่ที่นี่อยู่แล้วเป็นส่วนใหญ่ ไม่มีวีซ่าทำงานหมอนวด หากจะใช้วีซ่าทำงานแล้วให้เจ้าของร้านรับรองจะเป็นเรื่องที่ยากมาก ด้วยข้อจำกัดต้องสื่อสารภาษาญี่ปุ่นได้ เพราะคนญี่ปุ่นไม่ใช้ภาษาอังกฤษ

 ปัจจุบันหมอนวดไทยคนไทยยังขาดแคลน หากรัฐบาลสามารถเจรจาระหว่างประเทศ ให้สามารถใช้วีซ่าทำงานเพื่อเข้ามาทำงานหมอนวดไทยที่ญี่ปุ่นจะเปิดโอกาสให้หมอนวดคนไทยสามารถไปทำงานที่ญี่ปุ่นจากปัจจบันที่ไม่มีคนไทยมีวีซ่าทำงานเป็นหมอนวดไทยเลย  เฉพาะอำเภอที่ปนัดดาอาศัยอยู่มีร้านนวดมากกว่า 100 ร้าน​​​

เงื่อนไขหมอนวดแผนไทยในแคลิฟอร์เนีย

"สุพร บิลลัพส์" เจ้าของโรงเรียน Andaman Institute of Massage โรงเรียนสอนนวดแผนไทยในแคลิฟอร์เนีย ให้สัมภาษณ์“กรุงเทพธุรกิจ”หมอนวดไทยที่ทำงานมาในรัฐแคลิฟอร์เนียได้ จะต้องมีไลเซ่นตามที่  California Massage Therapy Council (CAMTC) กำหนด 500 ชั่วโมงจะได้ไลเซ่น ส่วนรัฐอื่นๆแตกต่างกันออกไปเช่นมีตั้งแต่  550 หรือ 600 หรือ 750 ชั่วโมง โดยผู้ประกอบการร้านนวดจะรับสมัครหมอนวดที่มีไลเซ่นไปทำงาน

สำหรับหมอนวดไทย ที่เรียนจบหลักสูตรและมีไลเซ่นจะสามารถทำงานที่ร้านนวดแผนไทยและได้ค่าตอบแทนสูงมาก โดย หลักสูตรที่ หลักสูตรที่โรงเรียน Andaman Institute of Massage  เปิดสอนเป็นการนวดแบบไทยดั้งเดิมบนพื้น เน้นการนวดที่ไม่ทำให้หมอนวดบาดเจ็บในระหว่างที่นวด เน้น  Body Mechanic  ซึ่งจะทำให้หมอนวดทำอาชีพนี้ได้นานอย่างน้อย 10 ปี ขึ้นไป โดยแทบจะไม่ได้รับการบาดเจ็บ โดยครูผู้สอนมีประสบการณ์นวดอย่างน้อย 5-10 ปีขึ้นไป