'13 ส้วมสาธารณะ’ สุดยอดแห่งปี 68 ส่วนภาพรวมผ่านเกณฑ์ 90 %  

19 พฤศจิกายนของทุกปี องค์การสหประชาชาติ (UN) กำหนดให้เป็น “วันส้วมโลก”  ซึ่งในเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ที่ได้รับการรับรองจาก 193 ประเทศสมาชิก UN รวมถึงประเทศไทย  จำนวน 17 ข้อนั้น ส่วนของข้อที่ 6 กำหนดเรื่องน้ำสะอาดและสุขอนามัย  ซึ่งเป้าประสงค์ในข้อย่อยที่ 6.2 ระบุถึง การเข้าถึงสุขอนามัยที่พอเพียงและเป็นธรรม และยุติการขับถ่ายในที่โล่ง  

เมื่อวันที่ 19 พ.ย.2568 ที่โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ คอนเวนชั่น กรุงเทพมหานคร  กรมอนามัยจัดงานรณรงค์วันส้วมโลก ประจำปี 2568 (World Toilet Day 2025) “Sanitation in a changing world : ส้วม HAS ยุคใหม่ ก้าวทันโลกที่เปลี่ยนไป สู่สุขอนามัยยั่งยืน  เพื่อกระตุ้นเตือนให้ทุกภาคส่วนเห็น ความสำคัญของการจัดการส้วมและสุขาภิบาล ภายใต้สถานการณ์ของโลก ไม่ว่าจะเป็นความต้องการที่เพิ่มมากขึ้น

รวมถึง การมีส้วมที่รองรับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เช่น น้ำท่วม ภัยพิบัติ ที่กระทบต่อส้วมและระบบสุขาภิบาล ที่สำคัญต้องมีการจัดการสิ่งปฏิกูลจากส้วมอย่างถูกต้องด้วย เพราะไม่ว่าโลกจะเปลี่ยนไปอย่างไร เรายังต้องมีส้วมที่สะอาด ปลอดภัย เข้าถึงได้ สำหรับทุกคน เพื่อสุขอนามัยที่ดีอย่างยั่งยืน

13 สุดยอดส้วมสาธารณะแห่งปี 68

ในปี 2568 มี 13 แห่งได้รับรางวัลระดับประเทศ สุดยอดสวมแห่งปี  จากกรมอนามัย ประกอบด้วย

1.วัดขจรรังสรรค์ จ.ภูเก็ต

2.ท่าอากาศยานแม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย

3.รพ.ตรอน จ.อุตรดิตถ์

4.โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล(รพ.สต.)บ้านเกศกาสร จ.กำแพงเพชร

5.องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ จ.ปทุมธานี

6.สำนักงานที่ดินจ.สมุทรสงคราม

7.สถานีบริการน้ำมัน บริษัทสมศักดิ์แกลง 1983 จำกัด จ.ระยอง

8.อุทยานแห่งชาติภูเวียง จ.ขอนแก่น

9.พิพิธภัณฑ์ธรรมเจดีย์ (พระธรรมวิสุทธิมงคล หลวงตามหาบัว ญาณสัมปัญโน) จ.อุดรธานี

10.สำนักงานขนส่งจ.สุรินทร์ สาขาอ.รัตนบุรี

11.สถานีบริการน้ำมันดีเยี่ยมบางจาก บริษัท ดีเยี่ยมอุบล คนรักดี จำกัด จ.อุบลราชธานี

12.ศูนย์การค้าเซ็นทรัลหาดใหญ่ จ.สงขลา

และ13.สถานีบริการน้ำมัน PTT เตชั่น สาขาพระราม 2 48  กรุงเทพฯ

เร่งขับเคลื่อน 4 นโยบายส้วมสะอาด

นายวรโชติ สุคนธ์ขจร รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข กล่าวว่า กระทรวงสาธารณสุข ตระหนักดีว่า ส้วมและระบบสุขาภิบาลเป็นสิ่งจำเป็นพื้นฐาน การดูแลให้ประชาชนทุกคนเข้าถึงส้วมที่สะอาด ถูกสุขลักษณะ จึงไม่ใช่ เพียงเรื่องของความสะดวกสบาย แต่คือสิทธิขั้นพื้นฐานในการปกป้องสุขภาพ การพัฒนาคุณภาพชีวิต และโอกาสของคนทุกคนอย่างเท่าเทียม การพัฒนาส้วมสาธารณะจึงเป็นเรื่องสำคัญ

แม้ว่าที่ผ่านมาจะมีผลการดำเนินงานก้าวหน้าไปมาก แต่ยังคงต้องพัฒนาอย่างต่อเนื่องและครอบคลุม โดยเฉพาะอย่างยิ่งส้วมในศาสนสถาน สถานศึกษา โรงพยาบาล ซึ่งมีกลุ่มคนที่ต้องได้รับการดูแลเป็นพิเศษ ไม่ว่าจะเป็นเด็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วย
สำหรับนโยบาย ส้วมสะอาด สุขาภิบาลปลอดภัย สุขอนามัยยั่งยืน ในปี 2573  ประกอบด้วย 

1.แผนปฏิบัติการระดับประเทศ จัดทำและขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการการจัดการสิ่งปฏิกูลของประเทศ  ประเทศไทยมีระบบการจัดการสิ่งปฏิกูลที่ปลอดภัย ครอบคลุม และยั่งยืน
2.ความครอบคลุม เพิ่มความครอบคลุมส้วม สำหรับ ทุกที่ ทุกคน ทุกวัย ทุกสถานการณ์ สถานที่สาธารณะ 12 ประเภท  ได้มาตรฐานส้วม HAS 85 %  ส้วมและสิ่งปฏิกูลได้รับการจัดการอย่างปลอดภัย และเหมาะสม ทั้งใน ภาวะปกติและภัยพิบัติ

3.กลุ่มเปราะบาง  ดูแลกลุ่มเปราะบาง นักเรียน ผู้สูงอายุ เข้าถึงส้วมและสุขาภิบาลปลอดภัย  โบสถ์ วัด มัสยิด ได้มาตรฐานส้วม HAS  50 % , ร.ร.สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน(สพฐ.)/ ร.ร.โครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร(กพด.) ได้มาตรฐานส้วม HAS  50  % ,อุทยานแห่งชาติ ได้มาตรฐานส้วม HAS  85 %
4.เทคโนโลยีและกฏหมาย ใช้เทคโนโลยีและกฎหมายสาธารณสุข กำกับติดตาม การจัดการส้วมและสิ่งปฏิกูล ,พัฒนาเทคโนโลยีค้นหาส้วมสาธารณะ Happy Toilet ใกล้ฉัน,พัฒนาระบบกำกับติดตาม การเก็บ ขน กำจัดสิ่งปฏิกูล รูปแบบเทคโนโลยีดิจิทัล

2 ประเภทยังต้องเร่งพัฒนาส้วม

พญ.อัมพร เบญจพลพิทักษ์ อธิบดีกรมอนามัย กล่าวว่า ปัจจุบันครัวเรือนไทยมีส้วมครอบคลุมกว่า 99.8 % ยังเข้าไม่ถึง 0.2 % แต่ขณะเดียวกันส้วมสาธารณะ ที่ให้บริการของประชาชน ยังต้องมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งกรมอนามัย ได้ขับเคลื่อนการพัฒนาส้วมสาธารณะได้มาตรฐานสะอาด เพียงพอ ปลอดภัย หรือมาตรฐาน HAS (Health Accessibility Safety) อย่างต่อเนื่อง

โดยมุ่งพัฒนาในสถานที่ 12 ประเภท ได้แก่ แหล่งท่องเที่ยว ตลาด ร้านอาหาร สถานีบริการน้ำมันเชื้อเพลิง สถานีขนส่ง ห้างสรรพสินค้า โรงพยาบาล สถานศึกษา สถานที่ราชการ ศาสนสถาน สวนสาธารณะ และส้วมริมทาง

 ในปี 2567-2568 กรมอนามัยประเมินมาตรฐานส้วมสาธารณะมากกว่า 14,000 แห่ง พบว่าสถานที่ที่มีการพัฒนาส้วมสาธารณะได้มาตรฐาน HAS จำนวนมาก ได้แก่ ห้างสรรพสินค้า สถานีบริการน้ำมัน เชื้อเพลิง ขณะเดียวกันส้วมศาสนสถาน และสถานศึกษา ยังมีข้อจำกัดและต้องได้รับการพัฒนาให้ครอบคลุมเพิ่มมากขึ้น

ภาพรวมไม่ผ่านประเมิน 10 % 

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า เมื่อเข้าไปดูรายละเอียดใน รายงานผลการประเมินส้วมของกรมอนามัย พบว่า ปี 2567- 2568 มีการประเมินรวม 14,152 แห่ง ผ่านประเมิน 12,730 แห่ง  คิดเป็น 90 % และไม่ผ่าน 1,422 แห่ง คิดเป็น 10 % 

ในสถานที่ 2 ประเภทที่จะต้องพัฒนามากขึ้น คือ ศาสนสถาน  ประเมิน  868 แห่ง ผ่านการประเมิน 710 แห่ง คิดเป็น 82 % และไม่ผ่านการประเมิน 158 แห่ง คิดเป็น 18 % โดยด้านที่ไม่ผ่านประเมินมากที่สุด คือ  ด้านความสะอาด ไม่ผ่าน 134 แห่ง  รองลงมาด้านความเพียงพอไม่ผ่าน 106 แห่ง และด้านความปลอดภัย ไม่ผ่าน 82 แห่ง

และสถานศึกษา ประเมิน  1,026 แห่ง ผ่านการประเมิน 893 แห่ง คิดเป็น 87 % และไม่ผ่านการประเมิน 133 แห่ง คิดเป็น 13 % โดยด้านที่ไม่ผ่านประเมินมากที่สุด คือ  ด้านความเพียงพอ ไม่ผ่าน 96 แห่ง  รองลงมาด้านความสะอาด ไม่ผ่าน 87 แห่ง และด้านความปลอดภัย ไม่ผ่าน 44 แห่ง

กรมอนามัย แนะนำ 10 วิธีทำความสะอาดส้วม

• วางป้ายเตือนเพื่องดใช้บริการห้องน้ำในห้องน้ำสาธารณะ
• จัดเก็บขยะในถังทุกวัน ล้างและทำความสะอาดอยู่เสมอ
• สำรวจหยากไย่ทุกวัน พบทำความสะอาดทันที
• กวาดพื้นให้สะอาด
• ทำความสะอาดกระจกส่องหน้าอย่างน้อยวันละครั้ง
• ความสะอาดผนัง ฉากกั้นประตูทั้งด้านในและนอก ด้วยน้ำยาทำความสะอาดและน้ำยาฆ่าเชื้อ อย่างน้อยสัปดาห์ละครั้ง
• ทำความสะอาดลูกบิดหรือกลอนประตู ด้วยน้ำยาทำความสะอาดและน้ำยาฆ่าเชื้ออย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง
• ทำความสะอาดอ่างล้างมือ ก๊อกน้ำ ขอบอ่าง ใต้อ่าง ด้วยน้ำยาทำความสะอาดและน้ำยาฆ่าเชื้ออย่างน้อยวันละครั้ง
• ทำความสะอาดที่กดชักโครก ที่กดโถปัสสาวะ ที่จับสายฉีดน้ำชำระ ที่รองนั้งโถส้วม โถส้วม โถปัสสาวะทั้งด้านในและนอก อย่างน้อยวันละครั้ง
• ทำความสะอาดพื้นห้องส้วมทุกวัน อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง

และควรล้างมืออย่างถูกวิธีทุกครัังเพื่อป้องกันและลดโอกาสการแพร่กระจายเชื้อโรค ควรใส่ใจเรื่องความสะอาดของ ส้วม ทั้งส่วนสาธารณะ และ ส้วนส่วนตัวที่บ้าน